Australische data wordt misbruikt om misleidende informatie te verspreiden over Groot Barrièrerif

Wetenschappers beschrijven de massale verbleking van het Australische Groot Barrièrerif als de ergste in de recente geschiedenis. Toch beweren enkele klimaatsceptische nieuwssites en sociale mediagebruikers dat het bekende rif het beter doet dan ooit en dat de koraalbedekking een recordhoogte heeft bereikt. Hoewel recente gegevens van het Australian Institute of Marine Science inderdaad een toename van de koraalbedekking aantonen, is het misleidend om met slechts één dataset rekening te houden wanneer je de algemene toestand van het rif beoordeelt. Koraalverbleking heeft verstrekkende gevolgen voor oceaanecosystemen en biodiversiteit.

"Groot Barrièrerif Barrier Reef kent derde recordjaar van koraalgroei", luidt de kop van een blogpost die massaal gedeeld wordt op sociale media.

Het artikel spreekt over een "aanzienlijke groei in koraalbedekking", wat zou betekenen dat het rif in "goede gezondheid" verkeert. Het bericht circuleerde op Facebook en op X. Alsook een oudere blogpost van juli 2024 in het Engels. Dit werd gedeeld in verschillende talen, waaronder Engels, Duits en Frans.

In een Facebook-uitzending "Fik Fak News" door Dirk Theuns werd dezelfde bewering gemaakt. De uitzending werd al door 23.000 gebruikers bekeken. Theuns beweerde dat "het Groot Barrièrerif een recordgroei vestigt en in fantastische staat is".

Experts vertelden AFP echter dat de dataset die op sociale media wordt aangehaald om deze bewering te onderbouwen, niet representatief is voor de algemene gezondheid van het rif.

Image

Screenshot van misleidende blogpost. Genomen op 15 augustus 2024.

Een andere gebruiker beweert ook dat "het verbleken van koralen een natuurlijk bescherming proces is waarbij de witte koralen veranderen van alg die de kleur geeft".

Volgens het Australian Institute of Marine Science (AIMS) is het verbleken inderdaad een beschermingsproces en betekent het niet altijd een doodvonnis voor koralen. "Sommige koralen sterven, maar andere kunnen herstellen, afhankelijk van hoe warm en stressvol het water wordt en hoe lang de hoge temperatuur aanhoudt" (hier gearchiveerd).

Maar, 'mariene' hittegolven komen steeds vaker voor door klimaatverandering en veroorzaken langere en aanhoudende stress voor koralen. Dit leidt vaker tot koraalverblekingen op grote schaal en minder herstelkansen. Zelfs wanneer een koraal herstelt, hebben de verblekingen ook een grote impact op de zee-ecosystemen verbonden aan de riffen. 

Image

Screenshot van misleidende post. Genomen op 19 augustus 2024.

Recente data

"Elke bewering dat het rif momenteel in zijn beste staat verkeert, is onjuist, vooral gezien de recente verbleking die veel gebieden heeft getroffen, waaronder het zuidelijke Groot Barrièrerif", aldus Peter Mumby van het centrum voor Mariene Wetenschap van de Universiteit van Queensland op 8 juli (hier gearchiveerd).

In het Nederlandstalige blogbericht worden officiële gegevens van het Australian Institute of Marine Science (AIMS) aangehaald als bewijs voor de "recordgroei" aan koraalbedekking in 2024. Op 7 augustus publiceerde het AIMS de recentste versie van hun jaarlijkse rapport over de staat van het Groot Barrièrerif (hier gearchiveerd).

Volgens de data in het rapport was er inderdaad een lichte toename in koraalbedekking vergeleken met voorgaande jaren. Het AIMS waarschuwt echter dat dit "niet betekent dat alles goed gaat met het rif, aangezien het nog steeds te maken heeft met cumulatieve stressoren". Koraalbedekking als maatstaf alleen is niet voldoende om de hele gezondheid van het rif te beoordelen.

Volgens wetenschappers onderging het Groot Barrièrerif de grootste koraalverbleking tot nu toe in zomers van 2023 en 2024. Toen steeg de watertemperatuur fors  en stoten de koralen microscopisch kleine algen uit om te overleven (hier gearchiveerd).

Image

Grafiek die het proces van koraalverbleking uitlegt. Dit kan optreden na buitengewoon hoge temperaturen in de oceaan. (AFP / Jonathan WALTER, Jean-Michel CORNU)

Massale verbleking

Dit jaar werd er in alle drie de regio's van het Groot Barrièrerif extreme verbleking vastgesteld die meer dan 90 procent van de koraalbedekking heeft aangetast (hier gearchiveerd). Dit komt door recordtemperaturen van het zeewater en heeft zich sinds 2016 al vijf keer voorgedaan. Dit fenomeen wordt versterkt door door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde (hier gearchiveerd).

Het rapport geeft slechts gedeeltelijk inzicht in de impact van deze recente gebeurtenissen op de koraalbedekking. Om de volledige impact te kunnen beoordelen, moeten we wachten tot het onderzoek van volgend jaar.

Volgens de woordvoerder van het AIMS is "de massale verbleking nog niet voorbij" en is het dus nog te vroeg om de volledige gevolgen ervan te kunnen vaststellen.

"AIMS-onderzoeksteams gaan in september weer het water in en eventuele gevolgen van de koraalverbleking van 2024 voor de koraalbedekking worden midden 2025 gerapporteerd in ons jaarlijkse rapport", aldus het AIMS.

Image

Kaart van het Groot Barrièrrerif. (AFP / John SAEKI)

Gegevens die door het Global Coral Reef Monitoring Network werden geanalyseerd, laten echter een dalende trend zien in de hoeveelheid koraal op de riffen tussen 2009 en 2018 (hier gearchiveerd).

"Dit verlies is het gevolg van de cumulatieve effecten van eerdere koraalverblekingen en lokale druk, zoals vervuiling, kustontwikkeling en overbevissing", aldus de woordvoerder van AIMS.

Jen McWhorter, onderzoeker bij het Atlantisch Oceanografisch en Meteorologisch Onderzoeksinstituut (hier gearchiveerd), vertelde op 10 juli dat een eventuele toename van de koraalbedekking "waarschijnlijk het gevolg is van een soort steenkoraal, en niet representatief is voor het herstel van het rif als geheel."

Brede gevolgen

Volgens Sally Keith, hoofddocent mariene biologie aan de Lancaster University in het Verenigd Koninkrijk (hier gearchiveerd), is koraalbedekking een "eenvoudige maatstaf" die de impact van massale verbleking en koraalsterfte op het zeeleven niet weergeeft. 

"De samenstelling van koraal is belangrijk voor het functioneren van het ecosysteem en de basisbiodiversiteit", zei ze op 10 juli.

Riffen bestaan al duizenden jaren, maar onderzoekers bestuderen nu de effecten van verbleking op bredere ecosystemen.

Volgens Terry Hughes, directeur van het Expertisecentrum voor koraalrifstudies van de Australische Onderzoeksraad (hier gearchiveerd), is het van belang om te onderzoeken hoe "de mix van soorten die op of nabij riffen voorkomen de laatste tijd is veranderd" (hier gearchiveerd).

Het Intergouvernementele Panel inzake Klimaatverandering van de Verenigde Naties zegt dat "verdere degradatie van het rif als gevolg van toekomstige klimaatverandering nu onvermijdelijk lijkt, met ernstige gevolgen voor andere mariene en kust-ecosystemen" (hier gearchiveerd).

Rechtzaak

Naast de bewering dat het beter gaat dan met het Groot Barrièrerif dan ooit, beweerde Dirk Theuns in zijn Facebook-uitzending ook dat de controversiële Australische wetenschapper Peter Ridd ontslagen werd door zijn voormalige werkgever James Cook University vanwege zijn alternatieve meningen over de toestand van het rif en dat hij “de rechtszaak tegen zijn werkgever won”.  

Dit klopt echter niet. Hoewel Peter Ridd de rechtszaak aanvankelijk won, won de James Cook University het beroep tegen het eerste vonnis in 2020 (hier gearchiveerd). Ridd ging opnieuw in beroep, maar dit werd afgewezen door het High Court of Australia (hier gearchiveerd).

Peter Ridd werd ontslagen omdat hij de gedragscode van de universiteit had overtreden door het werk van enkele collega's openlijk te bekritiseren, niet vanwege zijn mening over de toestand van het Groot Barrièrerif.

AFP fact-checkte eerder al andere beweringen over het Groot Barrièrerif in Australië en massale koraalverbleking.