Reportage van een Oostenrijkse regionale omroep misleidt over verbod op autobezit in Nederlandse stad Utrecht

De Nederlandse stad Utrecht staat in Nederland bekend als een voortrekker van de 15-minutenstad. Dat betekent dat inwoners binnen een kwartier lopen of fietsen hun meeste dagelijkse voorzieningen kunnen bereiken. Eind mei 2025 circuleerde er een video van de Oostenrijkse regionale omroep RTV Aktuell waarin misleidend werd beweerd dat de op drie na grootste stad van Nederland van plan is om privéautobezit te verbieden in een beleid dat 'gepromoot' wordt door het World Economic Forum (WEF). Een woordvoerder van de stad vertelde echter aan AFP dat dergelijke plannen niet bestaan. Ook het WEF ontkende een verbod op autobezit te steunen. Stedenbouwkundige experts verduidelijkten aan AFP dat het 15-minutenstadsmodel geen verbod op autobezit of bewegingsvrijheid inhoudt. 

Op 26 mei 2025 deelde een X-gebruiker de videoreportage samen met de misleidende bewering, waarbij hij het volgende schreef: "15minute city’s: Nederlandse stad Utrecht wil voor het eerst autobezit verbieden, dit idee wordt gepromoot door het WEF". 

Het onderschrift bij de reportage van de Oostenrijkse regionale omroep RTV luidde in het Duits: "15-minutensteden: Nederlandse stad wil voor het eerst autobezit verbieden".

In het nieuwsbulletin zegt de voice-over dat er "in Nederland nu een stad is die privéautobezit wil verbieden". "In de Nederlandse stad Utrecht komt nu een wijk waarin auto's niet langer privébezit zijn, maar in plaats daarvan één auto gedeeld moet worden door drie verschillende huishoudens", aldus de verteller.

RTV verspreidde eerder al misleidende informatie, met name over vaccins en migratie, die AFP in het verleden al weerlegde.

Socialemediagebruikers uitten ook hun bezorgdheid onder de video over de vraag of hulpdiensten de stad wel in kunnen en ze vergeleken het beleid met "15-minuten Goelags".

De video verspreidde zich ook snel via Facebook, samen met een soortgelijke misleidende bewering, terwijl de originele Duitstalige uitzending meer dan 4.000 keer werd bekeken op de officiële socialemediapagina van RTV.

De reportage geeft echter een verkeerd beeld van zowel de huidige situatie in Utrecht als de toekomstige plannen die op tafel liggen.

Volgens stadsambtenaren zal een nieuwe autovrije wijk, die wordt gebouwd in een oud industriegebied, autodelen aanmoedigen, maar er zullen nog steeds privéparkeerplaatsen beschikbaar zijn.

Stedenbouwkundigen benadrukken dat 15-minutensteden er niet op gericht zijn om auto's te verbieden, maar wel om de afhankelijkheid ervan te verminderen door efficiëntere toegang tot dagelijkse voorzieningen te bieden.

Image

Screenshot van misleidende post op X. Genomen op 5/6/25.

Het 15-minutenstadsmodel werd al in verschillende Europese steden geïmplementeerd om meer leefbare, gedecentraliseerde stedelijke gebieden te creëren. Het concept werd echter al herhaaldelijk het doelwit van verschillende samenzweringstheorieën (hier gearchiveerd).

Utrecht heeft het model overgenomen, maar met een snelgroeiende bevolking wil het stadsbestuur de leefbaarheid nog verder verbeteren.

Autovrije wijk

In de Oostenrijkse nieuwsuitzending verwees het nieuwsanker naar de "officiële website van het World Economic Forum" (WEF) als bron van de bewering. Ook werd kort een illustratie getoond van Merwede, een nieuwe wijk die momenteel in ontwikkeling is in Utrecht.

In reactie op de berichten vertelde een woordvoerder van het WEF op 4 juni 2025 echter aan AFP dat het niet "oproept tot een verbod op privéautobezit".

Via een geavanceerde zoekopdracht vond AFP een webpagina op de website van het WEF met de titel "Bewoners van deze Nederlandse buurt zouden een pool van auto's en fietsen kunnen delen", waarbij wordt ingegaan op de nieuwe wijk Merwede en dezelfde illustratie wordt gebruikt.

De hoofdredacteur van RTV verwees AFP op 5 juni naar dezelfde WEF-webpagina als de bron van het verslag van de omroep, evenals naar enkele artikelen in Oostenrijkse en Duitse media die zogenaamd over het onderwerp berichten (hier, hier en hier gearchiveerd).

Geen van de artikelen of webpagina's verwijst echter naar het verbieden van autobezit of het verbannen van privéauto's, zoals meerdere keren wordt beweerd in de reportage. In plaats daarvan wordt gedetailleerd beschreven hoe de nieuwe woonwijk in Merwede volledig autovrij zal worden gemaakt met uitgebreide fiets- en voetpaden. In de wijk zal autodelen worden gepromoot en er zullen 250 parkeerplaatsen voor deelauto's komen. 

Er zal nog steeds ruimte zijn voor privéauto's en bewoners zullen geen verbod krijgen om een auto te bezitten, zeggen stadsambtenaren. Het plan omvat ook nieuwe parkeergarages aan de rand van de wijk met 1500 plekken voor privéauto's van bewoners.

Een woordvoerder van de gemeente Utrecht vertelde aan AFP op 3 juni 2025 ook dat "er geen plannen zijn om privébezit van auto's te verbieden".

Het mobiliteitsplan van de stad maakt ook geen melding van een totaalverbod op autobezit of auto's in de stad, maar introduceert wel plannen die prioriteit geven aan andere vervoersmiddelen, zoals lopen of fietsen. "We zetten erop in dat de geparkeerde auto stapje voor stapje minder dominant in het straatbeeld wordt, omdat
bewoners en bezoekers hun eigen auto of deelauto op aantrekkelijke plekken buiten de wijken en aan de rand van de stad kunnen parkeren," leggen ze uit in het plan.

Daarnaast heeft de stad een zero-emissiezone geïmplementeerd die de toegang tot de stad beperkt voor bepaalde vervuilende voertuigen. Vanaf 1 januari 2025 is de zone uitgebreid en ook van toepassing op bestel- en vrachtauto’s, maar het verbiedt particulier autobezit niet, noch belet het bewoners om voertuigen buiten het beperkte gebied te rijden of te parkeren.

Geen autoverbod volgens experten

In zowel de berichten als de RTV-reportage wordt het verbieden van autobezit gekoppeld aan de opkomst van 15-minutensteden en "gepromoot door het World Economic Forum". Maar experts die AFP raadpleegde, verklaarden dat dit niet het doel is van 15-minutensteden en dat een dergelijk verbod ook niet werd opgenomen in bestaande stedenbouwkundige voorstellen.

Luca Bertolini, professor Planologie aan de Universiteit van Amsterdam, vertelde aan AFP op 4 juni 2025 dat het model voorschrijft dat belangrijke bestemmingen te voet of per fiets bereikbaar moeten zijn en dat de omgeving veilig, aangenaam en toegankelijk moet zijn. "Dat is waar het om draait," zei hij. "Het gaat niet om het verbieden van auto's, het gaat om ook ruimte maken voor andere dingen."

Stan Geertman, hoogleraar in Planning Support Science aan de Universiteit Utrecht, vertelde aan AFP dat de kans op een volledig verbod op privéautobezit "nihil" is. "De auto is nauwelijks te verbieden of te weren," zei hij op 9 juni 2025 tegen AFP. "Wat wel kan, is het ontmoedigen van privébezit (bijvoorbeeld via dure privéparkeervoorzieningen), al zal dit slechts bij een beperkte groep mogelijk zijn."

Misinformatie over het standpunt van het WEF over autobezit circuleerde volop de afgelopen jaren en werd al meerdere malen ontkracht door andere factcheckorganisaties, zoals hier en hier. 

De woordvoerder van het WEF voegde eraan toe dat het discussies over het 15-minutenstadsmodel ondersteunt, maar dat "het niet gaat om het beperken van individuele verplaatsingen of het verbieden van privévoertuigen" en dat het "dergelijke maatregelen in geen van de rapporten promoot".