'Vaccineieren' van tegen vogelgriep gevaccineerde kippen bevatten geen mRNA

"In Nederland worden nu kuikentjes ingespoten met een mRNA-vaccin tegen vogelgriep" schreef een socialemediagebruiker op 10 maart 2025 op Facebook. "Het eten van eieren van gevaccineerde kippen zou volledig veilig zijn, maar dat waren de C*vid-injecties ook..." vervolgt ze, waarmee ze de sceptische houding weergeeft die sommige mensen nog steeds hebben ten opzichte van mRNA-vaccins. Naast de post wordt een artikel van de Nederlandse publieke omroep NOS gedeeld met de titel: "Zijn 'vaccineieren' herkenbaar in winkels? Vijf vragen over het vogelgriepvaccin". 

Een andere socialemediagebruiker publiceerde op 10 maart 2025 een bericht op X waarin hij zijn bezorgdheid uitte over de snelle goedkeuring van het vaccin door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA). "Niemand heeft de moeite genomen om het toelatingsrapport te lezen. Het vaccin werd goedgekeurd met slechts beperkte studies vanwege 'uitzonderlijke omstandigheden'."

Op 10 maart 2025 kondigde het Nederlandse Ministerie van Landbouw aan een proefproject te starten op één commercieel bedrijf met kuikens die gevaccineerd zijn met een nieuw vaccin tegen vogelgriep.  De vaccinatie is bedoeld om kippen te beschermen tegen de uiterst besmettelijke vogelgriep. De industrie hoopt dat het vaccin in de toekomst grootschalig ruimen van kippen bij een uitbraak kan voorkomen.

Er werden eerder ook andere proefprojecten opgezet in Nederland, maar het zal de eerste keer zijn dat er eieren van gevaccineerde kippen op de markt worden gebracht. Volgens het ministerie is het doel van de proef om ervaring op te doen met het monitoren van boerderijen en de mogelijke effecten van vaccinatie op de handel in pluimvee, eieren en vlees te bestuderen.

Image

Screenshot van incorrect bericht op Facebook. Genomen op 20/3/25.

Hoewel het nieuwe vaccin tot discussie leidde op sociale media, vertelden autoriteiten en experts aan AFP dat eieren van gevaccineerde kippen veilig kunnen worden geconsumeerd. In de pilot gebruiken ze een vectorvaccin, geen mRNA-vaccin. Dit type vaccin wordt in de sector al jaren gebruikt om kippen te beschermen tegen andere ziekten. 

Geen mRNA-vaccin

Toen AFP op 12 maart 2025 contact opnam met het Nederlandse Ministerie van Landbouw, verwees een woordvoerder naar een Q&A die het ministerie diezelfde dag op de website publiceerde over de pilot. Op de webpagina wordt verduidelijkt dat "het gaat om een zogeheten vectorvaccin," en geen vaccin dat gebruik maakt van mRNA-technologie, zoals online wordt beweerd.

Andere online bronnen, zoals de informatiepagina op de website van het Europese Geneesmiddelenagentschap over de vogelgriep, beamen dit. Daar staat dat er in de EU slechts twee vaccins zijn goedgekeurd voor veterinair gebruik tegen vogelgriep en dat geen van beide een mRNA-vaccin is. Het gaat om een klassiek geïnactiveerd vaccin en een viraalvectorvaccin Innovax ND-H5, het vaccin dat ook wordt gebruikt in het Nederlandse proefproject.

Image

Screenshot van een passage van de EMA-informatiepagina over vogelgriep. Genomen op 20/3/25.

Vectorvaccins gebruiken een gemodificeerd virus als drager om code voor antigenen te leveren. Dit betekent dat ons lichaam bij injectie antigenen van het ziekteverwekkende virus of de bacterie aanmaakt met behulp van de code. De aangemaakte antigenen zetten dan een immuunrespons in gang die bescherming biedt.

Dit type vaccin bestaat al vele jaren. Onder andere het rVSV-ZEBOV-vaccin tegen ebola en het Johnson & Johnson COVID-19-vaccin zijn bekende virale vectorvaccins. In tegenstelling tot mRNA-vaccins gebruiken vectorgebaseerde vaccins geen mRNA, maar DNA om de code door te geven. 

"Vaccinatie tegen hoogpathogene vogelgriep is gebruikelijk in sommige regio's buiten de EU. Er zijn dus verschillende vaccins beschikbaar, hoewel deze momenteel niet zijn toegelaten in de EU," aldus EMA op haar website.

Ook verklaarde een EMA-woordvoerder op 19 maart 2024 aan AFP dat "op dit moment in de EU alleen geïnactiveerde vaccins of vaccins op basis van vectortechnologie zijn toegelaten tegen hoogpathogene aviaire influenza. Er is momenteel geen mRNA-vaccin toegelaten in de EU".

Pluimvee reeds routinematig gevaccineerd met vectorvaccins

Vaccinatie van pluimvee in Nederland is echter niets nieuws en heeft geen effect op de volksgezondheid, zeggen deskundigen en autoriteiten.

Kim Bouwman doet onderzoek naar vogelgriep aan de Wageningen Universiteit en wees AFP er op 13 maart 2025 op dat "kippen al jaren routinematig worden gevaccineerd, ook met vaccins die vergelijkbaar zijn met de vaccins die momenteel worden getest".

Een soortgelijke uitleg werd ook gegeven door het Ministerie van Landbouw, dat op zijn Q&A-pagina schreef dat "pluimvee al jaren wordt gevaccineerd tegen andere ziekten, ook met dit type vaccin, bijvoorbeeld tegen Newcastle disease".

Bouwman legde uit dat "het vogelgriepvaccin dat nu wordt getest, zal worden toegevoegd aan dit vaccinatieprogramma".

Volgens Bouwman, die met haar team ook werkt aan een vaccin tegen vogelgriep, speelt vaccinatie een "belangrijke rol bij het aanzienlijk verkleinen van de kans op uitbraken van vogelgriep bij pluimvee, wat bijdraagt aan een betere bescherming van zowel de diergezondheid als de volksgezondheid".

Marktautorisatie onder "uitzonderlijke omstandigheden"

Verschillende van de online berichten wijzen ook op zogenaamde "uitzonderlijke omstandigheden" in de aanvraagprocedure voor de markttoelating van het Innovax-vaccin en insinueren dat het niet grondig werd bestudeerd. Bij de posts werden screenshots gevoegd van de toelating.

En EMA-woordvoerder verklaarde na navraag door AFP, dat waar mensen naar verwezen in de screenshots inderdaad een kortere procedure is "onder Artikel 25 - Uitzonderlijke Omstandigheden" en kan worden toegestaan "na rechtvaardiging". 

Volgens EMA kunnen producenten van diergeneesmiddelen een aanvraag onder dit artikel indienen als "het voordeel van de onmiddellijke beschikbaarheid op de markt van het betreffende diergeneesmiddel voor het dier of de volksgezondheid zwaarder weegt dan het risico dat inherent is aan het feit dat bepaalde documentatie over de kwaliteit, veiligheid of werkzaamheid niet is verstrekt". 

Hiermee wordt bedoeld dat het kan worden gebruikt in crisissituaties, in dit geval om een nieuwe uitbraak van vogelgriep te voorkomen. Dit betekent echter niet dat het vaccin onveilig of ongetest is. Het huidige proefproject volgde bijvoorbeeld op een veldtest die vorig jaar in Nederland werd uitgevoerd en positief werd beoordeeld. 

Volgens het ministerie van Landbouw, dat het proefproject leidt, zijn "producten van gevaccineerde kippen veilig". "Dit vaccin is beoordeeld door het Europees Geneesmiddelenbureau en goedgekeurd door de Europese Commissie," vervolgen ze op de site.