Verzonnen cijfers op sociale media in strijd met sterke toename coronabesmettingen

“Even in perspectief: Vorige week - 800 positief op 20.000 tests = 4%. Deze week - 5800 positief op 225.000 tests = 2,5%. Dus een afname van 1,5% in het aantal besmettingen onder de geteste personen”, luidt dit Facebookbericht, gepubliceerd op 9 juli 2020.

De tekst verscheen in verschillende Facebookberichten tussen vrijdag 9 juli en zondag 11 juli - voordat de week was afgelopen en weekcijfers bekend waren - en zijn gezamenlijk meer dan honderd keer gedeeld. De woorden “deze week” en “vorige week” komen overeen met week 27 (5 juli t/m 11 juli) en week 26 (28 juni t/m 4 juli). Waar de cijfers vandaan komen is niet duidelijk.

Facebookgebruikers suggereren dat de recente toename van coronabesmettingen in Nederland niets meer is dan ongegronde "paniek" omdat er meer testen worden afgenomen: “Ja dat zeiden wij ook al, er wordt weer veel meer getest, dus meer aantallen …. alles om de cijfertjes maar negatief te houden?!?!” reageert een Facebookgebruiker, terwijl een ander klaagt: "MAAR, ze hebben de paniek er weer goed in zitten bij de slapertjes…”

Veel van de berichten presenteren de cijfers met een afbeelding:

Image

Screenshot van een van de misleidende Facebookberichten, vastgelegd op 13 juli 2021

Andere gebruikers hebben de tekst overgenomen uit de afbeelding:

Image

Screenshot van een van de misleidende Facebookberichten, vastgelegd op 13 juli 2021

Deze Facebookberichten zijn echter onjuist en komen niet overeen met recente cijfers.

Sterke stijging van het aantal besmettingen na versoepelingen

Nederland heeft de meeste coronamaatregelen losgelaten op 26 juni door te stoppen met verplichte sluitingstijden, maximale bezoekersaantallen en anderhalve meter afstand onder de voorwaarde dat mensen een negatief testresultaat konden tonen via Testen voor Toegang, een gratis dienst die het mogelijk maakt om een testresultaat in de vorm van een QR-code te verkrijgen die tot voor kort 40 uur geldig was. Dit heeft geleid tot een toename van het aantal afgenomen testen.

Harald Wyghel, woordvoerder van het RIVM legde op 13 juli telefonisch uit aan AFP: “Testen voor Toegang wordt zeker meegenomen in de cijfers. Als je meer test dan vind je ook meer. Alleen de stijging zoals die we nu zien wordt niet verklaard door meer testen.”

In slechts twee weken tijd steeg het aantal gemelde coronabesmettingen aanzienlijk. Dit leidde tot het terugvoeren van enkele maatregelen, waaronder het sluiten van gelegenheden waar afstand houden niet mogelijk is (zoals discotheken), het beperken van openingstijden voor de horeca, een verbod op meerdaagse evenementen en het beperken van de geldigheidsduur bij Testen voor Toegang tot 24 uur. Op de dag dat de maatregelen werden versoepeld (26 juni) waren er 556 gevallen, terwijl dat er 10.281 waren op de dag dat maatregelen werden aangescherpt (10 juli). Vertoont deze stijging daadwerkelijk een relatieve afname in het aantal besmettingen zoals de Facebookberichten hierboven suggereren?

Weekcijfers RIVM tonen ook een sterke relatieve stijging

De gegevens van coronatesten worden voornamelijk geregistreerd door de GGD'en en verzameld en gepubliceerd door het RIVM. Deze officiële cijfers staan op het Coronadashboard en worden door het RIVM gepubliceerd in hun weekcijfers.

Volgens de Facebookberichten zouden er 20.000 testen zijn afgenomen met 800 positieve gevallen in week 26. Het RIVM vermeldt voor die week echter 154.534 testen met 7.148 positieve gevallen. Dit betekent dat 4,6% van de testresultaten positief was – niet 4%.

De berichten beweren verder dat er een verelfvoudiging was van 20.000 naar 225.000 testen in week 27 met 5800 positieve gevallen. In werkelijkheid werden die week 370.997 testen afgenomen en werden er 49.833 besmettingen gemeld. Dit betekent dat 13,4% van de testresultaten positief was - niet 2,5%.

De vergelijking van deze cijfers met de beschikbare gegevens van het RIVM suggereert dat de cijfers verzonnen zijn. Het percentage daalde niet met 1,5 procentpunt, maar verdrievoudigde zelfs, door in slechts een week tijd met 8,5 procentpunten te stijgen.

In de laatste technische briefing (op 37 min en 30 s) door het RIVM van 13 juli wordt de recente toename van besmettingen vooral toegerekend aan reizen, horecabezoek en feesten. De toename wordt ook verklaard door de besmettelijkere deltavariant die aan terrein wint in veel Europese landen. Op het moment van schrijven zijn er in Nederland ongeveer 17.769 coronadoden gemeld en zijn 18,1 miljoen vaccindoses toegediend.

AFP Factcheck heeft eerder cijfers bekeken die onterecht aan het RIVM werden toegeschreven, zoals de bewering dat het instituut het aantal sterfgevallen had teruggeschroefd.