Geen bewijs voor verband tussen dood van presidenten Haïti, Tanzania en Burundi en weerstand tegen coronavaccinatie

Verschillende Nederlandse weblogs publiceerden op 13 juli verhalen (hier, hier) waarin ze – zonder bewijs – een verband suggereerden tussen de dood van drie presidenten en hun vermeende weerstand tegen COVID-19-vaccinatie. In een van de verhalen wordt bijvoorbeeld de suggestieve vraag gesteld of ze "uit de weg [zijn] geruimd omdat ze roet in het eten gooiden". De misleidende verhalen zijn sinds publicatie ruim 500 keer gedeeld op Facebook.

De berichten blijken bijna exacte vertalingen te zijn van een publicatie door de website Infowars, die bekend staat om de verspreiding van desinformatie en eerder werd geverifieerd door AFP. Dit platform werd verbannen van Facebook, Youtube en Twitter voor het verspreiden van gevaarlijke complottheorieën.

Het verhaal werd ook gedeeld in het Engels, Roemeens, Frans en Spaans. Het vermeende verband tussen de dood van de presidenten en hun posities ten opzichte van coronavaccinatie werd ontkracht door AFP Polen en AFP Argentinië.

Image

Screenshots van de misleidende blogposts, vastgelegd op 30 juli 2021

De vermoorde president van Haïti weigerde niet alle coronavaccins

Haïti wees niet regelrecht alle coronavaccins af tijdens het presidentschap van Moïse – alleen de AstraZeneca-vaccins. In de vroege ochtend van 7 juli 2021, werd de president doodgeschoten in zijn woning. Moïse stierf op 53-jarige leeftijd in zijn eigen slaapkamer, die werd binnengevallen door "een groep Engels- en Spaanssprekenden", zei Claude Joseph, toenmalig waarnemend premier van het Franstalige land. Moïse's vrouw raakte gewond.

Haïti is een van de armste landen in de regio en behoort tot de 92 landen die onder het Covax- programma vallen (een wereldwijd initiatief van de WHO om arme landen te voorzien van vaccins tegen het coronavirus). Op 6 april (dus niet in mei zoals vermeld door Infowars en beide Nederlandse blogs) weigerde de regering van het land 756.000 doses AstraZeneca-vaccin als onderdeel van het programma, volgens een nieuwsbericht op de website Haitilibre.com.

De minister van Volksgezondheid, Greta Roy Clément zou volgens het nieuwsbericht geschreven hebben naar de Gavi Alliance (een wereldwijde alliantie voor vaccins en immunisatie) om de WHO-donatie van AstraZeneca-vaccins af te wijzen en om deze te vervangen “met een ander vaccin dat meer geschikt is voor het land”, zoals het vaccin van Janssen of Moderna.

De redenen voor het besluit waren zowel bezorgdheid over de veiligheid van het AstraZeneca-vaccin (het zeldzame risico op bloedstolsels) als het gebrek aan infrastructuur voor een vaccin met twee doses – waarvoor speciale opslag- en transporttemperaturen nodig zijn.

"Haïti heeft het aanbod van vaccins van Covax niet afgewezen", zei Laure Adrien, algemeen directeur van het Haitïaanse ministerie van Volksgezondheid. "Het enige dat we vroegen, was dat ze het vaccin dat ze ons gaven, zouden veranderen", zegt hij volgens dit artikel op Bloomberg gepubliceerd op 8 juli 2021. In het vroege voorjaar sprak hij al over de noodzaak van vaccinatie.

Op 14 juli arriveerde de eerste lading van 500.000 doses Covax-vaccins in Port-au-Prince, maakte UNICEF die dag bekend in een persbericht.

Image

De Haïtiaanse minister van Volksgezondheid Marie Greta Roy Clément tijdens een persconferentie in Port-au-Prince op 14 juli 2021 ( AFP/PAHO/WHO / Tristan Rousset)

Volgens een Facebookbericht van het Haïtiaanse ministerie van Volksgezondheid zijn "500.000 doses Moderna geschonken door de Amerikaanse regering onder COVAX."

Er is geen bewijs dat de moord op president Jovenel Moïse gerelateerd is aan COVID-19-vaccinaties. Het feit dat dezelfde regering drie maanden eerder vroeg om het vaccintype te wijzigen is in tegenspraak met de bewering.

Volgens de informatie die op het moment van schrijven beschikbaar is, is de president van Haïti vermoord door een gewapend commando van buitenlandse huursoldaten waaronder voormalige Colombiaanse soldaten.

De politie van Haïti heeft tot dusverre ongeveer 20 Colombiaanse huurlingen gearresteerd, en zegt dat ze een samenzwering hebben ontdekt, georganiseerd door een groep Haïtianen met connecties in het buitenland, hoewel sommige details onduidelijk blijven. Op dinsdag 20 juli is een nieuwe regering aangetreden, geleid door Ariel Henry.

Haïti kampt al enkele jaren met een diepe institutionele crisis. De oppositie heeft de overwinning van Moïse bij de verkiezingen van november 2016 nooit erkend en het parlement werd in januari 2020 geschorst.

Citaat over vaccinatie ten onrechte toegeschreven aan president Moïse

Op sociale media circuleren al langer onjuiste berichten waarin verondersteld wordt dat president Moïse kritiek had geuit op de vaccins (1, 2, 3). Hij zou hebben gezegd: "Ik sta niet gunstig tegenover de kwestie van vaccins. Ik geloof niet dat de leiders die we hebben de geloofwaardigheid van deze vaccins kunnen verifiëren zodra ze aankomen. Ik geloof niet in deze vaccins."

Een Googlezoekopdracht van dit citaat bevestigt niet dat president Jovenel Moïse de verklaring aflegde. In plaats daarvan bleek het gemaakt te zijn door Moïse Pierre, een Haïtiaanse inwoner die werd geciteerd in een artikel door het Spaanse persbureau EFE.

Moïse Pierre (Moïse is zijn voornaam, Pierre is zijn achternaam) is niet de president van Haïti, maar, zoals hij zelf bevestigde, "een student die zijn studie betaalt door te werken als motortaxichauffeur".

In werkelijkheid zei president Moïse over de vaccinaties: "We zullen vaccins hebben tegen het coronavirus" op 18 mei 2021 in een toespraak ter herdenking van de Haïtiaanse vlag. Hij riep de bevolking op om actie te ondernemen om besmetting te voorkomen totdat de vaccins arriveerden: "Zet mondkapjes op, respecteer de sociale afstand, was je handen, laten we stoppen met knuffelen", adviseerde hij. Deze verklaring toont aan dat hij zich niet verzette tegen coronavaccins.

Steun voor vaccinatie blijkt ook uit het standpunt van de Haïtiaanse regering en de video's (1, 2) van het ministerie van Volksgezondheid die op Facebook zijn gepubliceerd met oproepen tot vaccinatie. Bovendien stond het ministerie eind juni de particuliere sector toe om vaccins aan te schaffen.

De coronasceptische president van Tanzania, John Magufuli

De president van Tanzania, John Magufuli, is in maart 2021 overleden aan hartproblemen, aldus de staatsautoriteiten. Maar volgens de oppositie is hij overleden aan de gevolgen van COVID-19, al is dat tot nu toe niet bewezen. Voor zijn dood was de 61-jarige een fervent "coronascepticus", aldus The Lancet. In juni 2020 maakte Magufuli bekend dat het land dankzij Gods tussenkomst vrij was van COVID-19. Vervolgens beval hij de heropening van scholen in het Oost-Afrikaanse land.

Volgens hetzelfde artikel door The Lancet zei de president: "Je moet standvastig zijn. Vaccinaties zijn gevaarlijk. Als de blanke man vaccins zou kunnen uitvinden, zou hij nu een aidsvaccin moeten vinden; hij zou nu een vaccin tegen tuberculose vinden; hij zou nu een vaccin tegen malaria vinden; hij zou een vaccin tegen kanker vinden nu."

In tegenstelling tot haar voorganger moedigde de nieuwe president, Suluhu Samia, mensen aan om sociale afstand te respecteren in een bericht van eind juni op Twitter.

Tanzania begon zijn vaccinatiecampagne op 28 juli, toen de nieuwe president Samia een injectie met het Janssen-vaccin kreeg.

Dood van de president van Burundi

Zowel het verhaal van Infowars als de Nederlandse blogposts zeggen dat de president van Burundi "in juni" stierf en dat zijn minister van Volksgezondheid "in februari" aankondigde tegen vaccins te zijn, wat suggereert dat beide maanden betrekking hebben op dit jaar (2021) en dat deze gebeurtenissen verband houden. De president stierf echter een jaar eerder, in juni 2020, en de verklaring van de minister komt uit februari 2021.

De president Pierre Nkurunziza, geloofde dat het virus geen bedreiging vormde en stierf op 55-jarige leeftijd. De officiële doodsoorzaak van de voormalige leraar was hartfalen. Nkurunziza stierf op 8 juni 2020, enkele maanden voordat COVID-19-vaccins beschikbaar waren.

Hoe is de situatie nu in Burundi? Een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid en AIDS, Dr. Jean-Bosco Girukwishaka, zei op 17 juli tegen AFP:

"Burundi moet nog beginnen met een vaccinatiecampagne, ondanks het feit dat het gebruik van het vaccin door VN-personeel en enkele ambassades in Burundi is toegestaan. De regering wacht liever met het nemen van een beslissing tot we een goed verstand hebben van de effecten van deze vaccins, vooral omdat er geen noodgeval is aangezien de pandemie tot nu toe in het land is ingeperkt. De regering heeft een beleid van "Ndakira, Sinandura kandi Sinandukiza COVID-19" (Ik zal genezen, ik zal COVID-19 niet oplopen of verspreiden), wat inhoudt dat positieve gevallen zo snel mogelijk worden gescreend en behandeld en worden voorkomen door het gebruik van barrières", zei hij.

Hoewel de opvolger van president Nkurunziza, Evariste Ndayishimiye, geen vaccinatiecampagne heeft gestart, beschouwt hij COVID-19 als de "grootste vijand" van zijn land.