De WHO heeft niet bevestigd dat Covid-19 ‘niet gevaarlijker’ is dan de griep

“WHO bevestigt dat corona niet gevaarlijker is dan griep,” kopt een Facebook note gepubliceerd op 12 oktober 2020 en sindsdien meer dan 3.000 keer gedeeld. De note, een soort blog gepubliceerd via Facebook, beweert dat geschatte besmettingsaantallen gemeld door de WHO gebruikt kunnen worden om een “Infection Fatality Rate” (IFR) van 0.14 procent te berekenen. “Vergelijkbaar met de griep,” aldus de post.

Een soortgelijke bewering werd gemaakt in dit artikel op ninefornews.nl, een website die al eerder berichten publiceerde die door AFP Factcheck als onjuist werden bevonden, en in talrijke andere Facebook-posts gedeeld sinds mid-oktober, bijvoorbeeld hier, hier en hier. De claim verscheen ook in artikelen en Facebook-posts in andere talen waaronder Frans, Pools en Duits.

De beweringen lijken gekopieerd te zijn uit dit Engelstalige artikel, waar ook in sommige van de Nederlandstalige posts naar wordt verwezen. “De Wereldgezondheidsorganisatie heeft eindelijk bevestigd wat wij (en veel experts en onderzoek) al maanden zeggen; het coronavirus is niet dodelijker en gevaarlijker dan de seizoensgriep,” meldt de post alvorens dezelfde IFR-berekening te maken. 

Het bericht klopt echter niet. Covid-19 is dodelijker dan de griep, bevestigen verschillende experts en de WHO zelf aan AFP. 

Wat zei de WHO? 

De artikelen en posts zijn gebaseerd op een op 5 oktober gemaakte uitspraak door Mike Ryan, directeur gezondheidscrises aan de WHO, die schatte dat zo’n 10 procent van de wereldbevolking mogelijk geïnfecteerd is geweest met SARS-CoV-2; meer dan de 35,5 miljoen gevallen die destijds officieel bevestigd waren door overheden.

Op 6 oktober, vlak na de uitspraak van Ryan, stond het sterftecijfer door Covid-19 volgens een telling door AFP op 1.045.097 wereldwijd. De veel gedeelde Facebook note en het artikel op ninefornews.nl noemen een iets hoger aantal: 1.062.360. 

Er vanuit gaande dat 10 procent van de wereldbevolking ongeveer gelijk staat aan 780 miljoen potentieel besmette mensen, hebben de misleidende Facebook-berichten een IFR berekend van 0,14 procent door 1.06 miljoen doden te delen door 780 miljoen. 

Dit cijfer is lager dan het aantal sterfgevallen gedeeld door de officiële besmettingen (de zogenaamde Case Fatality Rate of CFR), dat dus rond de 35 miljoen lag. 

“De 0,14 procent is meer dan 24 keer lager dan de 3,4 procent die de WHO in maart voorspelde … Aangezien er van alles en nog wat wordt geschaard onder Corona is de IFR waarschijnlijk nog lager dan 0,14 procent. Dat zou dus betekenen dat Covid-19 zelfs minder gevaarlijk is dan griep,” aldus de Facebook note. 

Deze conclusie klopt echter niet om verschillende redenen. Hoewel het gemaakte sommetje logisch lijkt, is dit niet een juiste manier om een IFR te berekenen en de vergelijking met de griep is bedrieglijk, leggen experts uit aan AFP.   

Gevraagd door AFP  naar de bewering tijdens een virtuele persconferentie op 12 oktober, zegt WHO-epidemioloog Maria van Kerkhoven dat studies naar de IFR uitkomen op een schatting “rond de 0,6 procent. Dat klinkt misschien niet als heel veel, maar het is een stuk hoger dan bij de griep, en de [IFR] stijgt dramatisch met leeftijd.” 

IFR en CFR

Veel van de misleidende posts noemen de IFR, sterftecijfer bij infectie in het Nederlands. Deze dient niet verward te worden met de “case fatality rate”, hierboven al uitgelegd. 

“Er zijn twee manieren om te tellen hoeveel mensen door de ziekte worden getroffen: de besmettingsgevallen, dus mensen die een diagnose hebben gekregen,” enerzijds en “besmettingen” aan de andere kant, zei Sibylle Bernard-Stoecklin, epidemioloog bij de Franse gezondheidsdienst Santé publique France op 9 oktober tegen AFP.

De IFR is het “sterftecijfer onder alle mensen die besmet zijn met de ziekte”, waaronder gevallen “die niet ontdekt zijn” omdat “ze niet naar de dokter zijn gegaan” of zich niet hebben laten testen, zegt ze. 

Het berekenen van de IFR door het sterftecijfer te delen door het geschatte aantal besmettingen is misleidend omdat de cijfers voorlopig zijn (de pandemie duurt nog voort), te  onnauwkeurig en te veel variëren per land en hun methodes voor tellen. 

De WHO’s Mike Ryan zei op 12 oktober dat de schatting van 10 procent die hij een week eerder noemde gebaseerd was op seroprevalentieonderzoeken, die schatten hoeveel mensen antilichamen hebben ontwikkeld tegen SARS-CoV-2. Hij voegde toe dat hoewel 10 procent een gemiddelde was van deze onderzoeken, het “soms veel minder en in sommige onderzoeken veel meer [dan 10 procent] was.” De schatting is dus nog verre van nauwkeurig. “We zullen met veel gedetailleerdere gegevens naar buiten komen naarmate we onze schattingen nauwkeuriger maken,” voegde Ryan toe.

“De IFR is breder [dan de CFR] en is een stuk moeilijker te schatten,” zegt Bernard-Stoecklin, die uitlegt dat de deelsom in de Facebook-posts niet voldoende is. 

“Dit is niet de juiste manier om sterfte te berekenen. We monitoren liever een groep besmette mensen; dan komen we uit op zo’n 0,5 tot 1 procent sterfte,” zei Grégoire Rey, directeur van CépiDC-Inserm, het Frans epidemiologisch centrum voor medische doodsoorzaken.

In de berekening die leidt tot de zogenaamde IFR van 0,14 procent zijn noch het aantal besmettingen nog het aantal doden precies, zegt Dominique Costagliola, biomathematicus en epidemioloog bij Inserm. Ze noemt de “grote onderrapportage [van sterfgevallen] in veel landen waaronder de Verenigde Staten” als voorbeeld. “Het is niet de moeite onnauwkeurige schattingen van sterftepercentages te maken. Ze zijn niks waard,” voegt ze toe. 

“We moeten in gedachten houden dat op internationaal niveau het aantal gemelde doden waarschijnlijk een onderschatting is,” voegt Bernard-Stoecklin toe, “ook al weten we niet in hoeverre”. 

“We zijn er zeker van dat de statistische gegevens die we uit dit soort cijfers halen noodzakelijkerwijs ver onder de werkelijkheid liggen, dus het is veel te vroeg om conclusies te verbinden aan dit soort getallen,” zegt Frédéric Altare, onderzoeksdirecteur bij Inserm, op 9 oktober tegen AFP.

“Covid-19 heeft een veel hoger sterftecijfer dan de seizoensgriep en alle data laat dit zien,” zegt Bernard-Stoecklin. 

Ze legt uit dat het nog minder relevant is om de griep met Covid-19 te vergelijken omdat het coronavirus heeft geleid tot ongekende maatregelen om besmettingen in te perken, zoals lockdowns, hygiëneregels en afstand houden. Dit gebeurt niet tijdens een griepseizoen. 

Bernard-Stoecklin: “[in Frankrijk] wordt geschat dat er 25.000 tot 30.000 mensen overleden aan Covid-19 in een relatief korte tijd, terwijl er geïsoleerd werd."

“Ondanks deze uitzonderlijke maatregelen hadden we een dodental [door Covid-19] dat ver boven de meest ernstige griepepidemie die we in lange, lange tijd hebben gehad,” gaat de wetenschapper verder. “Zeggen dat er tijdens de eerste golf zoveel doden zijn gevallen door Covid-19 en het vergelijken met een griepepidemie; dat slaat nergens op.”

Andere eigenschappen maken Covid-19 gevaarlijker

Naast sterftecijfers zijn er andere zaken die het nieuwe coronavirus gevaarlijker maken dan de seizoensgriep. 

“Het is duidelijk dat de griep, voor Covid-19, de besmettelijke ziekte was die in Frankrijk jaarlijks het meeste doden veroorzaakte” en met “9.000 tot 10.000 doden per jaar … heeft het een impact op de volksgezondheid die we niet kunnen negeren,” zegt Bernard-Stoecklin. 

“Het is niet de bedoeling de griep te bagatelliseren, want voor mensen in risicogroepen is het een ernstige ziekte. Maar een pandemie als Covid-19 vergelijken met een griepepidemie is weinig logisch,” zegt ze. 

“Wat betreft complicaties liggen de aantallen veel lager bij de griep, hoewel acute luchtweginfecties bij beide ziektes voorkomen,” zegt Altare van Inserm.

“De ziekte is veel ernstiger dan de griep. Het is geen ‘griepje’, zoals al sinds het begin gezegd wordt. Dit is geen hypothese: het is wat we hebben gezien op de intensive care,” gaat de specialist verder. 

Daarnaast is “de griep veel minder besmettelijk” en bestaat er een vaccin voor, “wat de schade beperkt”, zegt Bernard-Stoecklin. 

Ze merkt ook op dat Covid-19 ernstige gevolgen kan hebben voor gemiddeld jongere mensen dan in het geval van de griep, behalve bij kinderen, die relatief weinig last hebben van Covid-19. 

“Covid-19 veroorzaakt vroegtijdige sterfte op grotere schaal dan de seizoensgriep. Het aandeel van sterfgevallen bij mensen onder de 75 jaar is verre van verwaarloosbaar,” zegt ze. 

Dominique Costagliola, die ook lid is van de Franse Academie van Wetenschappen, voegt toe, “het duurt maanden om te herstellen van een verblijf op de intensive care, vooral als het een lang verblijf is geweest.”

“Sommige mensen die Covid-19 hebben gehad behouden nog maanden na de actue ziekte symptomen of consequenties,” zegt ze.

Ten slotte zet Covid-19 druk op de zorg door het hoge aantal ziekenhuisopnames. In Nederland lagen op 22 oktober 2003 mensen met Covid-19 in het ziekenhuis, van wie 463 op de intensive care.