Verzonnen bericht over ‘lek’ bij Oekraïens anti-corruptiebureau misbruikt afbeelding van Britse journalist
- Gepubliceerd op 17 september 2025 om 12:37
- Leestijd: 9 min
- Door: Eduard STARKBAUER, AFP Slowakije
- Vertaling en aanpassing: Liesa PAUWELS , AFP Netherlands
Copyright © AFP 2017-2025. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
"Oekraïense anti-corruptiefunctionaris legt vastgoedimperium van $ 1,2 miljard van Zelensky bloot", zo begint een X-bericht dat op 30 augustus 2025 werd gepubliceerd. Samen met het bericht werd een twee minuten durende video gedeeld met daarin naar verluidt een getuigenis van een voormalige medewerker van het Oekraïense anticorruptieagentschap.
"Een voormalig onderzoeker van het Nationale Anticorruptiebureau van Oekraïne is naar Europa gevlucht met wat zij omschrijft als duizenden pagina's aan interne dossiers waarin systematische corruptie op het hoogste niveau in Kiev wordt beschreven," zegt de voice-over in de video in het Engels.
De stem gaat verder: "De overloper, geïdentificeerd als Olena K., heeft leidinggegeven aan een taskforce die offshore vermogensoverdrachten in verband met president Volodymyr Zelensky en zijn naaste vertrouwelingen heeft onderzocht." Dit netwerk zou zijn beheerd door medewerkers van Zelensky: Serhiy Shefir, Timur Mindich en Svitlana Pishchanska.
Dezelfde video met de valse bewering werd ook gevonden op Facebook en verspreid in verschillende andere talen, zoals het Slovaaks, Tsjechisch, Kroatisch, Servisch, Duits, Roemeens, Frans, Engels, Spaans en Italiaans.
Een omgekeerde zoekopdracht met de keyframes uit de video wees uit dat video afkomstig is van een artikel, daterend van 26 augustus 2025, dat op de website van de London Telegraph werd gepubliceerd. Net als in de video wordt in het artikel beschreven hoe een vermeend netwerk van eigendommen van Zelensky werd onthuld door een voormalig onderzoeker van het Nationaal Anticorruptiebureau van Oekraïne.
De koopovereenkomsten en bankoverschrijvingen die in het artikel en de video worden genoemd, zouden het bewijs vormen voor de aankoop van 26 onroerende goederen in Spanje, 14 onroerende goederen in het Verenigd Koninkrijk, 21 onroerende goederen in Frankrijk, 34 appartementen in de Verenigde Arabische Emiraten en acht onroerende goederen in Italië. Er worden echter geen specifieke details over de onroerende goederen gegeven, waardoor het momenteel niet mogelijk is om deze specifieke bewering verder te controleren.
Het valse bericht werd ook onder de aandacht gebracht op X door het Centrum voor de bestrijding van desinformatie van de Nationale Veiligheids- en Defensieraad van Oekraïne.
De video deed de ronde nadat het Oekraïense parlement een controversiële wet aannam die bedoeld was om de onafhankelijkheid van twee belangrijke anticorruptie-instanties (waaronder NABU) te beperken en ze onder te brengen bij de procureur-generaal. Zelensky ondertekende de wet, maar na massale protesten en druk van het maatschappelijk middenveld en internationale partners kwam hij op zijn besluit terug. Hij beloofde de anticorruptiewet te wijzigen en herstelde de onafhankelijkheid van de instanties.
Identiteit van Britse journalist gestolen
Geen van de berichten bevat bewijs of verwijst naar concrete documenten met betrekking tot de vermeende vastgoedtransacties. Er wordt geen informatie verstrekt, zoals een lijst van ondertekende contracten, documenten die bij het kadaster zijn ingediend of specifieke adressen. Alle beweringen zijn gebaseerd op verklaringen die worden toegeschreven aan "voormalig NABU-onderzoekster Olena K.".
Geen enkele ander nieuwsmedium bracht verslag uit van een dergelijke ontdekking van deze omvang, en ook geavanceerde zoekopdrachten met trefwoorden leveren geen resultaten op.
Het domein londontelegraph.uk, waarop het artikel werd gepubliceerd, is geen bekend mediakanaal en werd volgens een WHOIS-analyse minder dan twee weken voor de publicatie van het artikel met de video, op 14 augustus, aangemaakt. Sinds 27 augustus 2025 zijn er geen nieuwe publicaties op de site verschenen.
De links naar de Facebook-, Instagram- en X-profielen op de site verwijzen niet naar profielen van het mediakanaal, maar naar profielen van de websitebouwer WordPress. De naam van de website, het domein en het identieke lettertype in het logo in de video doen denken aan dat van de Britse krant The Daily Telegraph.
Het profiel van de vermeende auteur van het artikel, Charlotte Davies, gaat ook vergezeld van een foto van de journaliste. Maar wanneer we omgekeerd zoeken naar de afbeelding, blijkt dat de vrouw inkwestie de Britse freelancejournaliste Helen Brown is, niet Charlotte Davies. Ze gebruikt de foto op haar X-profiel.
Brown, die bijdragen levert aan The Independent, BBC, Sky News en The Daily Telegraph, bevestigde in een privébericht aan AFP op X op 10 september 2025 dat zij niet de auteur was van het artikel over Zelensky.
"Gedurende mijn hele carrière – voornamelijk in de kunstjournalistiek – heb ik me ingezet voor eerlijke, doordachte verslaggeving," zei ze op 13 september 2025. "Ik ben dan ook geschokt dat mijn profiel door onbekenden is gekaapt en gekoppeld aan een valse naam en een neppublicatie. Ik heb nooit verslag gedaan van Zelensky of zijn financiële zaken. Lezers moeten waakzaam zijn wanneer ze dergelijke berichten op sociale media lezen."
The Daily Telegraph publiceerde dit interview met Brown op 14 september als reactie op de valse berichten.
AFP contacteerde ook NABU met vragen over de persoon met de naam "Olena K.". In een e-mail op 10 september 2025 vertelde de woordvoerder dat de in de video en tekst genoemde "Afdeling Organisatorische, Analytische en Strategische Ontwikkeling" weliswaar bestaat binnen de organisatiestructuur van het agentschap, maar dat de betreffende medewerker daar niet werkt en daar ook nooit heeft gewerkt. De woordvoerder bevestigde ook dat NABU niet op de hoogte is van soortgelijke bevindingen of lekken van koopcontracten of bankoverschrijvingen met betrekking tot de genoemde personen.
Audio-deepfakes en andere technische onregelmatigheden
De stemmen die in de video worden gebruikt, klinken ook robotachtig. Aan de hand van een technische analyse van de audiotrack konden we aantonen dat zowel de mannelijke als de vrouwelijke stemmen deepfakes zijn. De authenticiteitsbeoordelingstool voor audio van het Fraunhofer Instituut, deepfake-total.com, bevestigde dat de video een deepfake-creatie is.
Verdere analyse van de audiotrack met behulp van de Hiya deepfake-stemdetector in de verificatietool InVID-WeVerify wees ook aan dat in 99% van de audio door kunstmatige intelligentie stemmen werden gedetecteerd.
De video op de website van de London Telegraph maakt gebruik van een generieke televisienieuwsachtergrond die vrij beschikbaar is op verschillende platforms (zoals hier of hier) en niet tot een specifiek mediakanaal behoort.
Met behulp van omgekeerde zoekopdrachten hebben we ook ontdekt dat de foto van de vermeende documenten, die massale fraude zouden moeten bewijzen, tot een andere zaak behoort.
Dezelfde foto werd gepubliceerd in een artikel over het onderzoek naar verraad aan Rusland door het pro-Russische Oekraïense parlementslid Fedor Christenko. Deze echte documenten werden gepubliceerd op de website van het Oekraïense Openbaar Ministerie, maar houden geen verband met de president of iemand die in de berichten wordt genoemd. De details in de documenten zijn opzettelijk onleesbaar gemaakt.
De foto van de zogenaamde klokkenluider "Olena K." is wazig in de video, dus we konden de herkomst ervan niet achterhalen.
Desinformatiecampagne
Dit is niet de eerste keer dat Zelensky het doelwit is van desinformatie en valse beschuldigingen van misbruik van westerse financiële steun aan Oekraïne voor eigen gewin. Een soortgelijke strategie waarbij de namen en visuele identiteiten van andere mediakanalen worden gebruikt, wordt vaak toegepast bij het verspreiden van deze beschuldigingen, die bedoeld zijn om hem en de Oekraïense regering in diskrediet te brengen en uiteindelijk de westerse steun voor Kiev te ondermijnen.
In het geval van Zelensky hebben we ook gezien dat er valse, opzettelijk verzonnen inhoud werd geplaatst op geloofwaardig ogende websites en in nieuwsachtige video's, waaronder beweringen over zijn vermeende aankopen van aandelen in Zuid-Afrikaanse mijnen, een appartement in Burj Khalifa en een Franse bank.
Sommige van de soortgelijke desinformatieclaims in het verleden maakten deel uit van een door Rusland georganiseerde campagne genaamd "Storm-1516", die tot doel heeft anti-Oekraïense en anti-Europese sentimenten te verspreiden.
In 2021, vóór de Russische invasie van Oekraïne, werd Zelensky inderdaad genoemd in de zogenaamde Pandora Papers (hier gearchiveerd), een uitgebreid onderzoek door het International Consortium of Investigative Journalists waarin honderden mensen werden beschuldigd van het verbergen van vermogen in offshorebedrijven. Uit dit onderzoek bleek dat twee van de offshorebedrijven die eigendom waren van partners van Zelensky, waren gebruikt om drie luxewoningen in het centrum van Londen te kopen.
Maar er zijn "geen aanwijzingen dat Zelensky zelf betrokken was bij de Londense vastgoedtransacties", schreef het Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) destijds.
Lees meer factchecks over Oekraïne hier.
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op
