Cijfers over "vermoedelijke bijwerkingen" door coronavaccinatie van het EMA verkeerd geïnterpreteerd

"Absolute mediastilte rondom de 7.766 doden en 330.218 schadelijke bijwerkingen tgv COVID-19 vaccins in Europa", luidt deze blogpost, gepubliceerd op 26 april 2021. Soortgelijke verhalen die dezelfde cijfers noemen, werden hier en hier gepubliceerd. De verhalen zijn sindsdien ruim 400 keer gedeeld op Facebook.

Ze citeren dit Engelstalige bericht op een weblog vol samenzweringstheorieën als bron, gepubliceerd op 24 april 2021. Dit blog publiceert ook verhalen waarin wordt beweerd dat COVID-19 een biowapen is en dat de opwarming van de aarde wordt veroorzaakt door “climate engineering”.

De genoemde cijfers zijn afkomstig van het Europees Geneesmiddelenbureau’s (EMA) EudraVigilance; het systeem voor het analyseren en bijhouden van vermoedelijke bijwerkingen van geneesmiddelen. Misinterpretaties van deze cijfers duiken regelmatig op op sociale media. AFP Frankrijk heeft deze eerder toegelicht in maart en in april 2021. AFP Duitsland bekeek soortgelijke claims ook in maart en april 2021.

Image

Screenshot van een illustratie in twee van de Nederlandse blogposts, vastgelegd op 30 april 2021

Onjuiste berekening

Deze verhalen tellen de cijfers van EudraVigilance bij elkaar op, waardoor de indruk ontstaat dat dit officiële conclusies zijn. Sinds het begin van de vaccinatiecampagne tegen COVID-19 in de EU kunnen artsen en individuen vermoedelijke bijwerkingen traceren die na een injectie optreden. Gegevens verzameld op nationaal niveau, worden vervolgens doorgestuurd naar het Europees Geneesmiddelenbureau, dat ze per categorie op dit platform plaatst - te vinden onder de letter C voor "COVID-19".

De verhalen hebben gekeken naar de gegevens van vier vaccins die beschikbaar waren op 17 april 2021 (de gegevens zijn sindsdien veranderd, aangezien de website regelmatig wordt bijgewerkt): Moderna, Pfizer-BioNtech, AstraZeneca en Janssen. Ze verzamelden de cijfers van alle "Reaction Groups", zoals hartaandoeningen, infecties of aandoeningen van het zenuwstelsel, en concludeerden dat coronavaccinatie direct heeft geleid tot 7766 "doden" en 330.218 "gewonden". Daarbij maakt het verhaal twee fouten: het veronderstelt dat de som van al deze vermoedelijke bijwerkingen (inclusief dodelijke gevallen) gelijk is aan hetzelfde aantal individuen en het veronderstelt dat iedere melding van een vermoedelijke bijwerking direct wordt veroorzaakt door vaccinatie.

De thuispagina van de databank geeft een duidelijke disclaimer over de 'betekenis' van deze cijfers, door te zeggen dat dit "vermoedelijke bijwerkingen (...) zijn na het gebruik van een geneesmiddel, maar die niet noodzakelijkerwijs verband houden met of veroorzaakt worden door het geneesmiddel.” Bovendien staat er dat deze cijfers "niet zo mogen worden geïnterpreteerd dat het geneesmiddel of de werkzame stof het waargenomen effect veroorzaakt of onveilig is om te gebruiken."

Image

Screenshot van de disclaimer van EudraVigilance voor de databank met rapporten over vermoedelijke bijwerkingen, vastgelegd op 30 april 2021

Reactie van het EMA

Nadat wij contact opnamen met het EMA, legden ze op 21 april 2021 per e-mail uit: “Het is belangrijk op te merken dat één individueel rapport van bijwerking meer dan één vermoedelijke reactie kan bevatten en die reacties kunnen worden onderverdeeld in verschillende reactiegroepen, daarom zal de som van het aantal dodelijke gevallen per reactiegroep nooit het totale aantal dodelijke gevallen opleveren. Zo wordt één melding van een patiënt met braken en hoofdpijn geteld in de reactiegroep 'maagdarmstelselaandoeningen' en in de reactiegroep 'zenuwstelselaandoeningen'.”

Het bureau zegt verder dat overlijdens ná vaccinatie worden geregistreerd, maar niet noodzakelijkerwijs veroorzaakt worden dóór vaccinatie: “Het feit dat iemand is overleden na te zijn gevaccineerd, betekent niet dat het overlijden is veroorzaakt door het vaccin. De regelgevende instanties van de EU bekijken alle rapporten zorgvuldig om te bepalen of er een mogelijk verband is met het vaccin."

Het EMA benadrukt dat men er rekening mee moet houden dat vaccinatie niet kan voorkomen dat mensen sterven door andere oorzaken: “Tijdens vaccinatiecampagnes zullen sterfgevallen door andere oorzaken blijven voorkomen, en deze kunnen ook kort na vaccinatie gebeuren. Zoals u wellicht weet, wordt voor COVID-19-vaccins momenteel prioriteit gegeven aan ouderen, aangezien zij een groter risico lopen om een ​​ernstige vorm van COVID-19 te ontwikkelen en eraan te overlijden."

Zoals AFP meldde, gaf het EMA deze maand echter toe dat bloedstolsels moeten worden vermeld als een "zeer zeldzame" bijwerking van de COVID-19-vaccins van AstraZeneca en Janssen. Het bureau concludeerde in beide gevallen dat de voordelen nog steeds opwegen tegen de risico's.

Verhalen die de cijfers van coronasterfte uit officiële bronnen verkeerd weergeven circuleren regelmatig tijdens de coronapandemie. De gerenommeerde status van belangrijke instellingen wordt vaak misbruikt in misleidende berichten om angst voor vaccinatie te zaaien. Naast vergelijkbare misinterpretatie van de EMA-cijfers, heeft AFP Factcheck eerder naar verhalen over coronasterfte gekeken, zoals de vermeende overrapportage van 96% door de Amerikaanse CDC en de zogenaamde bijstelling van 42% door het RIVM.