Deze passage over ‘angst voor ziekte’ is niet geschreven door C.S. Lewis

“Mind you! Dit is uit 1942,” begint een van de Facebook-posts, gepubliceerd op 7 november 2020. Eronder staat een dialoog wat volgens de post komt uit het boek “Brieven van Berlicche”. Een Google-zoekopdracht toont aan dat de Nederlandse vertaling van het boek The Screwtape Letters, Le lettere di Berlicche in het Italiaans, eigenlijk Brieven uit de hel heet. 

De tekst in de Facebook-post is een dialoog tussen een jonge duivel en zijn oudere mentor: “Een jonge duivel: Hoe heb je zoveel zielen naar de hel gestuurd? Oude duivel: -Met angst! De jongere: Goed gedaan! Waar waren ze bang voor? Oorlog? Famine? De oude: Nee, een ziekte!” aldus de post. 

De oude duivel legt vervolgens uit dat de angst ertoe leidde dat mensen “elk menselijk contact” vermeden, hun banen kwijtraakten en nooit het huis verlieten. “Ze hebben niet geleefd, ze zijn elke dag dood! Het was makkelijk om hun ellendige zielen te nemen,” aldus de duivel.

Image

Screenshot van de Facebook-post, gemaakt op 13 november 2020

De dialoog verscheen in het Nederlands op sociale media temidden van een gedeeltelijke lockdown die medio oktober werd aangekondigd nadat Covid-19 besmettingen voor de tweede keer sinds de ziekte werd ontdekt omhoog schoten. Mensen die in de commentaren reageren, noemen de tekst, een duidelijke afwijzing van anticoronamaatregelen, een "tijdloze waarheid". Maar C.S. Lewis heeft deze passage nooit geschreven.

De tekst is in verschillende talen verschenen in Facebook-posts die duizenden keren zijn gedeeld, bijvoorbeeld in het Engels in juni en in het Tsjechisch in september. Ook die versies zijn waarschijnlijk niet het origineel, aangezien de boektitel hier vertaald wordt als “Letters of the Devil to his Nephew”. Lewis heeft geen boek met die titel geschreven. The Screwtape Letters is in het Spaans vertaald als Cartas del Diablo a su Sobrino, ofwel Brieven van de duivel aan zijn neefje.

Het boek is een religieuze satire, waarin een duivel genaamd Screwtape, een assistent van Lucifer, commentaar geeft op de menselijke aard, zwakheden en de neiging tot zondigen. Het boek is een van de bekendste werken van de auteur. Naast fantasy-boeken zoals De kronieken van Narnia schreef Lewis verschillende boeken met Christelijke thema’s. 

AFP checkte de tekst van Brieven uit de hel en vond het zogenaamde dialoog er niet in terug. De authenticiteit van de passage werd eerder al ontkracht in deze video door C.S. Lewis expert William O’Flaherty, die achter de website Essential C.S. Lewis zit.  

Het is niet de eerste keer dat een citaat dat lijkt op een voorspelling van de pandemie ten onrechte wordt toegeschreven aan de Britse auteur. In het voorjaar ontkrachtte Snopes beweringen dat een dialoog tussen Satan en Jezus ook uit Brieven uit de hel kwam. Satan zou het volgende hebben gezegd: “Ik zal angst en paniek veroorzaken. Ik zal bedrijven, scholen, gebedshuizen en sportevenementen sluiten. Ik zal economische onrust veroorzaken.” 

Er zijn lijsten te vinden met citaten die onterecht toegeschreven zijn aan de auteur. Deze zijn bijvoorbeeld te vinden op de C.S. Lewis Foundation-website, of in dit artikel van Christianity Today. O’Flaherty schrijft over het fenomeen in een essay waar hij analyseert waarom Lewis zo vaak verkeerd geciteerd wordt. 

“Mensen nemen vaak hun reeds bestaande overtuigingen en zoeken onderbouwing of denken dat ze er onderbouwing voor hebben vanwege een citaat waarvan wordt beweerd dat het van een betrouwbare bron komt. Bevestiging van hun ideeën door een beroemdheid is de ‘kers op de taart’,” schreef hij. “Het bevestigt in zekere zin dat we in een cultuur leven waar men op zoek is naar antwoorden. Maar we leven ook in een zeer afgeleide cultuur, waar men vaak onvoldoende op bronnen let.”