Nee, coronatesten zijn niet gevaarlijk door sterilisatie met ethyleenoxide

“Collega’s, voor een ieder die zich (wil of heeft) laten testen dmv een sneltest wil ik toch even waarschuwen, de teststaafjes waarmee ze halverwege in je hersenen zitten worden gesteriliseerd met Ethyleenoxide”, luidt dit Facebookbericht gepubliceerd op 30 maart.

De Facebookgebruiker zegt dat de aanwezigheid van de stof op wattenstaafjes wordt aangegeven met de term ‘Sterile EO’, en vervolgt met de twijfelachtige bewering dat "dit een zeer kankerverwekkende stof betreft die geen drempelwaarde heeft waardoor er bij de kleinste aanraking hiervan tumoren gevormd kunnen worden." Vervolgens doet de auteur de oproep dat men zich niet meer moet laten testen.

Soortgelijke beweringen over de stof verschijnen ook in andere talen waarbij niet alleen gewaarschuwd wordt voor de aanwezigheid van de stof in sneltesten, maar ook in PCR-testen voor SARS-CoV-2. Claims circuleren in het Duits, Servisch en Tsjechisch. De veronderstelde kankerverwekkendheid van wattenstaafjes werd geverifieerd door AFP Duitsland.

Image

Screenshot van een van de Facebookberichten, vastgelegd op 8 april 2021

Wat is EO?

Ethyleenoxide - EO zoals het op sommige testkits staat - is een kleurloos en giftig gas dat wordt gebruikt voor sterilisatie bij de productie van medische hulpmiddelen zoals katheters, stents en wondverband. Het wordt ook gebruikt om COVID-19-testen te steriliseren, waaronder zelftesten.

Het gas dringt luchtdoorlatende verpakkingen binnen en steriliseert alle toegankelijke oppervlakken. Als gas kleeft het niet aan een product, zoals een wattenstaafje. Sporen kunnen echter achterblijven, en door middel van langdurige beluchting (aeration) kan dit teruggebracht worden tot het toegestane niveau, zegt STERIS, een toonaangevende Amerikaanse leverancier van medische hulpmiddelen.

Het is waar dat EO onder bepaalde omstandigheden kankerverwekkend is, zoals door beroepsmatige blootstelling, zegt het Amerikaanse National Cancer Institute. "Blootstelling voor het grote publiek kan plaatsvinden door het inademen van lucht die is verontreinigd met ethyleenoxide of door het roken van sigaretten", zegt Public Health England.

De toegestane niveaus bij medische sterilisatie worden echter strikt gecontroleerd om er zeker van te zijn dat het niet schadelijk is, vertellen verschillende autoriteiten aan AFP.

Strikte controles

Er zijn "strikte specificaties die zijn vastgelegd in protocollen - bijvoorbeeld ontgassingstijd voor sterilisatie met ethyleenoxide", vertelt Maik Pommer, woordvoerder van het Duitse Federaal Instituut voor Farmaceutische Producten en Medische Producten (BfArM) aan AFP Duitsland op 26 maart. Alle fabrikanten die bijvoorbeeld in Duitsland hulpmiddelen willen verkopen, moeten de veiligheid van hun producten bewijzen door middel van een zogenaamde conformiteitsbeoordeling, zei hij.

"EO-sterilisatie is een standaardmethode in de sector van medische hulpmiddelen, vooral voor plastic wattenstaafjes", zegt Ralf Diekmann van de onafhankelijke Duitse keuringsdienst TÜV Rheinland. De TÜV controleert "de noodzakelijke 'ontgassing' op een maximaal resterend EO-gehalte, dat dan onschadelijk moet zijn voor de gebruiker of patiënt", schreef Diekmann op 29 maart in een e-mail.

AFP Duitsland vroeg ook aan erkende distributeurs van testen naar de procedure. Woordvoerder Philipp Grontzki van Siemens Healthineers verwees naar de CE-markering van goedgekeurde coronatesten in de Europese Unie. Om daaraan te voldoen maken testfabrikanten zogenaamde "Safety Sheets", waarin ze elke verontreiniging met ethyleenoxide moeten vermelden.

AFP heeft enkele van zulke bladen doorgenomen (bijvoorbeeld hier en hier), maar vond geen EO-residuen. De toegestane restwaarden van EO worden bepaald door de Europese norm EN ISO 11135, welke verplicht gevolgd moet worden door fabrikanten.

Aesku, een fabrikant van sneltesten die worden verkocht door supermarktketen ALDI, gebruikt EO om teststrips te steriliseren, vertelde woordvoerster Sabrina Maniscalco op 1 april per e-mail aan AFP. "Dit is de enige manier om infecties van de proefpersonen te voorkomen en een duidelijk testresultaat te garanderen", schreef ze.

Het gas verdampt snel nadat het een luchtdoorlatende verpakking is binnengedrongen, zei ze. Zo is een toepassing van 4 mg na 7,5 uur niet meer waarneembaar. "Een accumulatie in het menselijk lichaam door het gebruik van onze sneltesten - zelfs bij dagelijks gebruik - is daarom uitgesloten", zei ze.

De situatie in Nederland

Net als in Duitsland moeten in Nederland strikte waarden van de stof worden gerespecteerd door producenten. AFP Factcheck sprak met woordvoerder Geert Westerhuis van het RIVM, het instituut dat onder andere advies geeft aan de overheid en samenleving over de veiligheid van producten. We vroegen hem naar de veronderstelde kankerverwekkendheid van de stof ethyleenoxide in wattenstaafjes die in Nederland worden gebruikt voor PCR-testen.

“Ethyleenoxide is een gas en het meest gebruikte sterilisatiemiddel voor medische hulpmiddelen. Ethyleenoxide wordt ook gebruikt om de swaps van de PCR-testen te steriliseren”, vertelde Westerhuis op 2 april in een e-mail aan AFP.

“Er worden strenge eisen gesteld aan de residuen die op het product mogen zitten. Daarom zit er in het sterilisatieproces een speciale uitdamp-fase om het ethyleenoxide uit de swaps te verdampen. De swaps zijn dus ontsmet met ethyleenoxide en daarna zijn deze swaps uitgedampt. Ethyleenoxide is dan ook geen onderdeel van de swaps”, voegde Westerhuis toe.

De wetenschappelijke beoordeling

We vroegen ook aan wetenschappers naar de gevaren van EO bij coronatesten. Zij waren het erover eens dat er geen gezondheidsrisico bestaat omdat het gas op de juiste manier wordt verwijderd.

"Als je de teststrips met EO hebt behandeld en vervolgens steriel verpakt, is de verpakking meestal gasdoorlatend", schreef Annette Beck-Sickinger, hoofd van de onderzoeksgroep voor Biochemie en Bio-organische Chemie aan de Universiteit van Leipzig, in een e-mail aan AFP op 26 maart.

Hierdoor kunnen fabrikanten het gas probleemloos weer wegpompen, maar kunnen bacteriën niet meer in de verpakking komen. De gasvormige EO kleeft niet aan het wattenstaafje. "Dus alle verhalen dat testen 'kanker' veroorzaken, zijn echt ongegrond", legde Beck-Sickinger uit. De rook van sigaretten is bijvoorbeeld vele malen gevaarlijker dan een teststaafje ooit zou kunnen zijn, zei ze.

Specialist in infectieziekte Christian Ruef, auteur van artikelen over EO voor het Swiss Medical Network, heeft kritiek geuit op het gebruik van de stof. Hij weerlegde echter de beweringen dat het gebruik ervan bij het steriliseren van antigeen- en PCR-testen de bevolking kunnen schaden. "Er zijn precieze voorschriften over hoe het proces moet verlopen, inclusief naleving van ventilatietijden", vertelde hij aan AFP in een e-mail op 30 maart. Hij voegde eraan toe dat er veel tijd zit tussen de productie van een wattenstaafje en het gebruik ervan bij patiënten, waardoor het gas kan verdampen.

Na beweringen in het Verenigd Koninkrijk dat coronatesten kankerverwekkend zouden zijn, zei ook het Britse ministerie van Volksgezondheid en Sociale Zorg dat dit onjuist was. “Deze COVID-19-sneltesten zijn uitvoerig getest en veilig. De wattenstaafjes zijn gesteriliseerd met ethyleenoxide om ervoor te zorgen dat ze veilig kunnen worden gebruikt. Het is een van de meest gebruikte sterilisatiemiddelen”, twitterde het ministerie op 26 maart.

There are false reports that lateral flow tests can give you cancer. These rapid #COVID19 tests have been rigorously tested and are safe.

The swabs are sterilised with ethylene oxide to ensure they are safe to use. It is one of the most commonly used sterilisation tools. pic.twitter.com/lYWDRluMUh

— Department of Health and Social Care (@DHSCgovuk) March 26, 2021

Coronatesten zijn regelmatig het doelwit van de valse beweringen dat ze gevaarlijk of ineffectief zouden zijn. AFP Factcheck ontkrachtte eerder beweringen over het vermeende vermogen van wattenstaafjes om mensen stiekem te vaccineren, de valse bewering dat de testresultaten van sneltesten vooraf bepaald zijn en dat coronatesten geen onderscheid zouden kunnen maken tussen virussen.