Warmer klimaat in het verleden bewijst niet dat de huidige klimaatverandering niet plaatvindt
- Gepubliceerd op 10 oktober 2024 om 11:23
- Laatst bijgewerkt op 10 oktober 2024 om 15:36
- Leestijd: 10 min
- Door: Anna HOLLINGSWORTH, AFP Finland
- Vertaling en aanpassing: Liesa PAUWELS , AFP Nederland
Copyright © AFP 2017-2025. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
"Ik ervaar geen klimaatcrisis. Want er is geen crisis," viel te lezen in een bericht dat op 30 september 2024 op X werd gepost. "Koudste periode in 485 miljoen jaar" wordt eraan toegevoegd. De post wordt vergezeld van een screenshot van een grafiek met de evolutie van de temperaturen aan het aardoppervlak en een cirkel rond het recentste koude datapunt.
Dezelfde beweringen werden ook gedeeld op Facebook en socialemediagebruikers koppelden deze ook aan andere berichten over het onderzoek, bijvoorbeeld van de krant De Standaard en van de Amerikaanse media Forbes en The Washington Post.
De studie in kwestie met de titel "A 485-million-year history of Earth's surface temperature" werd op 20 september 2024 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science (hier gearchiveerd), enkele dagen voordat de berichten verschenen. In de studie brachten de auteurs de gemiddelde temperatuur aan het aardoppervlak in kaart. Daaruit bleek dat deze meer heeft gevarieerd dan eerder werd gedacht.
In één bericht beweerde een gebruiker ook dat CO2 "een extreem noodzakelijk gas is, verantwoordelijk voor alles wat groeit en bloeit" en "geen vergif" is of verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde.
In het onderzoek wordt echter niet gezegd dat de huidige klimaatverandering natuurlijk of miniem is. Zowel de auteurs van de studie als een overweldigende wetenschappelijke consensus over het onderwerp tonen aan dat de huidige opwarming van de aarde wordt veroorzaakt door CO2-uitstoot door de mens en dat deze veel sneller gaat dan de veranderingen in de onderzochte periode in de studie. Deskundigen bevestigden ook dat het koudste gegevenspunt in de grafiek uit de meest recente ijstijd stamt, lang voor onze huidige tijd.
Huidige klimaatverandering gaat veel sneller dan in het verleden, zeggen auteurs van onderzoek
De Science-studie werd mede geleid door de Universiteit van Arizona en het Smithsonian. In een persbericht van de Universiteit van Arizona (hier gearchiveerd), dat op 19 september 2024 werd gepubliceerd, presenteren de onderzoekers een curve van de gemiddelde temperatuur aan het aardoppervlak over de afgelopen 485 miljoen jaar. Deze periode maakt deel uit van het Phanerozoïcum, een geologisch tijdperk van ongeveer 541 miljoen jaar geleden tot nu.
De onderzoekers maakten de temperatuurcurve met behulp van gegevens uit het geologische archief en door middel van klimaatmodellen: ze verzamelden meer dan honderdduizend temperatuursschattingen uit de oudheid op basis van chemische temperatuurindicatoren die bewaard zijn gebleven in gefossiliseerde schelpen en andere soorten organisch materiaal uit de oudheid. Ze maakten ook honderden modelsimulaties van het klimaat op aarde in het verre verleden op basis van de positie van de continenten en de samenstelling van de atmosfeer. De temperatuurcurve in het artikel is gemaakt door deze twee soorten bewijsmateriaal te combineren.
Hieruit blijkt dat de mondiale temperatuur in de bestudeerde periode varieerde van ruwweg 11 tot 36 graden Celsius, wat meer is dan eerder werd gedacht. Vergeleken hiermee is de huidige mondiale temperatuur, 15 graden Celsius, koeler dan een groot deel van het Phanerozoïcum.
Er werd ook vastgesteld dat perioden van extreme hitte het vaakst verband hielden met verhoogde CO2-niveaus.
AFP heeft de studie echter doorgenomen en op geen enkel moment wordt gesteld dat het huidige klimaat irrelevant is of niet door mensen is veroorzaakt. De onderzoekers schrijven net dat de bevindingen nuttig kunnen zijn bij het "voorspellen van de klimaatgevolgen van antropogene kooldioxide (CO2) emissies".
In het persbericht leggen twee auteurs van het onderzoek, Emily Judd, een voormalig postdoctoraal onderzoeker aan het Smithsonian National Museum of Natural History en de Universiteit van Arizona, en Jessica Tierney, een paleoklimatoloog en professor in de geowetenschappen aan de Universiteit van Arizona, uit dat de menselijke CO2-uitstoot de planeet opwarmt met een snelheid die veel sneller is dan zelfs de snelste opwarmingen uit het Phanerozoïcum. Dit brengt soorten, waaronder de mens, en ecosystemen in gevaar, zeggen ze.
"Onze hele soort is geëvolueerd naar een 'icehouse' klimaat, wat niet overeenkomt met het grootste deel van de geologische geschiedenis," zei Tierney in het persbericht. "We zijn het klimaat aan het veranderen naar een iets waar mensen niet gewoon aan zijn. De planeet is al warmer geweest en kan warmer worden, maar mensen en dieren kunnen zich niet zo snel aanpassen."
Lucas Lourens is hoogleraar geowetenschappen aan de Universiteit Utrecht en doet onderzoek naar vroegere klimaten (paleoklimaat). Hij bevestigde aan AFP in een e-mail op 2 oktober 2024 dat "de reconstructie [in de studie] wel een goed beeld geeft van klimaatverandering tijdens het Phanerozoïcum, maar het zegt niets over de huidige opwarming van de aarde."
Om een beter beeld te krijgen van de recente klimaatverandering, moet je volgens Lourens kijken naar de afgelopen 66 miljoen jaar. Toen begon het tijdperk waarin we ons nu bevinden: het Cenozoïcum. In dit tijdperk begonnen planten en dieren op aarde zich te ontwikkelen tot het leven dat we nu kennen.
De afgelopen 150 jaar zijn de temperaturen snel gestegen in vergelijking met voorgaande perioden. "Sinds het begin van de industriële revolutie is de gemiddelde temperatuur met 1 graad Celsius (K) gestegen en dit zal verder stijgen mits de pCO2 (partiële druk CO2) in de atmosfeer zal toenemen," voegde Lourens toe.
De onderzoekers van de studie hadden op het moment van publicatie nog niet gereageerd op AFP's verzoek om verder commentaar.
Datapunt in grafiek verwijst niet naar huidige wereldwijde temperaturen
Socialemediagebruikers haalden de grafiek in het onderzoek aan om erop te wijzen dat het koudste datapunt ook het meest recente is, waardoor ze veronderstellen dat dit de huidige periode is waarin we leven. Volgens Lourens is het echter onjuist om aan te nemen dat dit verwijst naar een recente periode.
"De koudste periode die we recent hebben gehad was tijdens de laatste ijstijd, ongeveer 20.000 jaar geleden," legde hij uit.
"Vanaf ongeveer 10.000 jaar geleden leven we in een interglaciale periode, het Holoceen, met wereldwijde temperaturen die gemiddeld 5-7 graden hoger zijn dan tijdens die ijstijd en eerdere ijstijden," aldus Lourens. Het Holoceen is een warmere periode waarin de mens zich over de aarde verspreidde en evolueerde van jager-verzamelaar tot landbouwer.
De koudste waarde in de grafiek lijkt de waarde tijdens de ijstijden te zijn, schreef Lourens. Het zegt niets over de huidige wereldwijde temperaturen.
Huidige klimaatverandering veroorzaakt door CO2-uitstoot door menselijke activiteit
Er bestaat een brede wetenschappelijke consensus dat de huidige klimaatverandering wordt veroorzaakt door menselijke activiteit en dat CO2 een van de belangrijkste oorzaken is van de huidige opwarming van de aarde.
Het zesde evaluatierapport (hier gearchiveerd) van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de Verenigde Naties, dat tussen augustus 2021 en april 2022 is uitgebracht, is de meest uitgebreide beoordeling van de huidige wetenschappelijke kennis over klimaatverandering. Volgens het rapport is het klimaat sinds het einde van de 19e eeuw met meer dan 1 °Celsius opgewarmd en zijn de gevolgen daarvan, zoals vaker voorkomende extreme weersomstandigheden, al waargenomen (hier gearchiveerd). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door CO2.
Het IPCC-rapport uit 2021 bevatte ook voor het eerst een hoofdstuk toegewijd aan extreme gebeurtenissen in een veranderend klimaat. Daarin wordt beschreven dat "het een vaststaand feit is dat door de mens veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen heeft geleid tot een toegenomen frequentie en/of intensiteit van sommige weer- en klimaatextremen sinds het pre-industriële tijdperk".
Het rapport stelt dat "het ondubbelzinnig is dat de menselijke invloed de atmosfeer, de oceaan en het land heeft opgewarmd" (hier gearchiveerd).
Hoewel broeikasgassen zoals CO2 en methaan nodig zijn om de temperatuur op aarde op natuurlijke wijze te handhaven, zoals wordt uitgelegd op de website van het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KNMI), verandert de mens momenteel de samenstelling van de atmosfeer van de aarde in een snel tempo door het verbranden van fossiele brandstoffen en ontbossing. Sinds 1750 is de concentratie kooldioxide in de atmosfeer met ongeveer 40 procent toegenomen. Dit leidt volgens het KNMI tot een versterkt broeikaseffect en een warmer klimaat.
De huidige opwarming van de aarde is niet natuurlijk
Het is algemeen bekend dat de aarde tijdens haar 4,54 miljard jaar durende geschiedenis verschillende extreem warme periodes heeft doorgemaakt en vandaag de dag relatief koud is, legt de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration NOAA uit op haar website (hier gearchiveerd). Dit betekent echter niet dat de huidige opwarming ongevaarlijk is.
De warmste periodes deden zich voor voordat de mens bestond en lang voordat de moderne beschaving zich de afgelopen 10.000 jaar ontwikkelde, aldus NOAA.
In deze factcheck van augustus 2022 vertelde Ed Hawkins, professor klimaatwetenschappen aan de Universiteit van Reading, dat temperatuurschommelingen die vergelijkbaar zijn met de huidige opwarming zich de afgelopen 10.000 jaar niet op die tijdschaal hebben voorgedaan.
"De temperaturen op aarde hebben in het verleden over een groot bereik geschommeld, maar het duurt tienduizenden jaren voordat die veranderingen plaatsvinden. We begrijpen dat er natuurlijke oorzaken zijn voor die cycli, die te wijten zijn aan de baan van de aarde rond de zon," zei hij.
"Wat we zien in de afgelopen 2000 jaar is een zeer zachte daling, en dan plotseling aan het einde zie je een snelle stijging van de temperatuur, ver boven alles wat we hebben gezien in de afgelopen 2000 jaar," voegde hij eraan toe.
Het is de snelheid van de verandering die het probleem is, vertelde Pelle Boberg, een klimaatanalist bij het Zweedse milieubeschermingsagentschap, aan AFP in een e-mail op 15 februari 2024 in deze factcheck.
"Kooldioxide niveaus waren door de tijd heen erg variabel en het leven op aarde heeft zich daaraan aangepast," zei hij. "Planten hebben bijvoorbeeld het aantal huidmondjes (microscopische openingen of poriën op bladeren en stengels waardoor planten CO2 opnemen) aangepast aan de CO2-concentratie in de atmosfeer," legde hij uit. Het probleem is de snelheid waarmee het CO2-niveau stijgt.
"De snel stijgende concentratie kooldioxide als broeikasgas warmt de atmosfeer in een hoog tempo op en verandert daardoor (in een geologisch gezien zeer snel tempo) het hele wereldklimaat," zei hij. "De verandering gaat zo snel dat het voor ecosystemen steeds moeilijker wordt om zich aan te passen."
Het IPCC vat de trend samen in een grafiek in zijn rapport van augustus 2021 (hier gearchiveerd). De grafiek links laat zien dat de temperaturen de afgelopen 150 jaar drastisch zijn gestegen. De rechtergrafiek laat zien hoeveel lager de wereldwijde temperaturen zouden zijn zonder de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen door menselijke activiteit.
De negatieve gevolgen van klimaatverandering zijn al zichtbaar
World Weather Attribution, een organisatie die extreme weersverschijnselen observeert, schat dat klimaatverandering de kans op bepaalde extreme weersverschijnselen, zoals extreme hitte, overstromingen en stormen, vergroot (hier gearchiveerd).
Uit een rapport uit 2021 (hier gearchiveerd) van de Wereld Meteorologische Organisatie blijkt dat het aantal weerrampen de afgelopen vijftig jaar is vervijfvoudigd als gevolg van klimaatverandering, extremere weersverschijnselen en verbeterde rapportage.
In een analyse van augustus 2022 onderzocht Carbon Brief meer dan 500 extreme weersverschijnselen en ontdekte dat door de klimaatverandering meer dan 70 procent daarvan waarschijnlijker of ernstiger was geworden (hier gearchiveerd).
Bovendien toont het laatste IPCC-rapport aan dat de gevolgen van klimaatverandering al enkele jaren zichtbaar zijn en dat ze sterker en frequenter zullen worden als de klimaatverandering in hetzelfde tempo doorgaat als nu het geval is (hier gearchiveerd).
Lees hier meer klimaat factchecks van AFP.
Het verhaal is bijgewerkt door toevoeging van alinea over IPCC-rapport over extreme gebeurtenissen in een veranderend klimaatTitel bijgewerkt10 oktober 2024 Het verhaal is bijgewerkt door toevoeging van alinea over IPCC-rapport over extreme gebeurtenissen in een veranderend klimaat
10 oktober 2024 Titel bijgewerkt
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op
