Het risico op “immuunontsnapping” betekent niet dat vaccinatiecampagnes stopgezet moeten worden
- Dit artikel is meer dan een jaar oud.
- Gepubliceerd op 30 maart 2021 om 14:47
- Laatst bijgewerkt op 31 maart 2021 om 13:47
- Leestijd: 9 min
- Door: AFP België
Copyright © AFP 2017-2025. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
"Het vaccineren van mensen tegen het Coronavirus midden in een pandemie zal er (...) toe leiden dat het besmettelijker wordt”, staat in dit Facebookbericht. Het bericht bevat naar verluidt de waarschuwing van een “topviroloog” dat vaccins niet gebruikt zouden moeten worden voor massale vaccinatie tijdens een pandemie.
Het bericht circuleert in meerdere talen en werd ontkracht door AFP België.
De bron van dit bericht is de Vlaamse wetenschapper Geert Vanden Bossche, die zich op zijn Twitteraccount presenteert als "onafhankelijk adviseur vaccinonderzoek" na te hebben gewerkt voor verschillende farmaceutische bedrijven en de Bill & Melinda Gates Foundation.
Twee versies van deze brief, gericht aan de WHO en aan "gekwalificeerde experts en autoriteiten wereldwijd", zoals hij uitlegt op zijn site, circuleren online.
Een versie werd volgens Vanden Bossche gepresenteerd op een top over vaccinatie in Ohio en vat zijn betoog samen. Een andere brief, langer en technischer, werd in het Frans op Facebook gedeeld door de site France Soir.
Deze teksten circuleren in verschillende talen en zijn reeds geverifieerd, zoals hier en hier.
De theorie van Geert Vanden Bossche is gebaseerd op het idee dat de huidige vaccinatiecampagnes tegen COVID-19, gevaarlijker kunnen zijn dan het virus zelf, omdat ze een massale “adaptieve immuunontsnapping”' zouden kunnen veroorzaken, wat betekent dat er varianten kunnen ontstaan die resistenter zijn tegen vaccins.
Als dit theoretische risico bestaat, kan het worden vermeden door een massale en snelle vaccinatiecampagne en betekent het juist niet dat we moeten stoppen met vaccinatie, vertelden verschillende experts aan AFP.
Een volledige stopzetting van vaccinatiecampagnes voorkomt niet dat er nieuwe varianten opduiken - waarvan de meeste vóór het begin van de vaccinatie verschenen. Integendeel, het virus vrij laten circuleren zou mutaties in het virus faciliteren en daarmee het risico vergroten op het verschijnen van meer besmettelijke (gemakkelijker overdraagbare) of gevaarlijkere varianten.
Virussen muteren voortdurend
Geert Vanden Bossche noemt Sars-Cov-2 "zeer muteerbaar". Dit is misleidend.
Wanneer een virus een cel binnendringt, reproduceert het zichzelf om zich te verspreiden. Bij elke replicatie kunnen er fouten optreden op in de kopie van het virus-genoom, zoals bij een computer "bug". Het virus-genoom ondergaat voortdurend variaties, zonder dat ze noodzakelijkerwijs significant zijn.
Elk virus, vooral wanneer het veel circuleert, muteert en past zich aan. Het verschijnen van varianten wordt nauwlettend gevolgd door wetenschappers over de hele wereld, zoals wordt uitgelegd in dit AFP-artikel van maart 2021.
Coronavirussen hebben echter de eigenschap dat ze stabieler zijn dan andere RNA-virussen. "In tegenstelling tot andere RNA-virussen hebben coronavirussen een systeem om kopieerfouten te corrigeren", zei Michel Moutschen, hoofd van de afdeling infectieziekten en professor immunopathologie aan de Universiteit van Luik, tegen AFP, "dit maakt de kans op significante mutaties veel kleiner dan bij HIV, bijvoorbeeld."
Bovendien, voegde hij toe "moet begrepen worden dat het deel van het spike-eiwit, welke deze “ontsnappende” mutaties ondergaat, precies is wat het virus gebruikt om onze cellen te infecteren: het aantal mutaties nodig voor immuunontsnapping, zonder de virulentie van het virus te verzwakken, is daardoor beperkt. Het virus "kan zich niet alle fantasieën veroorloven. Het is als een voertuig: je kunt de kleur van de wielen tot in het oneindige veranderen, maar je zult nooit een voertuig met vierkante wielen zien', zei de specialist in infectieziekten op 22 maart 2021.
Een theoretisch risico op immuunontsnapping, vermijdelijk door massale vaccinatiecampagnes
De "adaptieve immuunontsnapping" is het vermogen van een virus om te "ontsnappen" aan de antilichamen die door een vaccin of door het immuunsysteem worden geïnduceerd, dankzij verhoogde weerstand via mutaties.
Dit idee is terug te vinden in de brief (korte versie) van Geert Vanden Bossche waarin hij schrijft: ”het inzetten van vaccins in de huidige massa-immunisatiecampagnes versterken hoogstwaarschijnlijk de (adaptieve) immuunontsnapping, aangezien geen van de huidige vaccins replicatie / overdracht van virale varianten zal voorkomen. Hoe meer we deze vaccins gebruiken om mensen te immuniseren tijdens een pandemie, hoe besmettelijker het virus zal worden."
Om te vermijden wat hij omschrijft als "een wereldwijde catastrofe", roept Geert Vanden Bossche op tot een "onmiddellijke stopzetting van alle huidige massale COVID-19-vaccinatiecampagnes". Het risico op immuunontsnapping werd genoemd bij het ontstaan van de E484K-mutatie, aanwezig in bepaalde varianten van SARS-CoV-2, die de detecteerbaarheid van het virus door antilichamen leek te verlagen en derhalve zijn neutralisatie, zoals werd beschreven dit wetenschappelijke artikel in februari 2021.
Wetenschappers zijn geïnteresseerd in dit risico, met name in relatie tot het aantal geïnjecteerde vaccindoses en het interval tussen beide. In een studie die op 9 maart 2021 werd gepubliceerd door een team van onderzoekers van Princeton University, die hier volledig beschikbaar is, leggen wetenschappers uit: “Hoewel het ontvangen van slechts één dosis van een twee doses-vaccin de neiging heeft om infecties op korte termijn te verminderen als het een sterke immuunrespons produceert, kan het de kans vergroten dat het virus op de langere termijn aan behandelingen 'ontsnapt' als de vaccinale immuniteit na één dosis van het vaccin zwak is.”
Om dit risico te vermijden, benadrukken de onderzoekers de noodzaak van snelle inzet van de vaccins. In tegenstelling tot Geert Vanden Bossche pleiten ze niet voor het stoppen van vaccinatiecampagnes: ze stimuleren hun versnelling.
Dit is een conclusie die gedeeld wordt met professor immunopathologie Michel Moutschen: "Als je elke dag een heel kleine hoeveelheid insecticide op een mierenhoop doet, dood je een paar procent van de mieren en dan worden sommige mieren zeer resistent tegen de insecticide. Terwijl als je een grote hoeveelheid tegelijk aanbrengt, de mutaties nooit zullen kunnen overleven', legde hij op 22 maart 2021 uit aan AFP.
'Het is een Darwiniaans principe: als het virus zich intens vermenigvuldigt in aanwezigheid van een ineffectieve immuunrespons, zal selectie van resistente mutanten plaatsvinden", hij gaf aan dat “veel artikelen” aantonen dat de immuniteit die vaccins verlenen gemiddeld groter is dan die die ontstaat na een natuurlijke infectie. Vaccins zijn daarom precies een effectief middel om de kans op mutaties in het virus te verminderen.”
Dit is wat de WHO ook uitlegt op haar website: "Als we geen optimale immunisatiegraad of ‘groepsimmuniteit’ bereiken, zullen de ziekten die door vaccinatie worden voorkomen terugkeren” en als “mensen niet worden gevaccineerd zullen ongewone ziekten zoals kinkhoest (...), polio en mazelen, snel weer opduiken."
De microbioloog Kai Kupferschmidt schreef in een artikel, gepubliceerd op de website van de American Association for the Advancement of Science in januari 2021: “Historisch gezien zijn er maar weinig virussen in geslaagd resistentie tegen vaccins te ontwikkelen, met de opmerkelijke uitzondering van de seizoensgriep, die zo snel evolueert op zichzelf - zonder vaccinatiedruk - dat het elk jaar een nieuw ontworpen vaccin nodig heeft."
Bovendien laat een studie, gepubliceerd in januari 2021 in het tijdschrift Cellular & Molecular Immunology, een verband zien tussen de ernst van de symptomen van COVID-19 en het niveau van neutraliserende antilichamen die door patiënten worden geproduceerd.
Coronapatiënten met weinig symptomen zouden weinig neutraliserende antilichamen ontwikkelen, waardoor de mogelijkheid van een immuunontsnapping van het virus wordt vergroot. "Vaccinatie zal dit risico juist verkleinen door het neutraliserend vermogen te vergroten", concludeerde professor Michel Moutschen.
Er is geen bewijs dat vaccins varianten hebben veroorzaakt.
De Facebookpost beweert dat als gevolg van vaccins, virusmutaties "steeds meer de kop opsteken en alleen maar besmettelijker worden", en zo wordt het “vrij onschuldige virus een oncontroleerbaar monster”.
Het is tegenwoordig niet mogelijk om "volgens de waarnemingen te concluderen, dat vaccinatie de varianten creëert", vertelde epidemioloog en biostatisticus Pascal Crépey van de Franse School in Publieke Gezondheid (EHESP) op 12 februari, geïnterviewd in een eerdere factcheck.
"Bij elke infectie van een gastheer, vermenigvuldigt het virus zich en maakt het kopiefouten" die het "van tijd tot tijd een voordeel geven", waardoor het virus "zich gemakkelijker verspreidt", gaf Crépey aan, net als de WHO en zijn Luikse collega.
Dit verklaart volgens de biostatisticus dat "hoe groter de circulatie, hoe meer kansen je voor het virus overlaat om mogelijkheden voor een probleem te vinden zoals vaccinatie of immuniteit".
"De ideale strategie is om het circulatieniveau zo laag mogelijk te houden en om zo snel mogelijk te vaccineren", zei hij, “om het virus zo min mogelijk tijd en gelegenheid te geven om resistentie te ontwikkelen tegen de vaccins."
Deze conclusie wordt gedeeld met verschillende wetenschappers van Flanders Vaccine, een platform dat experts op het gebied van immunotherapie en vaccins voor mensen en dieren samenbrengt. Zij vertelden AFP per e-mail dat het risico dat een vaccin de opkomst van COVID-19-varianten veroorzaakt niet groter was dan wanneer het coronavirus vrij zou mogen circuleren: “Het is waarschijnlijk dat er mutaties zouden zijn geweest, zelfs zonder de vaccins. Er is altijd een afweging tussen risico's en voordelen - als je mensen niet vaccineert, worden de varianten in ieder geval dodelijker. En als je hen niet beschermt, loop je het risico dat mensen gewoon doodgaan.”
Sommige huidige varianten van Sars-CoV-2, zoals de Britse en de Zuid-Afrikaanse varianten verschenen voor het begin van de vaccinatiecampagnes. Het RIVM geeft aan dat ze varianten en de mogelijke gevolgen zorgvuldig in de gaten houden.
Eenmaal ontwikkeld, kunnen vaccins vrij gemakkelijk aangepast worden aan nieuwe varianten, vertelde een van de onderzoekers van Flanders Vaccines tegen AFP op 19 maart 2021, met de nadruk dat "de tweede generatie vaccins" momenteel in ontwikkeling, “al nieuwe mutaties omvatten”. Bovendien, het Johnson & Johnson-vaccin van de eerste generatie wordt aanbevolen door de WHO, die het zelfs effectief acht in landen waar nieuwe varianten circuleren.
Natuurlijke immuniteit wordt niet bedreigd door de verworven immuniteit van het vaccin
De Facebookpost beweert ook: “De mensheid zal door de vaccins 'ernstige schade aan de aangeboren immuniteit' oplopen" en "Het is zelfs mogelijk dat de aangeboren immuniteit 'volledig verloren gaat'" door vaccinatie.
“Dat is niet logisch", antwoordde professor in de immunopathologie Michel Moutschen. Hij bevestigde dat "vaccins geen invloed hebben op de natuurlijke immuniteit."
Vaccins zijn afhankelijk van het immuunsysteem om de natuurlijke immuniteit aan te vullen met verworven immuniteit, zoals uitgelegd in dit document van CRISP, het Franse regionale centrum voor informatie en preventie van aids en voor jeugdgezondheid van het departement Ile-de-France.
Momenteel is er een algemene consensus onder wetenschappers die wereldwijde vaccinatie steunen. Dit meldde het Europees Geneesmiddelenagentschap, aan AFP op 25 maart 2021: "Opgemerkt moet worden dat er een zeer brede consensus bestaat binnen de wereldwijde wetenschappelijke gemeenschap over het vermogen van vaccins om infectieziekten te voorkomen, waaronder COVID-19".
“Veilige en effectieve COVID-19-vaccins beschermen individuen tegen de ontwikkeling van een ernstige ziekte die anders zou kunnen leiden tot ziekenhuisopname of een fatale afloop. Dit is vooral belangrijk voor zorgprofessionals en kwetsbare bevolkingsgroepen zoals ouderen en mensen met chronische ziekten", vertelde het EMA aan AFP.
Veel landen zijn nu verwikkeld in een ‘vaccinatierace’ in een pandemie die al meer dan 2,7 miljoen mensen wereldwijd heeft gedood, sinds de verschijning van het virus in China aan het einde van 2019. Op 29 maart 2021, zijn wereldwijd meer dan 514 miljoen vaccindoses toegediend. Deze globale context voedt de opkomst van valse informatie met betrekking tot vaccins, hun doeltreffendheid of hun bijwerkingen.
In Nederland zijn op dit moment 2,3 miljoen prikken toegediend. De vaccinatie met het AstraZeneca-vaccin was tijdelijk onderbroken uit voorzorg na enkele meldingen over bloedstolsels. Nadat het vaccin door het EMA alsnog als veilig werd beschouwd, werden de vaccinaties met AstraZeneca hervat, meldde de Rijksoverheid op 18 maart.
AFP Factcheck heeft eerder verschillende valse en misleidende claims geverifieerd gerelateerd aan COVID-19-vaccins, bijvoorbeeld hier, hier en hier.
Correctie op 30/03/2021: Johnson & Johnson is een vaccin van de eerste generatie Correctie op 31/03/2021: Toelichting verduidelijkt over vaccins van de tweede generatie
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op
