Het RIVM heeft het dodental niet teruggeschroefd en het coronavirus is niet ‘minder dodelijk’ dan de griep
- Dit artikel is meer dan een jaar oud.
- Gepubliceerd op 5 maart 2021 om 17:45
- Leestijd: 6 min
- Door: Clémence OVEREEM, AFP Netherlands
Copyright © AFP 2017-2025. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
"RIVM stelt cijfers aantal doden bij! Geen 15.000 doden, maar slechts 8.750", staat in een afbeelding in deze Facebookpost van 3 maart.
De tekst in de posts vervolgt: “Dat betekent dat er zelfs minder doden zijn dan in een stevig griepseizoen. En griep is, zoals u weet, compleet weg."
De tekst vermeldt COVID-19 niet expliciet, maar door de context is het duidelijk dat het verwijst naar het virus. Onderin de afbeelding roept de tekst op dat Nederland weer “open” moet, een verwijzing naar de lockdown, die sinds 14 december 2020 is ingesteld en de avondklok die sinds 23 januari 2021 van kracht is om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. De lockdown en de avondklok blijven van kracht tot tenminste 15 maart.
Dezelfde afbeelding werd gedeeld in dit bericht.
Waar komen deze cijfers vandaan?
Als de cijfers in de berichten echt zijn, zou dat betekenen dat het RVIM deze met 42 procent zou hebben teruggeschroefd.
Hoewel veel Facebookreacties twijfelen over de ernst van de pandemie, vroegen anderen zich af waar deze cijfers vandaan komen: "Waar is de bronvermelding?” vroeg iemand, zonder een antwoord van de auteur te krijgen.
AFP Nederland deed onderzoek en kon de oorsprong van deze cijfers niet achterhalen.
Als we het Coronadashboard bekijken, de website van de Rijksoverheid voor de meest recente gegevens over COVID-19, vinden we op de pagina ‘Sterfte’ het “totaal aantal overleden COVID-19 patiënten”. De cijfers zijn afkomstig van het RIVM, en staan op 5 maart 2021 op 15.730. Het aantal 8.750 wordt niet genoemd.
Zo'n grote daling van de sterfte zou zeker door de nieuwsmedia zijn gerapporteerd. Een Google-zoekopdracht met meerdere trefwoorden uit de berichten leverde echter ook geen resultaten op over de grote ‘bijstelling’' door het RIVM.
We vonden echter wel dit nieuwsbericht in het Dagblad van het Noorden van 26 februari, met de kop: “RIVM past sterftecijfer van corona aan”. Volgens het bericht had het RIVM de schatting op haar website aangepast van de COVID-19 Infection Fatality Rate (IFR) - de kans dat een geïnfecteerd persoon overlijdt aan het virus.
Het percentage van 1,3% is veranderd nadat NRC (link verwijst naar artikel achter een paywall) het RIVM had laten weten dat dit afweek van de 1% dat demissionair minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge in Kamervragen noemde, meldt het dagblad. In een onderzoek van februari 2021 hanteren RIVM-medewerkers ook een IFR van 1 procent.
We keerden terug naar de RIVM-site en ontdekten dat er nu een "bandbreedte" van de twee percentages wordt genoemd. "Op dit moment wordt de IFR geschat op een waarde tussen de 1 en 1,3%", staat in het gedeelte ‘veelgestelde vragen’ van deze pagina.
De IFR is een inschatting van de kans op overlijden, legt het RIVM uit: “De IFR kan per land verschillen, afhankelijk van de bevolkingsopbouw en welke leeftijdsgroepen er besmet zijn geraakt.”
Dit cijfer staat los van het officiële COVID-19 dodental. Het is de enige recente ‘bijstelling’ van een RVIM-cijfer die we konden achterhalen.
RIVM weerlegt bewering
We hebben contact opgenomen met het RIVM en gevraagd of ze inderdaad de sterfte van COVID-19 hadden ‘bijgesteld’ naar 8.750, zoals de Facebookberichten beweren. Harald Wygchel, woordvoerder van het RIVM, ontkende een dergelijke wijziging aan AFP tijdens een telefoongesprek op 4 maart: “Wat je op het Coronadashboard ziet zijn alle huidige geregistreerde sterfgevallen als gevolg van corona. Als we zo'n aanpassing zouden maken, zouden we dat vermelden."
Wychgel benadrukte dat deze cijfers zorgvuldig worden vastgelegd: “We krijgen deze cijfers van de GGD'en waarbij een dokter heeft gezegd dat een patiënt is overleden dóór corona. Zo tellen we bijvoorbeeld niet mensen mee die zijn omgekomen bij een auto-ongeluk die besmet waren met corona, die beweringen hoor je weleens." Volgens Wychgel zijn de cijfers eigenlijk een onderschatting "omdat niet iedereen gediagnosticeerd kan worden".
Over de aangepaste IFR op de website van het RIVM reageerde Wychgel: “De IFR is niet gerelateerd aan de sterftecijfers op het dashboard. Op het Coronadashboard gebruiken we de sterftecijfers van dokters die hebben gemeld dat patiënten zijn overleden door corona.”
COVID-19 minder dodelijk dan de griep?
In reactie op de bewering in de berichten dat het dodental van COVID-19 minder ernstig is dan een "zwaar griepseizoen", zei Wychgel: "Het antwoord daarop is nee. Dat is gewoon niet waar. "
Het meest recente zware griepseizoen vond plaats in de jaren 2017-2018 (week 40 van 2017 tot en met week 39 van 2018), toen er naar schatting 9.400 doden vielen als gevolg van de griep volgens het RIVM. Dit is lager dan het huidige aantal geregistreerde overledenen door COVID-19.
Om de impact van het coronavirus vast te stellen, is het ook belangrijk om te kijken naar de oversterfte in het jaar 2020 toen het coronavirus het land in zijn greep had, vertelde Wychgel aan AFP.
Volgens het CBS waren er in 2020 15.000 extra sterfgevallen. Dat betekent dat er in 2020 ongeveer 10% meer mensen overleden (169.000 in totaal) dan verwacht. Dit kwam door de eerste en tweede golf van COVID-19 en door een hittegolf in augustus, zegt het CBS op hun website.
Deze "onverwachte" overledenen - ondanks maatregelen om de verspreiding van het virus tegen te gaan - worden in de onderstaande grafiek gevisualiseerd door het Coronadashboard:
Is de griep “volledig verdwenen”?
We onderzochten soortgelijke beweringen over de griep in januari 2021 toen het RIVM en de WHO ons vertelden dat griepgevallen inderdaad sterk waren gedaald tijdens de coronapandemie. Dit komt omdat maatregelen tegen COVID-19 ook effectief zijn geweest om de circulatie van influenza tegen te gaan, zeiden ze.
De surveillance van griep in Nederland wordt uitgevoerd door het onafhankelijke onderzoeksinstituut Nivel. In januari 2021 vroegen we aan projectleider Mariette Hooiveld van het instituut voor een verklaring over de afwezigheid van influenzagevallen in hun wekelijkse cijfers. Ze vertelde dat er minder monsters worden afgenomen om op influenza te testen omdat coronatesten prioriteit hebben. “Het lukt een aantal huisartsen om testen af te nemen, maar ook daarin zien we geen influenza”, voegde Hooiveld toe.
In de meest recente grafiek op de website van Nivel is nog steeds geen spoor te vinden van positieve monsters van influenza.
Maar betekent dit dat influenza “compleet weg” is? Hooiveld vertelde ons op 5 maart 2021 per e-mail: “Het klopt dat in de monsters die huisartsen van de Nivel Peilstations afnemen GEEN influenzavirus wordt gevonden. Nou kunnen die huisartsen ook maar heel weinig mensen testen, omdat iedereen naar de GGD gaat. Maar ook uit gegevens van ziekenhuislaboratoria blijkt dat er geen circulatie van influenza is.”
Hoewel influenza in Nederland niet meer wordt gedetecteerd - een neveneffect door de coronamaatregelen - bagatelliseren de bovenstaande Facebookberichten ten onrechte de dodelijkheid van COVID-19. De sterftecijfers zijn hoger dan bij welk griepseizoen dan ook in het afgelopen decennium. Bovendien vertellen de bevestigde COVID-19-sterfgevallen en de oversterfte ons dat het virus tot nu toe meer dan 15.000 doden heeft veroorzaakt - en niet "8.750".
Het tellen van coronadoden en infectiecijfers kan ingewikkeld en technisch zijn. Dit kan tot misverstanden leiden. In dit verhaal verklaarde AFP Factcheck onjuiste cijfers van Fox News over de dodelijkheid van het virus; in dit verhaal hebben we de bewering ontkracht dat de WHO “bevestigde” dat COVID-19 minder ernstig is dan de griep.
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op
