'Gaten' in duinen beschermen tegen de zeespiegelstijging, ze vormen geen overstromingsrisico

"Er worden gaten in de duinen gemaakt ten zuiden van Castricum," postte iemand op Facebook op 5 november 2024, samen met een YouTube-video waarin graafmachines te zien zijn in de duinen en een persoon rondloopt in het gebied. In de video vraagt de auteur zich af of de werkzaamheden het nabijgelegen waterwingebied zullen aantasten. "Willen ze Nederland 'bewust' onder water zetten misschien?" reageerde een andere socialmediagebruiker op X verontwaardigd op 6 november 2024, die beelden van dezelfde video deelde.

Dezelfde beweringen werden ook gedeeld op Telegram, TikTok en Threads.

De meeste berichten werden gepubliceerd kort na de verwoestende overstromingen in Spanje in oktober 2024. In het commentaargedeelte van de berichten uitten sommige gebruikers hun bezorgdheid over de 'gaten'. Ze vragen zich af of "Nederland het volgende Spanje zal worden". 

De 'gaten' zoals beschreven in de video en op sociale media zijn eigenlijk kerven in de duinen die bedoeld zijn om het duinlandschap te verbeteren en de duinen bestendig te maken tegen de stijgende zeespiegel, vertelden experts aan AFP. De inkepingen verlagen de duin niet tot op zeeniveau en er wordt alleen een bovenste laag verwijderd. Het verwijderde zand wordt direct achter de inkepingen geplaatst. 

Image

Screenshot van misleidende berichten op Facebook en TikTok. Genomen op 06/11/24.

In een andere post op Facebook werd ook beweerd dat na Spanje, ook Nederland slachtoffer zal worden van weersmanipulatie door het Amerikaanse onderzoeksproject HAARP en wordt dit gelinkt aan de kerven. Experts ontkennen echter dat HAARP het weer kan manipuleren omdat de radiogolven in het frequentiebereik dat HAARP uitzendt niet worden geabsorbeerd in de troposfeer of de stratosfeer -- de twee niveaus van de atmosfeer die het weer op aarde produceren. Er is geen interactie tussen het HAARP-systeem en deze twee niveaus.

HAARP is al lange tijd het onderwerp van samenzweringstheorieën, waaronder beweringen dat HAARP het weer kan manipuleren. 

'Kerven' en geen 'gaten'

Een zoekopdracht op internet naar de exacte plek waar de video werd opgenomen, toont inderdaad dat er werkzaamheden worden uitgevoerd aan het strand in Castricum, zoals vermeld werd in de berichten en in de YouTube-video. Verschillende lokale media berichtten over het project en in een videoreportage zien we hetzelfde strand als in de video. Het gaat om een project van het duin- en watermanagementbedrijf PWN. Op hun website stellen ze dat ze in het najaar van 2024 het duinlandschap langs De Zuidernollen in Castricum aan Zee willen "boosten" door "vijf kerven te graven, van 30 tot 40 meter breed en tot zes meter diep." Op die manier "krijgt de zeereep zijn dynamiek terug." Het project is onderdeel van natuurherstelwerkzaamheden van de provincie Noord-Holland.

Maar in tegenstelling tot wat wordt beweerd in de socialemediaberichten, vertelden experts aan AFP dat er geen overstromingsrisico is bij dit of soortgelijke projecten.

Toen AFP op 6 november 2024 contact met hem opnam, vertelde Martijn van Schaik, projectleider bij PWN, dat het project geen overstromingsrisico met zich meebrengt omdat "er geen open verbinding komt van de zee met het achterliggende duingebied." Hij legde uit dat er geen 'gaten' in de duinen worden gemaakt, maar 'kerven' en dat de duinen niet worden verlaagd tot zeeniveau. Bij het maken van zo'n kerf wordt alleen de bovenste vier meter zand van het duin verwijderd, zodat de wind het zand makkelijker kan verstrooien. De kerven komen minstens 15 meter boven zeeniveau te liggen.

Rijkswaterstaat reageerde op 27 oktober 2024 ook op X toen enkele socialemediagebruikers hun bezorgdheid uitten over de kerven. Volgens het ministerie creëren de kerven "grotere en sterkere duinen" en zorgen ze "uiteindelijk voor meer veiligheid en biodiversiteit".

Van Schaik vertelde ook dat door het verwijderen van zand van een vaste zanddijk die beplant is met helmgras, de duin weer kan stuiven en groeien. "Op deze manier kan kalkrijk zand van het strand in de duinen waaien, waardoor de duin kan groeien en mee kan stijgen met de zeespiegel," legde hij uit. Het zand dat vrijkomt bij het graven wordt direct achter de inkepingen afgezet en blijft dus in het gebied.

Charlotte Maas, boswachter bij Staatsbosbeheer in Texel Noord-Holland, vertelde AFP in een e-mail op 6 november 2024 dat "door het vastleggen van de duinen in het verleden en door stikstofdepositie de vegetatie verruigd is en de biodiversiteit in deze gebieden is afgenomen." Ze legde uit dat door het verwijderen van de bovenste zandlaag "vegetaties die gedomineerd worden door soorten als braam, duinriet en hoge duinrozen weer veranderen in duinen met lage vegetatie vol kruiden".

"Naast het verbeteren van de natuurkwaliteit dragen kerven ook bij aan de waterveiligheid. Ze stellen de duinen in staat om mee te groeien met de zeespiegelstijging. De wind brengt het zand landinwaarts en maakt de duinen massiever," aldus Maas. "Waterveiligheid is altijd een eerste vereiste bij het maken van de kerven," voegde ze eraan toe.

Geen risico voor de waterkwaliteit

Als antwoord op een vraag naar het mogelijke effect op het waterwingebied vertelde van Schaik dat de locatie van de kerven juist gekozen is omdat het infiltratiegebied waar het drinkwater wordt gezuiverd er niet achter ligt. "Als drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder heeft PWN er natuurlijk belang bij dat de kerven geen negatief effect hebben op de drinkwatervoorziening. De maatregelen en effecten zijn getoetst in overleg met hydrologen en deskundigen op het gebied van drinkwaterzuivering", vertelde hij. 

Joris de Vos is beleidsadviseur waterveiligheid bij het Hoogheemraadschap van Delfland. Delfland is verantwoordelijk voor de duingebieden tussen Hoek van Holland en Scheveningen. In hun beheergebied zijn in het verleden al kleinere kerven gegraven. 

De Vos legde in een e-mail aan AFP op 7 november 2024 uit dat "er zeker geen zeewater in de duinen stroomt door het graven van de kerven, omdat de kerven relatief ondiep zijn." Het zal geen invloed hebben op de drinkwaterkwaliteit van de waterwingebieden verderop in de duinen. "Bovendien," zei hij, "is het niet in het belang van de drinkwaterbedrijven dat de infrastructuur van de drinkwaterproductie wordt overspoeld met zand."

Duinkerven zijn niets nieuws

De kerven in Castricum zijn niet nieuw in Nederland. Maas legde uit dat er sinds de jaren 90 anders naar duinbeheer wordt gekeken en dat er meer ruimte is voor dynamisch kustbeheer. "Langs de Nederlandse Noordzeekust zijn de afgelopen jaren op verschillende plaatsen al kerven gerealiseerd, bijvoorbeeld op de Waddeneilanden Ameland, Vlieland en Terschelling," vertelde ze.

In 2019 werden ook in de duinen van het Noord-Hollands Duinreservaat bij Egmond-Binnen zeven kerven aangelegd. 

Een soortgelijk project als in Castricum werd meer dan 10 jaar geleden al uitgevoerd in Bloemendaal, op de Noordwest Natuurkern. Volgens van Schaik is het een zeer succesvol voorbeeld van het versterken van de biodiversiteit in de achterliggende duinen en het verbeteren van de kustveiligheid. "De maatregelen zijn uitgebreid besproken en getest door het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en ook vergund via een omgevingsvergunning," voegde hij eraan toe. Het Hoogheemraadschap is verantwoordelijk voor het waterbeheer en de veiligheid in het gebied.

Maas legde uit dat Staatsbosbeheer in de winter van 2024 in opdracht van de provincie Noord-Holland ook een duinkerfproject start op Texel om de biodiversiteit in het gebied te vergroten.