HPV-vaccinatie is veilig en effectief

Vaccinaties tegen het humaan papillomavirus (HPV) zijn sinds 2006 goedgekeurd in de Europese Unie (EU) en worden aan tieners gegeven om kanker veroorzaakt door HPV, zoals baarmoederhalskanker, te voorkomen. Verschillende berichten die circuleren op sociale media beweren ten onrechte dat de vaccins niet effectief zijn en juist de oorzaak zijn van verschillende gezondheidsproblemen. Volgens sommigen werd er ook een 'tsunami van VAERS-rapporten' of meldingen van bijwerkingen gerapporteerd.  Onderzoek heeft echter aangetoond dat vaccins vrouwen effectief beschermen tegen het virus en dat het geen onvruchtbaarheid of ernstige bijwerkingen veroorzaakt. Uit gegevens blijkt dat meldingen bij het Vaccine Adverse Event Reporting System (VAERS) over het HPV-vaccin slechts 3% van alle meldingen uitmaken.

"De HPV-prik is niet zo effectief als de CDC beweert. Als dat zo was, hoe komt het dan dat HPV-gerelateerde kankers zijn TOEGENOMEN sinds de introductie in 2006?" schreef een socialemediagebruiker op X op 2 december 2024. Volgens de post bewijst "een tsunami van VAERS-rapporten" ook dat het vaccin onveilig is. Bij de post is een videosegment gevoegd van een interview met 'Dr. Paul Thomas, MD', die dezelfde beweringen uit. 

Paul Thomas is een gekende Amerikaanse anti-vax kinderarts wiens licentie eerder al eens werd geschorst vanwege het verspreiden van misinformatie over vaccins en het niet correct toedienen ervan.

In andere berichten die eind november 2024 en in december 2024 op Facebook circuleren, worden soortgelijke gezondheidsgerelateerde beweringen gedaan over vermeende bijwerkingen van het vaccin, bijvoorbeeld dat het 'vreselijke bijwerkingen' en 'onvruchtbaarheid' veroorzaakt. 

Verschillende experts hebben AFP echter verteld dat de vaccins veilig zijn en dat onderzoek heeft aangetoond dat vaccinatie helpt om het aantal gevallen van baarmoederhalskanker te verminderen. Uit gegevens blijkt ook dat er geen 'tsunami van VAERS-rapporten' is geweest, zoals in de berichten werd beweerd. 

Image

Screenshots van incorrecte berichten op X en Facebook. Genomen op 18/12/24

Wat is HPV?

HPV, het humaan papillomavirus, is een virus dat onder andere baarmoederhalskanker en genitale wratten kan veroorzaken. Het wordt voornamelijk overgedragen via seksueel of intiem contact. Volgens het Nederlandse ministerie van Volksgezondheid (RIVM) wordt ongeveer 80-90 procent van de mensen ten minste één keer in hun leven besmet met HPV, meestal zonder symptomen. Hoewel het lichaam het virus meestal binnen 1-2 jaar na infectie vanzelf opruimt, kan het tot kanker leiden als dit niet gebeurt, aldus het RIVM.

Elk jaar krijgen naar schatting 1200 vrouwen en 400 mannen in Nederland kanker door HPV. 

Image

Factsheet over baarmoederhalskanker en HPV (John SAEKI, Adrian LEUNG)

Om infecties en het risico op kanker tegen te gaan, zijn vaccins tegen HPV sinds 2006 goedgekeurd en worden ze op grote schaal toegediend in de EU. In Nederland krijgen meisjes het vaccin sinds 2010. Sinds 2022 komen ook jongens in aanmerking voor de vaccinatie. Meer dan 1,5 miljoen mensen zijn nu volledig gevaccineerd tegen HPV via het Rijksvaccinatieprogramma in Nederland.

Volgens gegevens van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) worden HPV-vaccins al in meer dan 100 landen gebruikt. Volgens de organisatie beschermt vaccinatie effectief tegen de bijzonder gevaarlijke HPV-types 16 en 18, die verantwoordelijk zijn voor baarmoederhalskanker. 

HPV-vaccinaties helpen baarmoederhalskanker terug te dringen

Volgens de berichten op sociale media zijn de vaccins tegen HPV niet effectief en veroorzaken ze zelfs meer HPV-gerelateerde kankers. Deskundigen vertelden echter aan AFP dat onderzoek heeft aangetoond dat de vaccins wel kanker en nieuwe HPV-infecties helpen voorkomen.

Gynaecoloog en oncoloog bij het Nederlands Kanker Instituut Frédéric Amant legde op 19 december 2024 aan AFP uit dat hoewel het aantal gevallen van kanker veroorzaakt door HPV de afgelopen jaren licht is gestegen, dit te wijten is aan meer tests die worden uitgevoerd. 

Om HPV-gerelateerde baarmoederhalskanker in een vroeg stadium op te sporen, krijgen alle vrouwen tussen de 30 en 60 jaar in Nederland een uitnodiging voor een uitstrijkje. Met dit uitstrijkje kan worden vastgesteld of er HPV aanwezig is in de cellen van de baarmoederhals die dus mogelijk kanker kan veroorzaken. 

Het Nederlandse Ministerie van Volksgezondheid legt op hun website ook uit dat het onmogelijk is om HPV op te lopen door het vaccin, omdat het vaccin "onschadelijk gemaakte virusdeeltjes " bevat.

Verschillende onderzoeken hebben ook aangetoond dat vaccins effectief zijn. Zo vertelde Amant aan AFP dat in Australië, het eerste land waar het vaccin op grote schaal is toegediend, "baarmoederhalskanker binnenkort zal worden geclassificeerd als een zeldzame vorm van kanker".

"Hoewel het enige tijd duurt voordat we het resultaat kunnen zien, zijn beweringen dat het aantal gevallen van baarmoederhalskanker niet is gedaald sinds de introductie van het vaccin niet waar," zei hij. Het duurt ongeveer 10 tot 12 jaar voordat een HPV-infectie kan leiden tot kanker.

Image

Een verpleegster injecteert een dosis HPV-vaccin in de arm van een schoolmeisje op 9 oktober 2023 (AFP / Damien MEYER)

In Nederland, waar het vaccin in 2010 werd geïntroduceerd, zijn er bijvoorbeeld nog geen onderzoeken over verminderde risico's op kanker, maar onderzoek in andere Europese landen, zoals Zweden, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk, laat zien dat vaccinatie het risico op het ontwikkelen van baarmoederhalskanker sterk vermindert. 

Onderzoek in Nederland toont aan dat bij gevaccineerde jonge vrouwen langdurige infecties met HPV-types 16 en 18 veel minder vaak voorkomen dan bij niet-gevaccineerde vrouwen. Het vaccin beschermt ongeveer 95 procent tegen langdurige infecties met HPV type 16 en 18.

Susanne Weg-Remers, hoofd van de Kanker Informatie Dienst (KID) van het Duitse Centrum voor Kankeronderzoek (DKFZ), legde op 28 november 2024 aan AFP uit dat er twee grote registerstudies zijn over HPV-vaccinatie: als onderdeel van een studie in het "New England Journal of Medicine" in 2020 werden meer dan 1,5 miljoen meisjes en jonge vrouwen in Zweden gedurende meerdere jaren opgevolgd. Daaruit bleek dat vrouwen die voor hun zeventiende werden gevaccineerd 88 procent minder kans hadden op baarmoederhalskanker dan de niet-gevaccineerde controlegroep. 

De tweede studie, gepubliceerd in "The Lancet" in 2021, kon ook aantonen dat hoe jonger meisjes waren op het moment van vaccinatie, hoe groter de risicovermindering. Dit kan worden verklaard door het feit dat infectie met HPV meestal plaatsvindt door seksueel contact, en daarom is vaccinatie voor dat iemand seksueel actief wordt het meest effectief.

HPV-vaccin veroorzaakt geen extreme bijwerkingen

Sommige berichten beweren ook ten onrechte dat het vaccin ernstige bijwerkingen veroorzaakt, zoals miskramen en onvruchtbaarheid. Experts vertelden AFP echter dat dit niet het geval is.

Weg-Remers legde aan AFP uit dat een vaccin talloze tests moet ondergaan voordat het wordt goedgekeurd. "In de grote onderzoeken naar de goedkeuring van vaccinaties wordt heel gedetailleerd gekeken naar de mogelijke risico's en bijwerkingen van vaccinatie. Op basis van deze gegevens is aangetoond dat de HPV-vaccins goed worden verdragen en veilig zijn," zei ze.

Amant weerlegde ook het idee dat het vaccin onvruchtbaarheid zou veroorzaken. 

Volgens het Nederlandse Rijksvaccinatieprogramma zijn er "nog nooit ernstige, blijvende bijwerkingen gevonden, terwijl de vaccinatie al sinds 2010 wordt gegeven in Nederland." 

Het Global Advisory Committee on Vaccine Safety van de WHO kwam tot een soortgelijke conclusie in een beoordeling uit 2017: op basis van meer dan 270 miljoen doses tot nu toe werden alleen verwachte bijwerkingen geregistreerd. Bijwerkingen die vaak optraden na HPV-vaccinatie waren reacties op de injectieplaats (zwelling, roodheid of pijn), problemen met de bloedsomloop, duizeligheid, vermoeidheid, hoofdpijn of pijn in de arm. 

Naast onterechte beweringen over ernstige bijwerkingen zoals onvruchtbaarheid na HPV-vaccinatie, vermelden gebruikers ook dat het enige vaccin met ergere bijwerkingen dan het HPV-vaccin, het COVID-vaccin is. AFP heeft al meermaals onjuiste beweringen over onvruchtbaarheid en de COVID-vaccins gefactcheckt, zoals hier, hier en hier. Deskundigen achten beide vaccins veilig en er is consensus dat ze geen onvruchtbaarheid veroorzaken.

Geen 'Tsunami' van VAERS-rapporten

Veel van de berichten verwijzen ook naar een "tsunami van VAERS-rapporten" die zijn ingediend na vaccinaties tegen HPV en koppelen dit aan het feit dat het vaccin onveilig is. Dit klopt echter niet, uit gegevens van het programma blijkt dat slechts 3 procent van alle meldingen gerelateerd is aan HPV-vaccinatie. 

VAERS of Vaccine Adverse Event Reporting System is een programma ontworpen door de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention en functioneert als een vroegtijdig waarschuwingssysteem voor mogelijke bijwerkingen van vaccins. Iedereen kan online een melding maken bij VAERS.

Toen AFP contact opnam met het CDC, vertelde een woordvoerder op 19 november 2024 dat "VAERS niet is ontworpen om te bepalen of het vaccin de gemelde bijwerking heeft veroorzaakt". Ze legde uit dat hoewel sommige VAERS-meldingen echte vaccinbijwerkingen kunnen, worden sommige klachten ook veroorzaakt door andere gezondheidsfactoren ongerelateerd aan het toegediende vaccin. 

De CDC-woordvoerder legde uit dat "het kijkt naar ongebruikelijke patronen van zeldzame en ernstige ongewenste voorvallen en CDC-experts waarschuwt voor mogelijke zorgen over de veiligheid van vaccins."

Voor meldingen die als ernstig zijn geclassificeerd, vraagt en beoordeelt de CDC de beschikbare medische dossiers: ziekenhuisdossiers, klinische dossiers, interviews met zorgverleners indien nodig, het bestudeert overlijdensakten en autopsierapporten, om te onderzoeken of de bijwerking gerelateerd is aan het vaccin.

HPV en het HPV-vaccin werden in het verleden al het doelwit van desinformatie, en beweringen over het vaccin werden door AFP al meermaals ontkracht, zoals hier en hier.