LD50-waarden bewijzen niet dat vitamine D3 schadelijker is dan glyfosaat
- Gepubliceerd op 29 augustus 2025 om 10:54
- Leestijd: 7 min
- Door: Liesa PAUWELS, AFP Nederland
Copyright © AFP 2017-2025. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
"Dag in, dag uit (vandaag weer in de Volkskrant) gaat het over dat vreselijke glyfosaat. Daarom maar weer eens deze grafiek. Glyfosaat is minder giftig dan vitamine D3" schreef een X-gebruiker op 15 juli 2025 bij een grafiek met de titel "LD50 mg/kg bw werkzame stof oraal bij ratten".
De grafiek beschrijft de LD50 of de acute giftigheid van verschillende stoffen die op ratten zijn getest. Het is de hoeveelheid van een stof die in één keer wordt toegediend en die de dood veroorzaakt van de helft van de proefdieren. Zoals de grafiek aangeeft, is de letale dosis vitamine D3 voor ratten 43 mg en die van glyfosaat 5600 mg, wat suggereert dat een lagere hoeveelheid vitamine D3 meer schade kan veroorzaken dan glyfosaat.
De screenshot van de virale tweet en de grafiek worden ook op grote schaal gedeeld op andere sociale mediaplatforms, zoals Facebook.
Experts vertelden echter aan AFP dat de LD50 niet blindelings op mensen kan worden toegepast en niets zegt over de langetermijneffecten van een stof, zoals mogelijke risico's op kanker of andere ziekten.
De auteur van het X-bericht, wetenschapsjournalist en columnist Simon Rozendaal, pleit regelmatig voor een flexibeler publiek debat over het bestrijdingsmiddel, met het argument dat nieuwsberichten vaak onnodige paniek veroorzaken. Rozendaal staat echter bekend om zijn controversiële standpunten die vaak zijn weerlegd, zoals in dit opiniestuk dat zijn beweringen over klimaatontkenning weerlegt (hier en hier gearchiveerd).
Bestrijdingsmiddelen met glyfosaat, waaronder de bekende merknaam Roundup, behoren tot de populairste herbiciden onder boeren in de Europese Unie. Boeren in Nederland gebruiken het product om onkruid te verwijderen voordat ze nieuwe gewassen verbouwen. Roundup wordt geproduceerd door het Amerikaanse bedrijf Monsanto dat in 2018 overgenomen werd door de Duitse farmaceutische en agrochemische gigant Bayer.
Sommige onderzoeken wijzen echter op schadelijke langetermijneffecten van voortdurende blootstelling aan het product. Deze bezorgdheid leidde ertoe dat Roundup in 2023 door de Europese Commissie werd verboden voor particulier gebruik. De goedkeuring voor commerciële doeleinden werd daarentegen met nog eens tien jaar verlengd. Hoewel milieu- en gezondheidsactivisten hun bezorgdheid uiten over het effect van het product op fauna en flora en de menselijke gezondheid, benadrukken sommige boeren en de herbicide-industrie dat er momenteel nauwelijks haalbare alternatieven beschikbaar zijn en dat de blootstelling in de praktijk beperkt is.
LD50 is een ontoereikende maatstaf voor de gezondheidseffecten
Deskundigen vertelden aan AFP dat de letale-dosismediaan (LD50), waarop de grafiek is gebaseerd, geen adequate maatstaf is om de impact van een chemische stof op de menselijke gezondheid te beoordelen. Het debat over glyfosaat draait vooral om mogelijke schadelijke effecten op de lange termijn, zoals kanker of de ziekte van Parkinson, en niet zozeer om acute toxiciteit.
Martina Vijver, hoogleraar ecotoxicologie aan de Universiteit Leiden, legde op 20 augustus 2025 in een e-mail aan AFP uit dat de "LD50 is gebaseerd op acute labtesten en niets zegt over langere termijn effecten". Ze benadrukte dat letale (dood als eindpunt) versus chronische effecten ook niet direct met elkaar kunnen worden vergeleken.
Ook Martin van den Berg, emeritus hoogleraar toxicologie aan de Universiteit Utrecht, vertelde op 21 augustus 2025 aan AFP dat toxicologische risicobeoordelingen voor mensen zich richten op "langdurige blootstelling aan veel lagere hoeveelheden. Doseringen die acute sterfte veroorzaken, zijn nooit een uitgangspunt".
Deze studies zijn immers bedoeld om situaties in het echte leven weer te geven. Volgens van den Berg zou een meer geschikte vergelijkende grafiek gebaseerd zijn op "langdurige blootstelling aan lagere doses, bijvoorbeeld bij proefdieren, en het doseringsniveau waarop enig nadelig gezondheidseffect is gevonden". "Dit zou echter voor vitamine D3 geen zinvol uitgangspunt zijn geweest, omdat het zelfs eerder een beschermende werking zou kunnen hebben," benadrukte hij.
Op 13 augustus 2025 sloot intensivist-toxicoloog Dylan de Lange van het UMC Utrecht en het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum zich aan bij zijn collega's en voegde toe dat "glyfosaat is geassocieerd met allerlei ziektebeelden en niet door acuut hoge inname, maar juist door langdurige blootstellingen aan lage concentraties". "Dus als je met zo’n grafiek wilt gaan beweren dat glyfosaat heel veilig is, maak je een inschattingsfout," zei hij, waarbij hij samenvatte dat "het om de dosis gaat, niet om de stof, en om acute versus chronische blootstelling".
Hij wees er ook op dat er geen formele studies zijn uitgevoerd naar de LD50 bij mensen en dat "we de gegevens van ratten niet zomaar kunnen vertalen naar cijfers voor mensen".
Vitamine D3 is nodig voor de opname van calcium
Vitamine D3 wordt van nature door ons lichaam aangemaakt na blootstelling aan de zon en zorgt voor een toename van calcium in het bloed, wat essentieel is voor de opbouw van sterke botten. Vette vissoorten zoals makreel, sardines of zalm zijn ook natuurlijke bronnen van deze vitamine. Vitamine D3-suplementen zijn ook vrij verkrijgbaar bij de drogist.
De Lange merkte op dat "als het vrije calciumgehalte in het bloed erg hoog wordt, ratten en mensen kunnen hieraan overlijden. Je moet dan wel echt veel hebben ingenomen". Aangezien de aanbevolen doses vitamine D3 varieert van 15-24 μg/dag (0,015 - 0,024 mg/dag), is de dodelijke dosis voor ratten, zoals weergegeven in de grafiek, 42000 μg/kg (42 mg/kg). "Dit laat zien dat je veel moet geven aan ratten (en mensen!) alvorens zij hieraan overlijden," benadrukte hij.
In Nederland mogen voedingssupplementen met vitamine D3 maximaal 75 µg (3000 IE of 0,075mg) vitamine D bevatten. Volgens de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid is de aanvaardbare bovengrens, dat wil zeggen de hoogste dosis waarbij geen schadelijke bijwerkingen worden verwacht, 100 µg (4000 IE of 0,1mg) per dag.
Is glyfosaat schadelijk?
De langetermijneffecten van glyfosaat op de menselijke gezondheid en de veiligheid van het milieu blijven een twistpunt onder wetenschappers. Verschillende internationale instanties komen ook tot tegenstrijdige bevindingen.
In 2015 heeft het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie glyfosaat geclassificeerd als "waarschijnlijk kankerverwekkend voor de mens", na onderzoek van duizenden studies.
Een EU-beoordeling die tussen 2019 en 2023 werd uitgevoerd, leidde ertoe dat de werkzame stof door de Commissie werd goedgekeurd tot 15 december 2033, onder voorbehoud van “bepaalde beperkingen en voorwaarden” met betrekking tot landbouwpraktijken.
Nadat uit een recenter onderzoek uit juni 2025 echter een verband werd vastgesteld tussen glyfosaat en kanker bij ratten, gaf de Europese Commissie de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) en het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA) de opdracht om een wetenschappelijke evaluatie van de nieuwe gegevens uit te voeren. De bevindingen waren voor de Nederlandse boerenorganisatie LTO aanleiding om op te roepen tot een snelle evaluatie van de nieuwe studie en "het gebruik van glyfosaat te stoppen als blijkt dat het schadelijk is".
Andere recente studies hebben glyfosaat in verband gebracht met ziekten zoals kanker en de ziekte van Parkinson (hier en hier gearchiveerd).
Een stortvloed aan rechtszaken in de Verenigde Staten met betrekking tot beweringen dat het onkruidverdelgingsmiddel Roundup bloedkanker veroorzaakt, was voor het Duitse concern Bayer aanleiding om zijn voorzieningen voor rechtszaken in verband met Roundup op 5,7 miljard euro te ramen. Recent kondigde Bayer aan dat het nog eens 1,2 miljard euro opzij heeft gezet om zijn langdurige juridische problemen op te lossen. Ondanks beschuldigingen over inmengingen en wereldwijde lobbyactiviteiten, zei Bayer dat wetenschappelijke studies en goedkeuringen van regelgevende instanties aantonen dat het onkruidverdelgingsmiddel veilig is (hier en hier gearchiveerd).
Sommige wetenschappers stellen dat er andere hulpstoffen in onkruidbestrijdingsmiddelen zitten die de effectiviteit ervan verhogen en die veel giftiger zijn dan alleen het 'actieve ingrediënt' glyfosaat. Omdat het geen 'actieve ingrediënten' zijn, wordt er volgens hen minder snel rekening mee gehouden in wettelijke gezondheidsrisicobeoordelingen.
Meer factchecks door AFP over herbiciden vindt u hier.
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op