Nee, dit onderzoek bewijst niet dat het griepvaccin het risico om de infectie op te lopen verhoogt
- Gepubliceerd op 28 mei 2025 om 16:07
- Leestijd: 6 min
- Door: Chloé RABS, AFP Frankrijk
- Vertaling en aanpassing: Liesa PAUWELS , AFP Netherlands
Copyright © AFP 2017-2025. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
"Cleveland Clinic ontdekte dat het griepvaccin vorige winter niet effectief was" schreef een X-gebruiker op 26 mei 2025. "Het had een negatieve werkzaamheid van 26,9%. Met andere woorden: als je dit griepvaccin nam, had je 26,9% meer kans om griep te krijgen," ging hij verder. Daarbij deelde hij ook een filmpje van een man die hetzelfde beweert, maar dan in het Engels.
Dezelfde claims over de studie deden ook al de ronde in april 2025 en werden ook op andere sociale media gedeeld, zoals Facebook.
Hoewel het onderzoek van de Cleveland Clinic opmerkt dat het vaccin dit seizoen in de VS beperkt effectief was, vertelde een woordvoerder van de kliniek aan AFP dat het niet suggereert dat vaccinatie het risico op infectie verhoogt en dat veel andere factoren een rol kunnen hebben gespeeld.
Wat zegt het onderzoek?
Het onderzoek in kwestie werd uitgevoerd door de Cleveland Clinic - een gerenommeerd Amerikaans academisch medisch centrum - en gepubliceerd op 4 april 2025 op MedRxiv, een database voor preprints gewijd aan gezondheidswetenschappen (hier gearchiveerd). De studie heeft dus nog geen peer review ondergaan en is ook nog niet gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift. De studie "mag dus niet worden gebruikt om de klinische praktijk te sturen" stelt het platform expliciet.
Daarom is het "enigszins voorbarig om definitieve conclusies te trekken uit dit werk" waarschuwde Antoine Flahault, een expert op het gebied van volksgezondheid en epidemiologie, ook al "zijn de auteurs en hun instelling geloofwaardig en gerenommeerd", zo legde hij uit aan AFP op 15 april 2025.
Het doel van de studie was om "de effectiviteit van het griepvaccin tijdens het respiratoire virusseizoen 2024-2025" te evalueren.
Volgens het onderzoek ontvingen 43.857 van de 53.402 werknemers van een Amerikaans ziekenhuis - wat neerkomt op 82,1% - een griepvaccin voor het seizoen 2024-2025.
"Ze werden allemaal gevolgd gedurende 25 weken, en 1.079 mensen (2,02%) rapporteerden PCR-bevestigde griep. Aanvankelijk kwamen griepgevallen in gelijke mate voor bij gevaccineerde en niet-gevaccineerde groepen tijdens de eerste fasen van de epidemie, maar later, tegen het einde van de studie, werden meer gevallen waargenomen bij de gevaccineerden dan bij de niet-gevaccineerden," zei Antoine Flahault.
"Uiteindelijk was het risico om griep op te lopen dus 27% hoger onder gevaccineerde personen in vergelijking met niet-gevaccineerde," voegde hij eraan toe.
Deze resultaten "suggereren echter niet dat vaccinatie het risico op griep verhoogt", vertelde Andrea Pacetti, een woordvoerder van de Cleveland Clinic, aan AFP.
Deze bevindingen geven alleen aan dat meer gevaccineerde personen griep kregen dan met niet-gevaccineerde personen, binnen de geobserveerde steekproef. Dit verschil kan echter door meerdere redenen worden verklaard en houdt niet noodzakelijkerwijs verband met het vaccin zelf.
Zo waren de geanalyseerde gegevens "afkomstig van een relatief gezonde populatie van ongeveer 50.000 gezondheidswerkers en niet representatief voor de algemene bevolking", legde Andrea Pacetti uit.
Bovendien benadrukt ze dat "slechts een klein aantal [1.079 (2%)] griep opliep tijdens de onderzoeksperiode".
Het onderzoek impliceert dus alleen dat "de effectiviteit van het vaccin bij het voorkomen van griep dit seizoen beperkt kan zijn geweest onder relatief gezonde gezondheidsmedewerkers".
Er moeten ook verschillende beperkingen van dit onderzoek worden opgemerkt: er waren geen kinderen bij betrokken en "zeer weinig ouderen of personen met verminderde immuniteit" en het richtte zich alleen op infectiecijfers, zonder ernstige ziekten of ziekenhuisopnames te evalueren, "die vaccins altijd effectief hebben kunnen verminderen", merkte Andrea Pacetti op.
Antoine Flahault suggereerde ook dat het mogelijk is dat "gevaccineerd personeel vaker werd blootgesteld aan het virus dan niet-gevaccineerde personen, bijvoorbeeld als zorgverleners die nauw contact hebben met patiënten meer vertegenwoordigd waren in de gevaccineerde groep, terwijl administratief personeel vaker in de niet-gevaccineerde groep zat," of zelfs dat "personen die zich bewust waren van hun gevaccineerde status dit jaar misschien minder voorzorgsmaatregelen tegen griep hebben genomen (zoals het dragen van een masker) in vergelijking met niet-gevaccineerde personen."
Wat is de effectiviteit van het griepvaccin?
"Het griepvaccin kan zeer effectief zijn in het verminderen van de ernst van de ziekte, het voorkomen van ziekenhuisopnames en het minimaliseren van de verspreiding van het virus. De effectiviteit kan echter variëren afhankelijk van de virusstam en individuele factoren zoals leeftijd en onderliggende gezondheidstoestand," legde Andrea Pacetti uit.
Vaccins worden inderdaad geproduceerd lang voordat vaccinatiecampagnes van start gaan, op basis van voorspellingen over welke virusstammen waarschijnlijk zullen circuleren en volgens aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) (hier gearchiveerd).
"Deze voorspelling wordt gedaan tijdens een bijeenkomst van deskundigen die elk jaar door de WHO wordt georganiseerd: in februari voor het volgende winterseizoen op het noordelijk halfrond en in september voor het zuidelijk halfrond," verduidelijkt Antoine Flahault.
Door dit productieproces varieert de effectiviteit van griepvaccins van jaar tot jaar. "Als de antigenen in het vaccin overeenkomen met de circulerende virussen, biedt vaccinatie een effectieve bescherming aan gezonde kinderen en volwassenen. Afhankelijk van het seizoen en de gevaccineerde personen schatten studies een effectiviteit variërend van 20% tot 80%," aldus de vaccininformatiesite Infovac uit (hier gearchiveerd).
In sommige jaren kunnen experts de voorspellingen verkeerd inschatten, wat resulteert in een vaccin dat niet overeenkomt met de stam die de volgende winter circuleert, legde Antoine Flahault uit.
"Fabrikanten van vaccins produceren vaccins op basis van de aanbevelingen van de WHO, maar kunnen per definitie de effectiviteit niet beoordelen tot het griepseizoen echt begint. Ze beperken hun testen over het algemeen tot dierstudies (met fretten, een effectief diermodel) en voeren veiligheidstesten uit bij mensen om er zeker van te zijn dat het vaccin goed wordt verdragen. De effectiviteit van deze seizoensvaccins blijft echter een blinde vlek op het moment dat ze op de markt worden gebracht," legde de epidemioloog uit.
Volgens gegevens van het Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC) was de effectiviteit van griepvaccins in de Verenigde Staten 36% voor het seizoen 2021-2022, 30% voor 2022-2023 en 42% voor het seizoen 2023-2024 (hier gearchiveerd).
Eind februari 2025 annuleerde de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) haar jaarlijkse bijeenkomst van deskundigen voor het selecteren van vaccinstammen. Dit gebeurde te midden van een toenemend wantrouwen van het publiek jegens gezondheidsautoriteiten en farmaceutische bedrijven (hier gearchiveerd).
In de EU en de Europese Economische Ruimte (EER) merkte het European Respiratory Virus Surveillance Summary (ERVISS), dat wordt beheerd door het Europees Centrum voor ziektebestrijding en -preventie (ECDC), op dat het respiratoire virusseizoen 2024-2025 werd gekenmerkt door "een intens griepseizoen", waarbij de grootste impact op de secundaire zorg werd geregistreerd voor volwassenen van 45 jaar of ouder.
In Nederland werden tijdens de piek van het griepseizoen 2024-2025 in totaal 105 griepgevallen per 100.000 inwoners geregistreerd: dat is bijna 30 procent meer gevallen dan tijdens de piek van het jaar ervoor (hier gearchiveerd).
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op
