De kaart met blauwe stippen rond Valencia toont bestaande rivierbarrières, geen verwijderde dammen
- Gepubliceerd op 28 november 2024 om 15:42
- Leestijd: 7 min
- Door: Anna HOLLINGSWORTH, AFP Finland
- Vertaling en aanpassing: Liesa PAUWELS , AFP Nederland
Copyright © AFP 2017-2024. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
Spaanse autoriteiten hebben in de afgelopen twee decennia slechts twee relevante rivierinfrastructuren in de provincie Valencia gesloopt. In berichten online werd in verschillende talen een kaart van de regio gedeeld met daarop zogezegd alle verwijderde dammen rond Valencia. Sommige socialemediagebruikers brachten de zogezegde verwijderde dammen in verband met de overstromingen die plaatsvonden in het zuidoosten van Spanje op 29 oktober 2024, waarbij meer dan 230 doden vielen. De kaart toont echter geen verwijderde dammen en is afkomstig van een project dat de bestaande dammen en andere soorten barrières in de regio in kaart brengt. Experts vertelden aan AFP dat alleen niet meer gebruikte dammen werden afgebroken omdat deze een groter risico vormen wanneer ze niet zouden worden verwijderd.
"De blauwe stippen zijn de verwijderde dammen rondom Valencia..." stond te lezen in een post in het Nederlands die op 31 oktober 2024 werd gepubliceerd en gedeeld door meer dan 1700 socialemediagebruikers. Het bericht werd vergezeld met een kaart van de regio Valencia met blauwe markeringen. Andere socialemediagebruikers deelden dezelfde kaart met dezelfde bewering, maar legden expliciet een verband tussen het verwijderen van de dammen en de recente overstromingen in Spanje.
De kaart en de beweringen werden ook gedeeld in verschillende andere talen, zoals Spaans, Frans en Zweeds.
Een zoektocht naar de oorsprong van de kaart laat echter zien dat de stippen bestaande dammen en andere barrières voorstellen en geen verwijderde dammen zoals wordt beweerd. Bovendien vertelden verschillende experts aan AFP dat alleen niet meer gebruikte dammen werden afgebroken omdat ze een groter risico vormen als ze niet worden verwijderd.
Overstromingen in Spanje
De regio Valencia werd op 29 oktober getroffen door de ergste overstromingen in tientallen jaren, nadat er in enkele uren tijd evenveel regen viel als in een jaar tijd. De overstromingen werden in verband gebracht met het seizoensgebonden stormverschijnsel DANA. Daarbij trekt koude lucht over warm water in de Middellandse Zee, waardoor er intense regenwolken worden gevormd.
De gevolgen van de overstromingen werden versterkt door droge en kunstmatige bodems die dergelijke hoeveelheden water niet konden absorberen. Ook laattijdige waarschuwingen van de autoriteiten en het feit dat de overstromingen plaatsvonden tijdens het spitsuur droegen bij aan de grootte van de ramp.
Er stierven al 230 mensen door de zware overstromingen.
Volgens een voorlopige analyse van de World Weather Attribution groep zijn zware eendaagse regenvalgebeurtenissen, zo intens als in Spanje, ongeveer 12% intenser en ongeveer twee keer zo waarschijnlijk in het huidige klimaat dat 1,3°C warmer is dan in het pre-industriële klimaat zonder door de mens veroorzaakte klimaatopwarming (hier gearchiveerd).
Kaart toont bestaande rivierbarrières
Via een omgekeerde zoekopdracht naar de afbeelding met de kaart vond AFP het vroegste geval terug van de kaart dat werd gedeeld met de beweringen over verwijderde dammen. Het ging om een Engelstalig bericht op X dat gepubliceerd werd op 31 oktober 2024.
Een Community-opmerking, een functie op X waarmee gebruikers context kunnen toevoegen aan posts, suggereerde dat de kaart afkomstig is van een 'Amber Barrier Tracker'. AMBER, kort voor Adaptive Management of Barriers in European Rivers, is een project dat barrières in Europese rivieren in kaart brengt en streeft naar het herstellen van stromen. Dit doet het door een balans te vinden tussen de voordelen en de nadelen van barrières.
De Barrier Tracker is een app waarmee mensen barrières kunnen registreren en informatie erover aan AMBER kunnen doorgeven.
AMBER heeft ook een Barrier Atlas met informatie over verschillende soorten barrières in rivieren in heel Europa (hier gearchiveerd). Op deze kaart werden de socialemediaberichten gebaseerd. Door in te zoomen op het gebied rond Valencia op de atlas zie je dat de stippen overeenkomen met die in de posts. Beide kaarten zijn ook voorzien van het logo van Mapbox, een technologiebedrijf dat locatiediensten levert.
Zoals op de website van AMBER wordt uitgelegd, is de kaart een inventarisatie van barrières die de rivieren in Europa fragmenteren, zonder vermelding van verwijderde barrières, in tegenstelling tot wat op sociale media wordt beweerd. Volgens de legenda van de kaart stellen de blauwe stippen, die de meeste barrières in de regio Valencia vormen, stuwen voor, en geen dammen. Dammen worden voorgesteld door groene stippen. De witte stippen staan voor 'overige'.
Ongebruikte stuwen en dammen vormen mogelijks een risico
AFP heeft soortgelijke beweringen over het verwijderen van dammen als oorzaak van overstromingen in het verleden meermaals ontkracht, bijvoorbeeld over de overstromingen in Centraal-Europa eerder dit jaar en in deze Spaanse factcheck over de recente overstromingen in Spanje. Daar legden experts uit dat er geen bewijs is dat dammen die dienen als bescherming tegen overstromingen werden afgebroken.
Een kaart op de website Geoportal van de Spaanse overheid laat zien dat er in de regio Valencia veel minder stuwen en dammen zijn verwijderd dan in de socialemediaberichten werd beweerd. De gegevens op de kaart gaan tot 2021.
Het persbureau van het Spaanse Ministerie voor Ecologische Transitie en de Demografische Uitdaging (MITECO) legde op 4 november 2024 in een e-mail aan AFP uit dat in Spanje "kleine stuwen of watervallen van een paar meter die niet langer in gebruik zijn" werden afgebroken. Stuwen zijn kleine muurtjes die in rivieren zijn gebouwd om een deel van het water om te leiden voor irrigatie en andere doeleinden. Volgens het persbureau zijn de enige relevante infrastructuren die de afgelopen decennia in de provincie Valencia zijn gesloopt, de stuwdam van Corindón in 2017 en de stuwdammen in Rambla de L'Algoder in 2007.
Dammen daarentegen kunnen wel worden gebruikt om water op te slaan.
Ignacio Escuder Bueno, professor Waterbouwkunde aan de Polytechnische Universiteit van Valencia, vertelde op 5 november 2024 aan AFP dat "dammen zijn alleen effectief tegen overstromingen als ze een grote hoeveelheid water kunnen opslaan." Dit was niet het geval bij de infrastructuur die in Spanje werd gesloopt in 2017 en 2007.
"Sommige stuwen of kleine dammen die niet meer in gebruik zijn - ze zijn meestal laag en hebben zeer weinig opslagcapaciteit - kunnen een publiek gevaar vormen of nadelige gevolgen hebben voor het milieu," zei Escuder Bueno.
César Rodríguez, algemeen secretaris van de rivierbeschermingsorganisatie AEMS-Ríos con Vida, beaamde dit. "Er zijn een paar stuwen verwijderd, die niet van belang waren voor het probleem waar we het over hebben," vertelde hij aan AFP op 4 november 2024.
Rodríguez verklaarde dat een stuw, vooral wanneer deze in onbruik is geraakt of niet wordt onderhouden, "een opeenhoping van materiaal kan veroorzaken, het waterpeil kan doen stijgen en kan bijdragen aan overstroming" of dat de structuur kan barsten.
Zelfs grotere infrastructuren kunnen deze problemen veroorzaken, zoals het geval was met de Tous dam in 1982 in het stroomgebied van de Júcar in de regio Valencia. Deze stortte in en viel naar beneden. Daarbij kwamen mensen om en werden dakloos, aldus Rodríguez.
De Hydrografische Confederatie van de Júcar, de organisatie die het stroomgebied van de Júcar rivier beheert, schreef in een reeks berichten op X in 2023 dat stuwen een onbegaanbare barrière vormen voor vissen en waterfauna en dat stilstaand water kan leiden tot de uitbreiding van invasieve exotische soorten. "Als een stuw in onbruik is moet deze worden afgebroken om deze problemen te voorkomen en de longitudinale continuïteit van de rivier en haar karakter als ecologische corridor te herstellen," schreven ze (hier, hier en hier gearchiveerd).
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op
