Maatregelen tegen overtoerisme in de Belgische badstad Knokke raken verstrikt in complottheorieën over een 'klimaatlockdown'

"Steden in België zijn al begonnen met het opleggen van klimaatvergrendelingen. Dus op warme dagen gaan ze de stad volledig afsluiten en kan er niemand meer binnen" luidt het bijschrift van een Nederlands bericht dat op 12 augustus 2025 op Facebook werd geplaatst. De gebruiker deelde daarbij een video van een man op het strand die beweert dat de populaire Belgische badplaats Knokke een 'klimaatlockdown' heeft afgekondigd en "de snelweg heeft afgesloten".

Soortgelijke berichten met dezelfde video, waarin wordt beweerd dat er een "klimaatlockdown in België" van kracht is, gingen ook buiten België en Nederland viraal. Zo werd de bewering ook in het Engels en Bulgaars verspreid.

Het discours over de 'klimaatlockdowns' promoot het idee dat het klimaatbeleid wordt uitgevoerd door 'wereldwijde elites' of regeringen om de bevolking te 'controleren'. Deze theorie sluit aan bij een breder patroon van complottheorieën die klimaatverandering in verband brengen met het beperken van de bewegingsvrijheid, zoals de theorieën die gericht op 15-minutensteden of lage-emissiezones, aangewakkerd door verzet tegen klimaatmaatregelen.

Een rapport uit 2021 van het Institute of Strategic Dialogue concludeerde dat de discussie over klimaatlockdowns vooral aan kracht won na "een reeks slecht doordachte krantenkoppen en berichten van mainstream instellingen" tijdens de pandemie. Het rapport beschrijft bijvoorbeeld hoe een opiniestuk, waarin de lockdownmaatregelen in verband werden gebracht met een vermindering van de CO2-uitstoot, dat in april 2020 in The Guardian werd gepubliceerd, viraal ging nadat het werd opgepikt door klimaatsceptische groepen.  Ook een publicatie van econoom en UCL-professor Mariana Mazzucato wakkerde het verhaal over klimaatlockdowns verder aan. In het artikel uit september 2020 met de titel 'Avoiding a Climate Lockdown' betoogde ze dat er oplossingen voor klimaatverandering moeten worden aangenomen om te voorkomen dat de samenleving noodmaatregelen moet nemen in de strijd tegen klimaatverandering.

Knokke is een bekende en welvarende badplaats aan de Belgische Noordzee, populair bij zowel binnenlandse als internationale toeristen uit Frankrijk en Nederland. De straten staan vaak vol met sportwagens, chique boetieks en villa's. Voorafgaand aan de zomer van 2025 kondigde de stad aan dat ze een 'hitte- en mobiliteitsplan' zouden invoeren om het verkeer in het stadscentrum te beperken en zo files te voorkomen.

Maar er zijn geen aanwijzingen voor een lockdown in Knokke. Het hitte- en mobiliteitsplan dat door de lokale autoriteiten is geïmplementeerd, schrijft voor dat het verkeer op warme en drukke dagen wordt omgeleid om overtoerisme en verkeersopstoppingen tegen te gaan. Bezoekers kunnen de stad nog steeds te voet of met de fiets betreden en inwoners en ondernemers kunnen wel met de auto de stad in. Volgens de gemeente werd het plan opgesteld na een chaotische verkeerssituatie op de eerste warme dag van het jaar, 1 mei 2025, toen de stad werd overspoeld door dagjestoeristen (hier gearchiveerd).

Image

Screenshot van misleidende reel op Facebook. Genomen op 18/8/25. Oranje kruis toegevoegd door AFP.

In een van de Engelse berichten wordt de auteur van de video, Jens Pattheeuw, genoemd. Pattheeuw is een Belgische blogger en schrijver die volgens de biografie op de website van zijn uitgever onderwerpen behandelt als "de ware aard van de realiteit, samenzweringen, metafysica en spiritualiteit". Hij verspreidt regelmatig valse informatie op zijn sociale media, vaak gericht op het World Economic Forum.

Geen lockdown

Een zoekopdracht op Google met de trefwoorden "klimaatlockdown" en "Knokke" in het Nederlands leidde ons naar verschillende nieuwsartikelen van lokale media en blogposts op de website van de stad met details over het hitte- en mobiliteitsplan. Het plan maakt echter geen melding van een lockdown als onderdeel van een reeks klimaatmaatregelen, maar stelt dat het plan gericht is op het terugdringen van het verkeer in het centrum en het omleiden van bezoekers naar parkeerterreinen aan de rand van de stad (hier en hier gearchiveerd).

Opvallend is dat sommige krantenkoppen over het plan de indruk wekken dat de stad volledig was afgesloten (hier en hier gearchiveerd), door te stellen dat de stad "op slot" zou gaan of dat mensen "voor een gesloten deur" zouden komen te staan.

Image

Screenshot van een artikel uit De Tijd (links) en De Provinciale Zeeuwse Courant (rechts). Genomen op 19/8/25.

Het plan werd in werking gesteld na een reeks chaotische verkeersincidenten op 1 mei 2025, toen uitzonderlijk grote menigten de kuststad bezochten op zoek naar verkoeling. Volgens mediaberichten kwamen die dag ongeveer 40.000 auto's naar Knokke, wat leidde tot bezette parkeerplaatsen en lange files in het centrum van de stad. 

Met het nieuwe hitte- en mobiliteitsplan was het de bedoeling om in eerste instantie de straten in het stadscentrum af te sluiten voor verkeer op dagen waarop de temperatuur hoger was dan 28 graden. Het plan werd later echter aangepast, zodat het alleen van kracht zou zijn op drukke dagen wanneer de parkeerplaatsen in het centrum hun capaciteit hadden bereikt.

"Omdat wij merken dat bij tropische temperaturen een toenemend publiek uit Noord-Frankrijk en Brussel naar Knokke-Heist afzakt, heeft de lokale politie en het gemeentebestuur een zogenaamd hitte- en mobiliteitsplan ingevoerd," vertelde een woordvoerder van de stad op 18 augustus 2025 aan AFP. 

"Dat we op warme dagen volledig op slot gaan is dus fake news," benadrukte hij, en dat, in tegenstelling tot wat in de video wordt beweerd, "de snelweg nooit afgesloten is geweest".

Het plan kreeg enige kritiek vanwege de gevolgen voor handelszaken in het centrum van de stad. Ondernemers klaagden dat het plan, dat drie dagen van tevoren werd aangekondigd, ervoor zorgde dat toeristen wegbleven. Lokale media berichtten ook over files als gevolg van politiecontroles op de eerste dag dat het plan van kracht werd. Het plan is sindsdien een paar keer aangepast, bijvoorbeeld door het schrappen van de oorspronkelijke perimeter rond het toeristische centrum, waardoor auto's geen toegang hadden tot het gebied (hier gearchiveerd). Ook wordt het plan niet meer drie dagen van tevoren aangekondigd

Er zijn geen mediaberichten die de theorie ondersteunen dat de stad in een "klimaatlockdown" gaat.

Overlast en politieondersteuning

De afgelopen jaren trekt de Belgische kust steeds meer toeristen aan die op zoek zijn naar verkoeling tijdens de zomerse hitte. De voltooiing van de A11-snelweg enkele jaren geleden heeft de chique badplaats Knokke ook beter bereikbaar gemaakt voor bezoekers uit Noord-Frankrijk. Dit leidde tot een sterke toename van het aantal Franse toeristen, wat soms zorgt voor spanningen tussen Franse bezoekers en lokale bewoners  (hier gearchiveerd). De invoering van een hitte- en mobiliteitsplan ontketende ook een reeks online reacties, met onder meer racistische opmerkingen gericht tegen Franse jongeren (hier gearchiveerd).

Niet alleen Fransen, maar ook welgestelde Nederlandse tieners uit regio's als 't Gooi en de Vechtstreek trekken elke zomer massaal naar Knokke, mede aangetrokken door de lagere leeftijd voor het drinken van alcoholische dranken in België (16 jaar). In Frankrijk en Nederland ligt deze leeftijd op 18 jaar. Hun aanwezigheid zorgt soms voor overlast, waardoor de Belgische agenten worden bijgestaan door de Nederlandse politie. Al enkele zomers patrouilleren de politieagenten samen met hun Belgische collega's in de uitgaanswijken van Knokke.

Dit jaar zullen ook twee Franse agenten de lokale politie komen versterken tijdens het hoogseizoen.

AFP factcheckte in het verleden ook andere complottheorieën over 'klimaatlockdowns', zoals hier en hier.