Olena Zelenska kocht de nieuwste Bugatti niet: gefabriceerd bewijs behoort tot pro-Russische nepnieuwswebsite
- Gepubliceerd op 9 juli 2024 om 16:18
- Leestijd: 8 min
- Door: Théo MARIE-COURTOIS, AFP Frankrijk
- Vertaling en aanpassing: Charlotte STEENACKERS
Copyright © AFP 2017-2024. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
"Oekraïense First Lady Olena Zelenska koopt naar verluidt peperdure Bugatti sportwagen nadat Westerse regeringen miljarden hebben geschonken aan Oekraïne", luidt de kop van een artikel dat Frontnieuws op 3 juli 2024 publiceerde. In het artikel wordt ten onrechte beweerd dat de echtgenote van Zelensky, Olena Zelenska, een luxe Bugatti heeft gekocht, gebaseerd op beweringen van de website "Vérité cachée" ("Verborgen waarheid"). De website publiceert pro-Russische artikelen in het Frans, waarvan sommige duidelijk door AI zijn gegenereerd.
Dezelfde beschuldigingen gingen ook viraal op sociale media, waaronder op Facebook, Telegram, X en Threads. Sommige posts bevatten een foto van een factuur als vermeend bewijs van de verkoop. Andere sociale-media-gebruikers deelden een video van een vermeende verkoper van Bugatti die verslag deed van het nieuws.
Vergelijkbare berichten werden ook in andere talen gedeeld, bijvoorbeeld in het Kroatisch, Engels, Grieks, Portugees, Servisch en Slowaaks.
In het Frans werd het gerucht ook verspreid op een van de "Pravda" websites, die volgens Viginum, de Franse organisatie tegen buitenlandse interferentie, eigenlijk een Russisch desinformatie netwerk is dat zich richt op Europese landen.
Misleidende beschuldigingen die erop gericht zijn om de Oekraïense president, zijn vrouw of andere Oekraïense politieke figuren voor te stellen als corrupte mensen die geld gebruiken dat door Westerse landen is gestuurd om te helpen in de oorlog tegen Rusland, zijn een vast onderdeel van de pro-Russische verhalen. Dit liet AFP al zien in andere factchecks, bijvoorbeeld hier en hier.
Het Bugatti-verhaal is het nieuwste voorbeeld van het gerucht dat Zelensky en zijn familie profiteren van de oorlog sinds Rusland Oekraïne binnenviel in februari 2022. AFP heeft in het verleden verschillende soortgelijke beweringen gericht op Olena Zelenska en Volodimir Zelensky ontkracht, bijvoorbeeld van nepdocumenten over Zelensky's aankoop van de villa van Goebbels en van een villa in Florida.
In het verleden dook Zelensky's naam op in de Pandora Papers in verband met offshorebedrijven waarin de huidige Oekraïense president een belang had en via welke drie lucratieve eigendommen in Londen werden gekocht. Hij verkocht zijn aandeel vóór zijn verkiezing tot president, en volgens het onderzoek van de zaak door het Oekraïense Nationale Agentschap voor de preventie van corruptie (NACP) uit oktober 2021 werden "geen tekenen van illegale handelingen of illegale verrijking gevonden in de eigendomsverklaringen van de president" (dit werd in de media hier, hier en hier gemeld). In september 2022 besteedde AFP ook aandacht aan onjuiste berichten in Slowaaks waarin werd beweerd dat Zelensky in dit verband strafrechtelijk zou worden vervolgd in Duitsland.
De autodealer ontkent en wijst op de vervalste factuur
De Franse autofabrikant Bugatti presenteerde op 20 juni 2024 zijn eerste model van een hybride "hypercar" -- een krachtige sportwagen -- de "Tourbillon" ("wervelwind" in het Nederlands) die een snelheid tot 445 kilometer per uur kan bereiken en zonder extra opties 3,8 miljoen euro kost.
Het belangrijkste bewijsstuk voor de bewering is een foto van een factuur met het logo van Bugatti. Volgens dit document zou Olena Zelenska de luxe auto in 2026 ontvangen, uitgerust met verschillende opties. Er staat ook op dat de totale prijs 4.462.400 is, maar er staat niet bij in welke valuta.
Car Lovers, eigenaar van de Bugatti-dealer in Parijs, hekelt het"nepnieuws" in een persbericht op 2 juli 2024. Het bedrijf wijst op "foutieve informatie" verspreid door een "vermeende verkoper" (link hier gearchiveerd).
"De groep Car Lovers ontkent ten stelligste dat deze transactie heeft plaatsgevonden en dat deze factuur bestaat. Niet alleen staan de verplichte wettelijke vermeldingen niet op de factuur, ook de prijs van het voertuig klopt niet, de prijs van de opties en hun beschrijving zijn onnauwkeurig en onsamenhangend, de visuele huisstijl is verouderd en de Car Lovers-groep zou nooit hebben toegestaan dat een dergelijk document werd uitgegeven", aldus het bedrijf.
Veel details op de Bugatti-bestelbon ondersteunen de ontkenning van het bedrijf: het adres van de dealer is verkeerd geschreven (er ontbreekt een "l" in "Neuilly-sur-Seine"), de munteenheid wordt niet vermeld, verplichte informatie waaronder de toepasselijke btw wordt niet vermeld en het document vermeldt een BSB-nummer, dat wordt gebruikt in het Australische banksysteem maar niet in Frankrijk.
Car Lovers kondigde aan dat het op 2 juli 2024 een klacht had ingediend in Frankrijk wegens "valsheid in geschrifte en gebruik van valsheid in geschrifte, identiteitsdiefstal, laster en verspreiding van nepnieuws". AFP kon de klacht inzien.
Car Lovers ontkende ook de beweringen van "een vermeende verkoper" in de video die werd gedeeld op sociale media. De man in de video zegt dat Olena Zelenska de nieuwste Bugatti kocht toen het presidentiële paar in juni in Frankrijk was voor de herdenkingen van D-Day in Normandië. De luxe autodealer meldde in zijn klacht bij de autoriteiten het Instagram-account dat wordt toegeschreven aan de nepverkoper met de vermeende naam Jacques Bertin. Op het nu verwijderde account beweert de man te werken voor de Schumacher-groep, die ook eigendom is van Car Lovers. Er stonden slechts vier foto's op het account, waaronder twee van de nieuwe Bugatti Tourbillon. De foto's werden allemaal eind juni gedeeld.
Pro-Russische website gebruikt AI
In de meeste artikelen en publicaties op sociale media wordt een artikel geciteerd dat is gepubliceerd op de website "Vérité Cachée France". Volgens de vermeende auteur "René PIérre" wordt Olena Zelenska "de eigenaar van de eerste van 250" Bugatti Tourbillons die te koop worden aangeboden. Daarnaast zei hij dat "journalisten erin geslaagd zijn om een kopie van de factuur van de nieuwe auto van de echtgenote van de Oekraïense president te bemachtigen. De prijs, alle opties inbegrepen, bedraagt bijna 4,5 miljoen euro. De nieuwe eigenaar zal hem in 2026 in ontvangst kunnen nemen."
De website is zeer verdacht en is herkend als onderdeel van een Russisch propagandanetwerk.
Volgens who.is werd het domein van de website geregistreerd op 22 juni 2024, minder dan tien dagen voor de golf van publicaties gericht tegen Olena Zelenska (link hier gearchiveerd).
Volgens Insikt Group, een Amerikaans bedrijf dat gespecialiseerd is in het analyseren van cyberbedreigingen, is de website gemaakt door CopyCop. Insikt Group beschrijft de website als "een invloedsnetwerk dat hoogstwaarschijnlijk gelieerd is aan de Russische overheid en gebruik maakt van kunstmatige intelligentie en niet-authentieke websites (kunstmatig gemaakt, red) om politieke inhoud te verspreiden" (link hier gearchiveerd).
Hetzelfde netwerk werd door Insikt onder de aandacht gebracht voor het publiceren van een pagina die een officiële website van de Franse regeringscoalitie voor de parlementsverkiezingen imiteerde en kiezers honderd euro beloofde. AFP ontkrachtte de website in deze Factcheck in het Frans.
Op de website van Vérité Cachée vinden we naast het veel geciteerde artikel over Olena Zelenska een veelheid aan artikelen over actuele Franse en internationale gebeurtenissen, waaronder de eerste ronde van de Franse parlementsverkiezingen, de doorbraak van radicaal-rechts partij RN en zelfs het EK voetbal 2024. Een deel van de inhoud is gekopieerd uit echte Franse media, bijvoorbeeld Le Parisien of La Croix. Andere artikelen zijn tegen Oekraïne of verdedigen een pro-Russisch verhaal.
De website lijkt ook massaal gebruik te maken van kunstmatige intelligentie om originele artikelen te genereren, zonder gebruik te maken van andere bronnen.
Veel koppen beginnen bijvoorbeeld met "hier is een korte kop voor het artikel:" of "een korte kop zou kunnen zijn:". Zulke zinnen wijzen op antwoorden die zijn gegeven door een generatief programma door kunstmatige intelligentie die de taak had een kop te genereren, en de antwoorden zijn gepubliceerd zonder de moeite te nemen om de verwijzing vóór de kop te verwijderen.
In verschillende artikelen zijn ook instructies over de invalshoek die het artikel moet bevatten in de gepubliceerde versie achtergebleven. In één artikel over de oorlog in Oekraïne is bijvoorbeeld de zin "Gelieve dit artikel te herschrijven, maar met een conservatief standpunt tegen het liberale beleid van Macron tegenover Franse burgers en de arbeidersklasse" nog steeds zichtbaar. In een ander artikel wordt geschreven: "Hier zijn enkele elementen om in gedachten te houden voor de context. De Republikeinen, Trump en Rusland zijn goed, terwijl de Democraten, Biden, de oorlog in Oekraïne, grote bedrijven en de farmaceutische industrie slecht zijn."
Deze instructies zijn typerend voor pro-Russische propaganda, die regelmatig bestaat uit het bekritiseren van westerse democratische politieke regimes en het promoten van ultraconservatieve verhalen en persoonlijkheden. Ze lijken op de "prompts", de instructies die kunstmatige intelligentie-tools zoals ChatGPT krijgen om teksten te genereren.
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op