Bord bij drogist maakt onjuiste beweringen over mondkapjes
- Dit artikel is meer dan een jaar oud.
- Gepubliceerd op 30 november 2020 om 19:00
- Leestijd: 12 min
- Door: Loes WITSCHGE, AFP Netherlands
Copyright © AFP 2017-2025. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
De foto van het bord verscheen vanaf 20 november 2020 in tientallen Facebook-posts, zoals hier, hier en hier, die in totaal meer dan 16.000 keer gedeeld werden. “Waarom dragen wij géén mondkapje?” begint het bord. “Als natuurdrogisterij gaan wij voor de gezondheid van onze klanten en ons personeel.” Het bord benoemt vervolgens negen zogenaamde “schadelijke gevolgen” van mondkapjes, zoals het inademen van “schadelijke stofdeeltjes” en hersenschade en hoofdpijn door verminderde inademing van zuurstof.
De foto ging ook rond op Twitter, waar de drogist geprezen en bekritiseerd werd voor het bord.
De posts verschenen een dag nadat de regering aankondigde dat mondkapjes per 1 december verplicht worden in onder andere winkels, musea, restaurants en theaters. Tot nog toe was op die locaties alleen nog een dringend advies van kracht. Vanaf december riskeren zij die de mondkapjesplicht niet naleven een boete van 95 euro.
Veel van de beweringen op het bord zijn ongefundeerd, of geheel of gedeeltelijk onjuist. En veel van wat op het bord staat lijkt op beweringen die al eerder geverifieerd werden door AFP Factcheck. Hoewel er nog geen wetenschappelijke consensus is over de effectiviteit van niet-medische mondkapjes in het voorkomen van coronabesmettingen, benadrukken experts dat het juist gebruiken van een mondkapje niet schadelijk is voor de gezondheid.
Benaderd door AFP Factcheck vertelt de eigenaar van de drogist, Ruud Meulenbroek, dat hij het bord neerzette om zijn personeel te “ontlasten bij vragen van klanten omtrent het niet dragen van mondkapjes”. “Helaas is er iemand in mijn winkel geweest die dit bord heeft gefotografeerd en op Facebook heeft geplaatst,” zegt hij per e-mail tegen AFP op 25 november 2020. Hij zegt “niet gelukkig” te zijn geworden van de consequenties: “Dit was niet mijn bedoeling.” Op 30 november 2020 zegt hij telefonisch dat hij het bord inmiddels heeft weggehaald na negatieve reacties, maar nog wel achter de inhoud staat.
AFP Factcheck loopt door alle verifieerbare beweringen op het bord heen.
1. Het dragen van een mondkapje verzesvoudigt de inademing van CO2 tot ver boven de wettelijke norm - ONWAAR
Verschillende experts die in de afgelopen maanden door AFP Factcheck zijn benaderd wezen beweringen dat een mondkapje kan leiden tot het overmatig inademen van CO2 van de hand, bijvoorbeeld hier, hier, hier en hier.
Leon van den Toorn, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose en longarts in het Erasmus Medisch Centrum, vertelde AFP Factcheck, “het in- en uitademen van lucht [met mondkapje] gaat vrijwel op dezelfde manier als altijd. Dat gaat er natuurlijk langs en door het kapje heen.”
Vinita Dubey, Associate Medical Officer bij de gezondheidsdienst van Toronto, Canada, vertelde AFP in juni 2020, “het is niet aangetoond dat langdurig gebruik van een mondkapje, inclusief de N95 [een soort masker gebruikt door zorgprofessionals], koolstofdioxide-toxiciteit veroorzaakt bij gezonde mensen. Als CO2 zich na verloop van tijd langzaam opbouwt in het masker, zijn de niveaus laag en draaglijk."
(AFP / Alfredo Estrella)
AFP Factcheck kon geen bron vinden voor de bewering dat CO2-inademing verzesvoudigt door het dragen van een mondkapje en Ruud Meulenbroek, de eigenaar van de drogist, wist de bron niet meer te achterhalen. Een recent gepubliceerd onderzoek in Annals of the American Thoracic Society bevond dat “gasuitwisseling niet significant beïnvloed wordt door het gebruik van chirurgische maskers, zelfs in proefpersonen met ernstige longfunctiestoornissen.”
Meulenbroek vertelde AFP dat de bewering dat een mondkapje leidt tot het inademen van CO2 “ver boven de wettelijke norm” afkomstig is uit een open brief “van artsen en gezondheidsprofessionals” aan de Belgische overheid en media. De geloofwaardheidheid van de brief als geheel wordt onderzocht in dit artikel door Belgische omroep VRT. Het artikel noemt de brief een “allegaartje van terechte vragen en twijfelachtige bronnen”. Zo wordt de Tanzaniaanse president John Magufuli, die de ongefundeerde bewering maakte dat een vrucht en een geit positief testte op Covid-19, aangehaald in de brief.
De brief geeft geen bron op voor de bewering dat een mondkapje leidt tot CO2-inahalatie boven de wettelijke norm en AFP Factcheck kon geen bron vinden. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) gebruikt 1200 deeltjes per miljoen (ppm voor particles per million) als referentiewaarde waaraan de binnenlucht in klaslokalen dient te voldoen.
AFP Factcheck verifieerde eerder een video waarin CO2-concentraties onder een mondkapje zogenaamd worden opgemeten met een speciaal apparaat. Volgens de video zijn de hoeveelheden ver boven de norm. Steven Vercammen, een Belgische eerstehulparts die een literatuurstudie deed over CO2-vergiftiging, verwierp het experiment in de video als “foute wetenschap”.
Volgens Vercammen zijn zuurstof en CO2 in het bloed de belangrijke waarden om te meten. “Er zijn talloze experimenten gedaan waaruit blijkt dat het dragen van een masker geen significant (gezondheids) effect heeft,” aldus Vercammen.
Nog een video die beweert dat een mondkapje hoge CO2-waarden veroorzaakt werd ontkracht door AFP Factcheck. In de factcheck wordt verwezen naar de Duitse arts en woordvoerder voor de beroepsvereniging voor artsen van kinderen en adolescenten (BVKJ) Jakob Maske, die de Stuttgarter Zeitung vertelde dat, “CO2 een gas is en niet vast komt te zitten in de stof”.
2. Het dragen van een mondkapje leidt tot het verminderd inademen van zuurstof, met hoofdpijn en hersenschade als mogelijk gevolg - ONWAAR
Ook deze bewering werd eerder al gecheckt door AFP Factcheck, bijvoorbeeld hier en hier. Hoewel het waar is dat zuurstofgebrek kan leiden tot hoofdpijn en hersenschade, zal een mondkapje zo’n tekort aan zuurstof niet veroorzaken.
Philipp Lepper, lid van de Duitse Vereniging voor Pneumologie en Ademhalingsgeneeskunde (DPG) en arts in het Saarland Universitair Ziekenhuis, legt op 6 oktober in een e-mail uit dat “het opnieuw inademen van de uitgeademde lucht die zich tussen een masker en het gezicht verzamelt geen invloed [heeft] op het zuurstof- en koolstofdioxidegehalte dat in het lichaam wordt gemeten.” Hij gaat verder: “de hoeveelheid lucht achter het masker is erg klein en het masker wordt elke keer als je inademt gemengd met frisse lucht.”
Dit is mogelijk doordat de lucht door het masker kan stromen, legt Lepper uit. “Een zuurstofmolecuul heeft een grootte van ongeveer 260 picometer. De poriegrootte van medische mondkapjes is ongeveer 100.000 tot een miljoen keer groter dan een zuurstofmolecuul,” zegt hij. Een mondkapje houdt zuurstof en koolstofdioxide dus niet tegen.
Josh Mugele, eerstehulparts aan het Northeast Georgia Medical Centre in Gainesville, in de Amerikaanse staat Georgia, zegt dat er “geen nadelige effecten [zijn] van langdurig mondkapjesgebruik.”
“Niet alleen is er absoluut geen geloofwaardig bewijs voor, maar veel professionals dragen regelmatig maskers gedurende lange tijd zonder nadelige effecten, waaronder chirurgen, laboratoriumtechnici en schilders,” vertelde hij AFP in een direct message op Twitter.
3. Het dragen van een mondkapje leidt tot het inademen van schadelijke stofdeeltjes - ONGEFUNDEERD
Meulenbroek vertelde AFP Factcheck dat hij deze bewering vond in een artikel in HP/De Tijd, door immunoloog Carla Peeters, die schreef dat “schadelijke stoffen in de mondkapjes de trilharen, de slijmlaag en het longepitheel [kunnen] beschadigen.”
AFP Factcheck kon over dit onderwerp geen consensus vinden in de wetenschappelijke literatuur. In een artikel dat in oktober 2020 werd gepubliceerd in het peer-reviewed wetenschappelijke tijdschrift Environmental Pollution staat dat “het risico op het inademen van plastic microvezels, deeltjes of fragmenten uit de binnenkant van mondkapjes en maskers slechts anekdotisch is onderzocht.”
Leon van den Toorn, voorzitter van de Nederlandse longartsenvereniging, vertelde AFP Factcheck telefonisch dat hij geen bewijs had gezien dat het inademen van deeltjes uit een mondkapje schadelijk kan zijn. “Ik kan me voorstellen dat als je drie maanden hetzelfde mondkapje in je broekzak houdt, dat het kan zijn dat het stofje uit elkaar gaat vallen en dat je dan mondkapvezeltjes in gaat ademen ... maar of dat meteen zoveel kwaad kan is een heel ander verhaal,” zei hij. “Het hangt ook af van welk soort mondkapje je gebruikt en de samenstelling. Om op zeker te spelen moet je zorgen dat je zeer frequent een nieuw mondkapje neemt.”
Informatie over de samenstelling van niet-medische mondkapjes kan je hier vinden. RIVM heeft gewaarschuwd tegen het gebruik van stofzuigerzakken voor zelfgemaakte mondkapjes, omdat de veiligheid van stofzuigerzakken niet getest is voor dit gebruik. “Het is daarom niet met zekerheid te zeggen of dit gebruik veilig is,” aldus het RIVM.
4. Het verkeerd dragen van een mondkapje werkt averechts - ONGEFUNDEERD
Er is geen doorslaggevend bewijs dat het verkeerd dragen van een mondkapje het risico op coronabesmetting zou vergroten, in plaats van verkleinen.
Experts hebben in de afgelopen maanden meermaals zorgen geuit over het verkeerd dragen van mondkapje. Ellanie de Bruijne, deskundige infectiepreventie van het Ziekenhuis Amstelland, benoemt twee veel genoemde bezwaren in dit NOS artikel uit april 2020. Ten eerste zou onjuist gebruik kunnen leiden tot zelfbesmetting, “bijvoorbeeld als je het masker opzet zonder je handen te hebben gewassen of als je het masker steeds aanraakt,” aldus de Bruijne. De tweede zorg die regelmatig wordt aangehaald is dat mondkapjes zouden kunnen leiden tot een gevoel van schijnveiligheid, waardoor mensen zich mogelijk minder goed aan de afstandsregels gaan houden. De Bruijne tegen NOS: “Dan vormen die mensen meer een risico dan als ze zich goed aan de afstands- en hygiëneregels hadden gehouden.”
Maar er is geen wetenschappelijke consensus over beide risico's. Sommige onderzoeken (bijvoorbeeld hier en hier) hebben aangetoond dat het dragen van een mondkapje leidt tot minder aanraken van het gezicht, wat de kans op zelfbesmetting juist zou verkleinen.
Uit literatuuronderzoek van het RIVM, gepubliceerd op 5 augustus 2020, bleek dat er “geen robuust bewijs [is] gevonden dat risicocompenserend gedrag (minder afstand houden, geen drukte vermijden, of minder vaak de handen wassen) wel of niet optreedt bij het gebruik van mondkapjes.”
De overheid geeft deze richtlijnen voor het goed dragen van een mondkapje.
Instructies gebruik mondneusmasker door RIVM op Vimeo.
5. Mondkapjes verlagen de weerstand - ONWAAR
Een eerdere factcheck door AFP beoordeelde een bewering dat mondkapjes het immuunsysteem in gevaar brengen als onjuist. Professor Guy Marks, een ademhalingsarts en epidemioloog aan de Universiteit van New South Wales, Australië, vertelde AFP per e-mail op 29 juli dat, “het dragen van een mondkapje kan voorkomen dat we anderen besmetten en verkleint het risico op besmet raken … Het heeft geen directe effecten op het immuunsysteem.”
De Amerikaanse Longvereniging zegt in dit artikel, dat mythes over mondkapjes ontkracht, “er is absoluut geen wetenschappelijk bewijs dat het dragen van mondkapjes of afstand houden het immuunsysteem verzwakt.”
6. Mondkapjes bevorderen bacteriën en schimmels op de huid, wat kan leiden tot acné, schimmels en eczeem - GEDEELTELIJK WAAR
Volgens het bord kunnen mondkapjes huidproblemen zoals acné, schimmels en eczeem veroorzaken. Dermatologen bevestigen dat mondkapjes onder bepaalde omstandigheden tot huidproblemen kunnen leiden, maar dat dit voorkomen kan worden door goed gebruik en goede huidverzorging.
Jorrit Terra, dermatoloog bij het Isala Dermatologisch centrum in Zwolle, vertelde AFP Factcheck telefonisch, “je kan wel degelijk maskné krijgen als gevolg van het dragen van mondkapjes”. Terra legt uit dat het dragen van mondkapjes uitbraken van acné mechanica kan veroorzaken, een type acné dat “veel gezien wordt bij bijvoorbeeld sporters die zweetbanden of strakke kleding dragen”.
“Een combinatie van zweten en strak zittende materialen op de huid zorgt door de lokale wrijving en druk dat op die plek puistjes ontstaan,” legt Terra uit. Hij voegt toe dat dit fenomeen, van puistjes rondom de mond door het dragen van een mondkapje, ook wel “maskné” wordt genoemd.
Terra voegt toe dat zulke uitbraken grotendeels te voorkomen zijn. “Bij goed gebruik kan je die kans verkleinen en daarmee bedoel ik het frequent wisselen van je mondkapje, wassen op 60 graden indien mogelijk en je huid goed verzorgen met hydraterende crèmes,” zegt hij.
Terra legt uit dat er ook andere huidziekten zijn die door mondkapjes kunnen verergeren, maar dat dit zeldzamer is. “Je kan bijvoorbeeld een toename van seborroïsch eczeem en rosacea krijgen en heel sporadisch hebben mensen een contactallergie voor bepaalde stofjes in die mondkapjes en kunnen ze contacteczeem krijgen. Je ziet het niet veel, maar het kan.”
De Amerikaanse Academie voor Dermatologie meldt op haar website dat “mondkapjes … zwaar kunnen zijn voor je huid, wat kan leiden tot problemen van acné en vervellen, tot uitslag en jeuk.” Om deze problemen te voorkomen adviseren ze de huid te reinigen en te hydrateren, geen make-up te gebruiken en mondkapjes te dragen van een “zachte, natuurlijke en ademende stof”.
7. Mondkapjes helpen niet tegen de verspreiding van virussen - ONJUIST
De afgelopen maanden is er veel discussie geweest over hoe effectief niet-medische mondkapjes zijn in het voorkomen van besmettingen met Covid-19. De bewering dat mondkapjes helemaal geen effect hebben is echter te stellig.
Op de website van het RIVM staat, “waarschijnlijk helpen niet-medische mondkapjes maar beperkt bij het voorkomen van besmetting van anderen.” De organisatie heeft meermaals benadrukt dat het behouden van anderhalve meter afstand en thuis blijven bij symptomen belangrijker zijn voor het tegengaan van besmettingen. RIVM schrijft echter ook dat “niet-medische mondneusmaskers mogelijk enigszins [bijdragen] aan het beperken van verspreiding van Covid-19 door pre-symptomatische patiënten in openbare ruimten waar voldoende afstand houden niet altijd mogelijk is,” zoals in het openbaar vervoer.
Het RIVM voegt toe dat de effectiviteit van een niet-medisch mondkapje “sterk afhankelijk is van de kwaliteit van de materialen die gebruikt zijn, de mate waarin het masker aansluit op het gezicht en het draagcomfort.”
Gezondheidsdiensten in andere landen zijn positiever over het gebruik van niet-medische mondkapjes om besmettingen te voorkomen. De Amerikaanse Centers for Disease Control en Prevention (CDC) schrijven, “maskers bieden enige bescherming voor u en zijn ook bedoeld om degenen om u heen te beschermen”. De Canadese regering schrijft, “goed ontworpen en goed passende mondkapjes of gezichtsbedekkingen kunnen de verspreiding van uw besmettelijke ademhalingsdruppeltjes voorkomen. Ze kunnen u ook beschermen tegen besmettelijke druppeltjes uit de ademhaling van anderen.”
Volgens een artikel dat in oktober werd gepubliceerd in het prestigieuze tijdschrift Nature, ondersteunt de wetenschap “het gebruik van mondkapjes, en recente studies suggereren dat ze op verschillende manieren levens kunnen redden."
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schrijft dat mondkapjes gebruikt zouden moeten worden “als onderdeel van een alomvattende ‘Do it all’-aanpak, waaronder valt: fysiek afstand nemen, drukke en afgesloten plekken vermijden, ventilatie verbeteren, handen wassen, niezen en hoesten bedekken, en meer.”
8. De mondkapjesplicht is ongrondwettelijk - ONWAAR
De bewering dat de mondkapjesplicht die 1 december ingaat ongrondwettelijk is, is “niet waar”, aldus Adriaan Wierenga, noodrechtspecialist verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen.
In juli was hij een van de deskundigen die zeiden dat een mondkapjesplicht opgelegd door burgemeesters in Amsterdam en Rotterdam ongrondwettelijk was. Maar een door het Nederlandse parlement goedgekeurde regeling is een andere zaak, legt hij uit.
“Wat mondkapjesplicht doet is een grondrecht beperken,” vertelde hij AFP Factcheck telefonisch op 24 november 2020. “Zo’n maatregel zou ongrondwettelijk zijn als die wordt opgelegd door een niet-bevoegd orgaan … In Nederland kan de grondwet rechtmatig worden beperkt door de formele wetgever. Dat noemen we onze grondwettelijke beperkingssystematiek.”
Hij vervolgt, “de gedachte is dat lagere overheden dat niet mogen en de regering ook niet in zijn eentje … Ons parlement is bevoegd om samen met de regering in een Haagse wet grondrechten te beperken.”
De juridische basis voor de mondkapjesplicht die op 1 december ingaat is de coronawet, die door de Eerste Kamer werd aangenomen op 27 oktober 2020.
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op
