Gefabriceerd nieuwsbericht beweert onterecht dat USAID Hollywoodsterren betaalde voor Oekraïne-bezoek

"Kolere! USAID betaalde ook de bezoekjes van de Hollywood sterren aan Zelensky, goed voor de filmpjes en promostukjes," luidt een vaak gedeeld bericht op X van 5 februari. In de post wordt een video van 36 seconden in het Engels gedeeld die op het eerste zicht lijkt op een verslag van het Amerikaanse entertainmentnieuwsplatform E! News. In de video wordt beweerd dat Hollywoodsterren zoals Angelina Jolie, Orlando Bloom, Sean Penn, Ben Stiller en Jean-Claude Van Damme miljoenen dollars hebben ontvangen van het Amerikaanse humanitaire agentschap USAID om Oekraïne te bezoeken. Het vermeende doel van deze bezoeken zou zijn om de populariteit van president Zelensky op te krikken, zodat het makkelijker zou worden om de financieringsprogramma's voor Oekraïne tijdens het conflict te coördineren.

De onjuiste bewering werd ook verspreid op andere sociale media met screenshots van de verzonnen video en andere visuele elementen.

Dezelfde berichten met de gefabriceerde video en screenshots, circuleerden ook in het Engels, Bulgaars, Pools, Slovaaks, Tsjechisch, Hongaars, Frans en Grieks.

Maar uit verschillende details blijkt dat de video niet echt is. Enkele beroemdheden die genoemd worden in de video weerlegden ook de beweringen.

Image

Screenshot van onjuiste berichten op Facebook en X. Genomen op 11/2/25. 

De clip werd ontworpen om eruit te zien als een videoreportage van E! News, inclusief het logo van de entertainmentnieuwssite. In de video wordt beweerd dat USAID $20 miljoen heeft betaald aan Angelina Jolie, $5 miljoen aan Sean Penn, $8 miljoen aan Orlando Bloom, $4 miljoen aan Ben Stiller en $1,5 miljoen aan Jean-Claude Van Damme - wiens naam verkeerd wordt gespeld in de video. 

De posts waarin de video werd gedeeld zorgden voor miljoenen reacties in het Engels op X en op andere platformen. Ze doken op vlak na Musks beslissing om USAID op te doeken. USAID is een enorm agentschap dat al tientallen jaren gezondheid en noodprogramma's financiert. Het agentschap steunde ook initiatieven om de democratie te bevorderen in ongeveer 120 landen, waaronder de armste regio's ter wereld (hier gearchiveerd).

De website van het agentschap werd offline gehaald en het personeel werd met verlof gestuurd. Dit leidde tot bezorgdheid over de rechtsgeldigheid van de acties van Musk en de impact ervan op mensen over de hele wereld die baat hebben bij de programma's van USAID. Een federale rechter beval op 7 februari een pauze in het plan van de regering om 2200 USAID-medewerkers met betaald verlof te sturen. Rusland, een grote criticus van het agentschap, juichte de beslissing toe.

Maar de video en het verhaal "zijn niet authentiek en niet afkomstig van E! News", vertelde een woordvoerder van de site in een e-mail aan AFP op 5 februari. 

Hoewel elk van de acteurs die in de clip genoemd wordt naar Oekraïne is afgereisd, is er geen bewijs dat USAID hun geld heeft gegeven om dat te doen.

'Leugens van Russische media'

Actrice Angelina Jolie bezocht Oekraïne in 2022. Ze is een belangrijke donor van humanitaire projecten wereldwijd en was destijds een speciale gezant voor de VN-vluchtelingenorganisatie. Maar volgens nieuwsberichten waarin een woordvoerder van de VN wordt geciteerd, maakte ze de reis op persoonlijke titel. 

Penn reisde in 2022 naar het land voor opnames voor een documentaire over de oorlog en Zelensky. Stiller ontmoette de Oekraïense leider in datzelfde jaar tijdens zijn bezoek als goodwillambassadeur voor de VN-vluchtelingenorganisatie en Bloom ontmoette hem in 2023 als goodwillambassadeur van UNICEF. Van Damme ging in 2022 naar het land "om een boodschap van hoop en vrede te brengen", volgens zijn YouTube-kanaal.

Image

Ontmoeting tussen de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en de Amerikaanse acteur Ben Stiller in 2022 in Kiev. (UKRAINIAN PRESIDENTIAL PRESS SERVICE / Handout) 

Stiller reageerde op 5 februari op de virale video in twee berichten op X door te zeggen dat hij zijn bezoek aan Oekraïne in 2022 zelf betaalde, zonder geld van USAID, en dat hij "zeker geen vergoeding" ontving.

"Dit zijn leugens van Russische media," zei Stiller in de eerste van twee berichten. "Ik heb mijn humanitaire reis naar Oekraïne volledig zelf gefinancierd. Er was geen financiering van USAID en zeker geen enkele betaling. 100 procent onwaar."

Image

Screenshot van bericht van Ben Stiller op X. Genomen op 6/2/25. 

De VN-vluchtelingenorganisatie zei ook in een verklaring gepubliceerd op 6 februari dat Stiller "niet wordt gecompenseerd voor zijn werk met UNHCR en hij zijn reizen zelf financiert".

De VN-richtlijnen voor de benoeming van goodwillambassadeurs schrijven voor dat ze "geen salaris krijgen, hoewel hun een symbolische betaling van $1 per jaar of een equivalent daarvan kan worden toegekend".

Penns advocaat Mathew Rosengart vertelde AFP ook dat de beweringen in de video "volledig onjuist zijn" en dat "het is gevaarlijk is en onverantwoordelijk is om deze propaganda en onwaarheden te verspreiden".

"USAID-financiering is nooit gebruikt om Sean Penns reis naar Oekraïne te betalen; Penn heeft zijn reis zelf gefinancierd," aldus Rosengart in een verklaring op 6 februari.

"Als deze valse, roekeloze en lasterlijke beweringen blijven doorgaan, zal mr. Penn alle gepaste juridische stappen ondernemen."

AFP vond geen bewijs van betalingen door USAID aan een van de beroemdheden die genoemd worden op usaspending.gov, een officiële open database met informatie over federale uitgaven.

Darren Linvill, codirecteur van Clemson University's Media Forensics Hub, zei op X op 5 februari dat in het vermeende E! News rapport "alles erop wijst dat het een Russische gefabriceerde video is die is gepland en verspreid werd volgens een klassiek patroon".

Linvill zei dat sommige van de eerste accounts die de clip deelden op X wel vaker desinformatie delen die afkomstig is van een Russische propagandagroep die onderzoekers Storm-1516 noemen.

AFP kon dezelfde of een soortgelijke video niet terugvinden op de website van E! News, op de sociale mediakanalen van de site of via zoekopdrachten op Google.

Op 11 februari 2025 toonde een zoekopdracht aan dat Oekraïne de afgelopen maand niet meer werd vernoemd in de inhoud van de site. De laatste vermelding van het land op het X-account van E! News' X-account dateert van 18 november 2022. Een zoekopdracht op de sites Facebookpagina levert ook geen relevante resultaten op met betrekking tot de gefabriceerde video.

Een zoekopdracht naar 'USAID' op de website van E! News leverde alleen resultaten op die gerelateerd zijn aan atleet Usain Bolt, zoals ook bleek uit een factcheck over dezelfde video van het factchecking platform Lead Stories, een lid van het International Fact-Checking Network en het European Fact-Checking Standards Network. Er werden geen resultaten gevonden met betrekking tot USAID op het X-account van E! News' X account, en er verschenen geen relevante resultaten op de Facebookpagina van de site.

In de gefabriceerde video verschijnen naast het logo van E! News verschillende tekstvakken op het scherm, waarmee de visuele stijl van het mediakanaal wordt nagebootst. Het nepnieuws wordt in de tekstvakken toegevoegd, waarbij de tekst wordt voorgelezen door een vrouwenstem. In de originele video's van E! News verschijnt er echter meestal maar één tekstvak tegelijk en deze wordt nooit voorgelezen. Er worden door de site verschillende achtergrondmelodieën of de authentieke audio gebruikt zoals hier, hier en hier het geval is. Deze tekstvakken verschijnen niet in elke clip en als ze verschijnen, bevatten ze meestal bijschriften of korte mededelingen.  

De weg van de verzonnen clip

De verzonnen video begon zich wijd en zijd te verspreiden op X nadat het account "I Meme Therefore I Am" hem op 5 februari had gedeeld. Dit is een bekend sociale media-account dat eerder al desinformatie verspreidde, onder andere over de Oekraïense president zoals hier en hier.

Miljardair Elon Musk, die door de Amerikaanse president Donald Trump werd aangesteld om de federale overheid te hervormen, deelde de video ook met zijn meer dan 216 miljoen volgers op het platform.

Image

Screenshot van een onjuist bericht op X. Genomen op 6/2/25. 

De oudste zoon van de Amerikaanse president, Donald Trump Jr., en Sidney Powell, een voormalige advocaat van Trump die een sleutelrol speelde in zijn pogingen om de verkiezingsuitslag van 2020 aan te vechten, vergrootten ook het bereik van het nepbericht. 

AFP ontdekte ook dat de video zich snel verspreidde in Russische Telegram-kanalen en op Pravda, een Russische staatsmediasite.

Andere nepvideo's met een vals watermerk en het logo van de Britse omroep BBC News deden eerder ook al de ronde.

Andriy Yermak, de stafchef van de Oekraïense president, postte ook op X dat de nieuwe clip over USAID die zogezegd beroemdheden betaalt "complete onzin" is.

AFP nam contact op met vertegenwoordigers van Jolie, Bloom en Van Damme, maar kreeg geen antwoord.

AFP ontkrachtte eerder al misinformatie over de Russische invasie in Oekraïne.

13 februari 2025Derde paragraaf aangepast.