Antigeentest met cola bewijst niet dat de test onbetrouwbaar is

De video met Michael Schnedlitz, een parlementslid voor de rechts-populistische FPÖ, verscheen in verschillende Facebook-posts die in minder dan een week tijd meer dan 10.000 keer werden gedeeld, bijvoorbeeld hier, hier en hier. 

In een toespraak aan zijn collega’s op 10 december bracht Schnedlitz met een wattenstaafje cola op een test aan om naar eigen zeggen te tonen “hoe waardeloos en misleidend deze massatests zijn”. Een paar minuten later pakt hij de test weer op en zegt hij, “meneer de voorzitter, we hebben hier mogelijk een probleem. We hebben een positieve coronatest in het parlement, deze cola heeft namelijk een positieve coronatest veroorzaakt.” 

Hij bekritiseert vervolgens de regering voor het “uit het raam gooien” van tientallen miljoenen euro’s aan belastinggeld voor de tests. “Jullie hebben absoluut het vertrouwen verloren. Jullie hebben laten zien dat jullie ons land niet door deze crisis kunnen leiden,” aldus Schnedlitz aan de regering.

Image

Screenshot van één van de Facebook-posts, gemaakt op 14 december 2020

De bewering dat de positieve testuitslag bewijst dat de test onbetrouwbaar is klopt niet. Experts vertellen AFP Factcheck dat van het gebruik van de test op een andere manier dan hoe deze is bedoeld, bijvoorbeeld door frisdrank te testen, geen betrouwbare resultaten verwacht kunnen worden.

Antigeentests

Schnedlitz zegt dat hij voor zijn demonstratie hetzelfde soort test gebruikt die tijdens “massatests” werden gebruikt in Oostenrijk. In het land loopt sinds twee weken een massaal testprogramma. Op 14 december 2020 noemde gezondheidsminister Rudolf Anschober het een “succesvolle stap om de pandemie in te dammen,” ondanks kritiek van de oppositie dat minder dan de helft van het beoogde aantal mensen was getest. 

De honderden tests die wereldwijd beschikbaar zijn, kunnen grofweg in drie verschillende typen worden ingedeeld. PCR-tests tonen een specifiek stukje van het genetisch materiaal van het virus na het eerst te vermenigvuldigen. De PCR-test wordt in Nederland gebruikt bij de GGD-testlocaties en in ziekenhuizen. 

Dan zijn er de serologische tests, die aantonen of er antistoffen tegen het nieuwe coronavirus in je bloed zitten. 

Ten slotte zijn er de antigeentests. Deze zijn minder betrouwbaar dan PCR-tests, maar sneller. Ze zijn minder gevoelig dan PCR-tests en daarom moet er meer virale lading aanwezig zijn om een positief resultaat te krijgen. 

Bij de Oostenrijkse massatests wordt gebruik gemaakt van antigeentests, zoals deze FAQ door het Oostenrijkse ministerie van volksgezondheid uitlegt. Alleen mensen die positief testen ondergaan vervolgens een PCR-test.  

Schnedlitz noemt de massatests meerdere keren en het snelle resultaat van zijn test in het parlement geeft aan dat het gaat om een antigeentest. Terwijl de PCR-test rechtstreeks test op het genetisch materiaal van het coronavirus, controleert de antigeentest op individuele eiwitten die het virus omringen. Als deze componenten van het virus zich binden aan bepaalde antilichamen in het monster, leidt dit tot een positief resultaat. Hoewel er verschillen zijn in de kwaliteit van de tests, hebben de meeste tests een voldoende hoge specificiteit, blijkt uit een studie die in voordruk is gepubliceerd door de Charité universiteitskliniek in Berlijn. 

Bert Niesters, hoogleraar medische microbiologie en hoofd van de sectie klinische virologie aan het universitair medisch centrum Groningen, vertelt AFP Factcheck in een e-mail dat het in de video inderdaad om een antigeentest gaat. In een e-mail ontvangen op 14 december 2020 schrijft hij, “We hebben gezien dat sommige vloeistoffen ... een positief signaal kunnen geven”. Op basis daarvan concluderen dat de test waardeloos is is volgens de hoogleraar echter “niet logisch”, “want je gebruikt de test dan buiten de toegestane regels.” 

Hij vervolgt: “Ik vergelijk dit als volgt; als je een zwangerschapstest gebruikt bij mannen, zul je wel een positieve test vinden bij een enkele man. En dat kan niet … Linksom of rechtsom als je een test gebruikt off-label, krijg je ook nooit een betrouwbare uitslag.” 

In een Facebook-post die uitlegt waarom een antigeentest met cola een positief resultaat kan geven, schrijft fabrikant Dialab dat de test verkeerd gebruikt is: “Enerzijds werd het ‘monster’ niet in een buffer geroerd. Bij een correct uitgevoerde test wordt het monster eerst in een vloeistof (buffer) rondgedraaid die de pH-waarde constant houdt. Als je het ‘monster’ (in dit geval cola, dat een pH-waarde van 2,5 heeft) aanbrengt zonder de buffer te gebruiken, zoals in het geval van de politicus, vernietig je het antilichaam-eiwit van de test dat op het virus reageert. Hierdoor wordt de bufferlaag vernietigd en wordt de positieve markering zichtbaar."

Appelmoes

Cola was niet het enige levensmiddel dat in de afgelopen weken positief testte op Covid-19. Meer dan 6.100 mensen deelden een video waarin appelmoes een positief resultaat geeft tijdens een antigeentest door fabrikant MEDsan. 

Op verzoek van AFP Factcheck heeft MEDsan geprobeerd het resultaat uit de video te dupliceren. Twee medewerkers die negatief testten met een PCR-test, testten onafhankelijk van elkaar alcoholisch ontsmettingsmiddel, aardbeienjam, glasreiniger, appels en appelsap. Het desinfectiemiddel testte positief en de aardbeienjam gaf een zwak positief resultaat.

Image

Resultaten van de proef door MEDsan, uitgevoerd op 9 december 2020

Voor MEDsan zijn deze testuitslagen echter geen bewijs dat hun tests onbetrouwbaar zijn, zegt woordvoerder Kai Markus Xiong: “We hebben dit product niet onderzocht voor appelmoes en dat was ook niet onze taak.” Het doel is dat de test betrouwbare resultaten geeft bij mensen. De test toepassen op voedsel betekent niet dat er twijfel bestaat over de informatieve waarde ervan bij het detecteren van SARS-CoV-2. 

“De test moet beschouwd worden als hulpmiddel voor opgeleid personeel,” voegt Xiong toe. Zulk personeel let erop dat verstorende factoren zoals voedsel geen invloed op de test hebben. Er wordt een monster genomen uit de neus- of keelholte. “Bij zo’n test zal je ook geen volle mond hebben,” aldus Xiong. 

AFP Factcheck liet de appelmoesvideo zien aan verschillende experts, waaronder Thomas Decker, hoogleraar immunobiologie aan de universiteit van Wenen. In een e-mail aan AFP ontvangen op 10 december schreef hij, "het is geen prestatie om de voorwaarden van een dergelijke test zo erg te verstoren dat het valse resultaten oplevert. De test is ontwikkeld voor omstandigheden die geschikt zijn om een antilichaam aan antigenen te laten binden, en niet voor reacties in plakkerig voedsel. Op die manier zou je ook de spot kunnen drijven met het feit dat een auto niet meer rijdt als je appelmoes in de tank doet.” 

Annette Beck-Sickinger, hoogleraar scheikunde aan de universiteit Leipzig, vertelde AFP dat een biochemisch proces alleen accuraat is wanneer het correct wordt toegepast. “Een test kan alleen functioneren als aan de voorwaarden wordt voldaan.” 

De bufferoplossing "is natuurlijk niet in staat om grote hoeveelheden zuur (zoals in appels of mango's) te neutraliseren," schrijft Beck-Sickinger. Als iemand de functionele omstandigheden van de test verandert, zoals de pH-waarde, bepaalde ionen of de temperatuur, kan dit ertoe leiden dat "de antilichamen niet-specifiek falen (en dan positief uitvallen), denatureren, of niet-specifiek aan de bindende antilichamen blijven plakken," schrijft Sickinger. Kortom: de verkeerd gebruikte test laat een verkeerd resultaat zien.

Dezelfde logica is van toepassing op de cola, die een pH-waarde heeft tussen de 2,3 en 3,1, afhankelijk van het merk en soort. 

Een soortgelijke bewering, waar appelsap positief testte, werd een maand geleden in Polen ontkracht door AFP.