Experts waarschuwen opnieuw voor geneesmiddel ivermectine nadat valse berichten circuleren in Europa

Een Nederlandse Facebookpost met een lijst beweringen over ivermectine ging op 30 april 2025 viraal op facebook en werd meer dan 680 keer gedeeld.

Volgens het bericht geneest het medicijn - dat in Nederland gebruikt wordt voor behandelingen tegen schurftmijt en wormen - een reeks van verschillende gezondheidsproblemen, waaronder kanker, hartziektes en geelzucht, en reguleert het de insuline- en cholesterolspiegels.

Het bericht werd gedeeld samen met een foto van een doosje met ivermectinepilletjes.

Image

Incorrecte post op Facebook. Genomen op 7/5/25.

De post lijkt op een geautomatiseerde vertaling en ging al in januari 2025 viraal in andere talen in Europa. Zo werd het meer dan 70.000 keer gedeeld op Facebook in het Spaans en verspreidde het zich ook in het Hongaars, Tsjechisch en Duits.

De beweringen doken op rond dezelfde tijd dat de Amerikaanse acteur Mel Gibson ongefundeerde beweringen deed over de vermeende genezende effecten van ivermectine met betrekking tot kanker.

Er deden ook vaak incorrecte beweringen de ronde over ivermectine tijdens de coronapandemie. Het werd vooral populair onder mensen die sceptisch waren over de vaccins en werd ten onrechte aangeprezen als een 'wondermiddel' (hier gearchiveerd).

Gezondheidsexperts wijzen de nieuwste beweringen over ivermectine echter van de hand en benadrukken dat de vermeende voordelen - naast de klinisch bewezen toepassingen - "ongefundeerde speculaties" of "volledig verzonnen" zijn.

Volgens het Europees Geneesmiddelenagentschap "zijn in de EU ivermectinetabletten goedgekeurd voor de behandeling van sommige parasitaire wormbesmettingen, en zijn huidpreparaten met ivermectine goedgekeurd voor de behandeling van huidaandoeningen zoals rosacea".

In Nederland bevat de Geneesmiddeleninformatiedatabank, die gegevens bijhoudt van alle in Nederland toegelaten medicijnen, verschillende medicijnen voor menselijk gebruikt met ivermectine, maar deze dienen louter voor de behandeling van parasitaire wormen, schurft en rosacea. Ivermectine is in Nederland op recept te verkrijgen voor uitsluitend die behandelingen.

Werkzaamheid niet bewezen

In het bericht wordt misleidend beweerd dat het medicijn verschillende auto-immuunziekten en ontstekingen geneest, de spieren versterkt, de ziekte van Crohn en allergieën kan behandelen, het hart beschermt, het zenuwstelsel regenereert en het insuline- en cholesterolgehalte reguleert.

Experts benadrukken echter dat het niet gebruikt mag worden voor aandoeningen waar het niet op getest is.

"Het gebruik van ivermectine is niet bedoeld voor de bovengenoemde aandoeningen," vertelde Markus Zeitlinger, Professor en diensthoofd van de afdeling Klinische Farmacologie van het universitair ziekenhuis in Wenen, aan AFP op 29 april 2025.

Akos Heinemann, onderzoekshoofd van de afdeling Farmacologie aan de Medische Universiteit van Graz vertelde aan AFP op 29 april 2025: "Als ivermectine daadwerkelijk geschikt zou zijn voor de behandeling van de aandoeningen die genoemd worden, dan zouden er al relevante klinische studies zijn uitgevoerd en zouden de respectievelijke preparaten reeds zijn goedgekeurd. De farmaceutische industrie zou deze kans zeker niet door de vingers laten glippen".

"[...] ivermectine is alleen klinisch effectief gebleken tegen bepaalde worminfecties en schurft. Al het andere is ongefundeerde speculatie gebaseerd op wetenschappelijk onhoudbare gegevens of is gewoon verzonnen. Het voorschrijven of innemen van ivermectine buiten de goedgekeurde indicaties wijst op ernstige nalatigheid" voegde Heinemann toe.

Monika Redlberger-Fritz, onderzoeker aan het Centrum voor Virologie van de Medische Universiteit van Wenen, zei ook op 29 april 2025 tegen AFP dat "ivermectine alleen gebruikt moet worden zoals is toegestaan; alle andere toepassingen zijn niet aangewezen".

Verder klinisch onderzoek nodig

Het meest verontrustende is dat in het bericht ten onrechte wordt beweerd dat ivermectine kankercellen doodt en de verspreiding van kanker voorkomt, waarvoor geen bewijs wordt geleverd.

De effectiviteit van ivermectine bij de behandeling van kanker wordt momenteel onderzocht door wetenschappers, maar het wordt nog lang niet beschouwd als een alternatief voor bestaande behandelingen, legden experts uit aan AFP.

Sinds het midden van de jaren 90 hebben in vitro en dierstudies aangetoond dat de molecule ivermectine kankerbestrijdende eigenschappen zou kunnen hebben.

Jérôme Hinfray, hoofd wetenschappelijke informatie voor de Franse Liga tegen Kanker, vertelde in maart 2025 aan AFP dat "wetenschappers hebben aangetoond dat de molecule antiproliferatieve eigenschappen zou kunnen hebben, die dus de ontwikkeling van kankercellen vertragen, en anti-metastatische eigenschappen, die de verspreiding van kanker zouden voorkomen in de organismen van de dieren die het onderwerp waren van het experiment."

Dergelijke studies kunnen echter niet doorgetrokken worden naar mensen en verder onderzoek en klinische tests zijn nodig. "We kunnen in geen geval gegevens van een experimenteel model bij muizen toepassen op een behandeling bij mensen," zei Claude Linassier, oncoloog en directeur van de eenheid preventie, organisatie en zorgpaden bij het Franse Nationale Kankerinstituut. "Voordat een medicijn kan worden gebruikt voor de behandeling van kanker, moet het worden getest in drie soorten klinische onderzoeken."

"Beweren dat ivermectine effectief is in het genezen van kanker is zeker fout of fantasievol en is niet gebaseerd op wetenschappelijke gegevens. Het is vooral gevaarlijk, omdat deze valse informatie ongebruikelijke en daarom mogelijk giftige doseringen aanbeveelt,", waarschuwde hij.

Mogelijke bijwerkingen

De tekst die zich momenteel verspreidt op sociale media beweert dat ivermectine "alleen heilzame effecten heeft", maar in werkelijkheid heeft het ook mogelijke bijwerkingen.

Het EMA waarschuwde dat, terwijl ivermectine "over het algemeen goed wordt verdragen bij dosissen die zijn toegestaan voor andere aandoeningen", in het geval van hogere dosissen "toxiciteit niet kan worden uitgesloten".

Het innemen van ivermectine bedoeld voor dieren kan bijzonder gevaarlijk zijn, zoals in het geval van twee mensen in Slowakije die in 2021 een overdosis ivermectine kregen en in kritieke toestand in het ziekenhuis moesten worden opgenomen (hier gearchiveerd). 

In Nederland werden artsen die ivermectine voorschrijven voor behandelingen zoals COVID-19 in het verleden al op de vingers getikt door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). 

Het Belgische Federale Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten waarschuwde in maart 2024 ook voor vervalste ivermectaminetabletten die de ronde doen en mogelijk schadelijk zouden zijn voor de gezondheid.

Vaccinatieschade?

In de virale posts wordt ook ten onrechte beweerd dat ivermectine de "schade veroorzaakt door mRNA-vaccins van spike-eiwitten" geneest.

Dit is een steeds terugkerende valse bewering dat spike-eiwitten die door het lichaam worden geproduceerd na mRNA-vaccinatie vrij door het lichaam bewegen en schade veroorzaken, of zelfs anderen kunnen infecteren. AFP heeft deze beweringen al in meerdere factchecks ontkracht, waaronder hier en hier.

Het Europees Geneesmiddelenagentschap mRNA-vaccins beschouwt de vaccins als veilig en effectief op basis van de gegevens die zijn verzameld na miljarden toegediende doses over de hele wereld.