Foto's van Rio de Janeiro weerleggen stijging zeespiegel niet
- Gepubliceerd op 14 juni 2024 om 16:42
- Leestijd: 6 min
- Door: Gundula HAAGE, AFP Allemagne
- Vertaling en aanpassing: Charlotte STEENACKERS
Copyright © AFP 2017-2024. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
Klimaatsceptici gebruiken graag vermeend fotografisch bewijs om wetenschappelijke bevindingen te weerleggen. "De zeespiegel stijgt ...", luidt een ironische Facebook post van 3 juni 2024, die meer dan vijfhonderd keer is gedeeld. De post toont drie foto's van hetzelfde deel van een berg op een schiereiland met de data "ca. 1880", "ca. 1910" en "2020". De afbeeldingen laten zien hoe de kustlijn is veranderd door nieuwe gebouwen en infrastructuur, terwijl er geen verandering in het zeeniveau te zien is.
De afbeelding circuleert ook op andere Facebook-accounts, bijvoorbeeld hier, hier en op X (hier en hier).
De afbeelding wordt ook gedeeld op sociale media in andere talen, waaronder in het Engels, Zweeds, Hongaars, Bulgaars en Duits.
Een geavanceerde zoekopdracht op internet laat zien dat de foto's de Suikerbroodberg voorstellen, een herkenningspunt van de Braziliaanse stad Rio de Janeiro. De berg ontleent zijn naam (Pão de Açúcar in het Portugees) aan zijn kegelvorm, die doet denken aan een suikerbrood. De 394 meter hoge granieten rots ligt op het schiereiland Urca in de Guanabara-baai. Een kabelbaan leidt naar de top van de berg, waardoor het een populaire en vaak gefotografeerde bestemming is.
Na een omgekeerde zoekopdracht naar dezelfde afbeeldingen uit 1880, 1910 en 2020, blijkt dat identieke foto's of een foto met hetzelfde ontwikkelingsniveau van de gebouwen en infrastructuur vrij beschikbaar zijn op internet. De chronologische lokalisatie van de foto's in de gedeelde berichten zijn daarom min of meer accuraat.
Foto's zijn geen wetenschappelijk bewijs voor de veranderingen van de zeespiegel
Maar drie foto's uit drie verschillende eeuwen zijn ongeschikt om veranderingen in de zeespiegel aan te tonen, vertelde Torsten Albrecht op 6 juni 2024 aan AFP. Als natuurkundige doet hij onderzoek naar zeespiegelstijging en ijsdynamica aan het Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK). "Deze foto's van een afstand kunnen nauwelijks verschillen in centimeters laten zien," legde Albrecht uit. De beelden zijn "momentopnames en geen gemiddelde waarden; lokale trends kunnen de globale trend tegenwerken". Het zeeniveau aan de kust kan er op foto's heel anders uitzien, afhankelijk van het weer of, eb of vloed, zonder dat dit een bewijs is voor een algemene ontwikkeling.
Ingo Sasgen, wetenschapper bij de afdeling Glaciologie van het Alfred Wegener Institute (AWI) en woordvoerder over zeespiegelverandering in het Helmholtz-initiative REKLIM, bevestigde dit op 7 juni 2024 ook aan AFP. "Foto's van een afstand zijn hiervoor de verkeerde methode", zegt hij. "De zeespiegelstijging in de loop van de eeuwen bedraagt enkele centimeters." Dit kan volgens de onderzoeker niet worden weergegeven op de beelden van een berg die al bijna 400 meter hoog is. "Peilstations zijn betere metingen voor de relatieve verandering van het zeeniveau, dat wil zeggen in relatie tot de kust".
Zo'n meetstation staat sinds 1965 bij de Suikerbroodberg en heet Ilha Fiscal. De Permanent Service for Mean Sea Level (PSMSL) van het Britse National Oceanography Centre (NOC) is verantwoordelijk voor het meten en evalueren van de getijdenniveaus op regelmatige tijdstippen in meetstations over de hele wereld en stelt deze gegevens beschikbaar aan het publiek. Volgens hun gegevens is het relatieve zeeniveau voor de kust van Rio de Janeiro met gemiddeld 2,35 millimeter per jaar gestegen, wat neerkomt op een stijging van meer dan 14 centimeter sinds het begin van de metingen in 1965.
Zeespiegel stijgt, maar niet gelijkmatig
De meetresultaten van Ilha Fiscal zijn duidelijk bewijs dat het zeeniveau voor de kust van Rio de Janeiro de afgelopen decennia is gestegen. Volgens experts is één meetstation echter niet genoeg om betrouwbare uitspraken te doen over veranderingen van het zeeniveau wereldwijd: "Het grootste deel van de wereldwijde zeespiegelstijging komt momenteel door het smelten van ijs in Groenland, Antarctica en gletsjers wereldwijd," zei Torsten Albrecht van PIK. Hij verwees naar recente studies. Stijgende temperaturen als gevolg van klimaatverandering zorgen ervoor dat water thermisch uitzet, wat ook aanzienlijk bijdraagt aan het stijgende waterpeil, net als slinkende zoetwaterreservoirs op het land.
Maar, zoals Ingo Sasgen van het AWI aan AFP uitgelegde, stijgt het waterpeil niet overal ter wereld gelijkmatig: regionale factoren, zoals veranderingen in de watercyclus, winden, oceaanstromingen of atmosferische druk, evenals tektonische opheffing of verzakking van de landmassa kunnen ervoor zorgen dat de verschillen in zeespiegelstijging tussen kuststeden zeer groot zijn. De zwaartekracht speelt hier ook een rol. "Naarmate de massa van een ijskap afneemt, wordt er in de regio van die ijskap minder water aangetrokken. Dit betekent dat het zeeniveau bijzonder sterk stijgt in de tegenoverliggende regio van de wereld," legde Sasgen uit.
Om wetenschappelijke uitspraken te kunnen doen over het gemiddelde mondiale zeeniveau, is het daarom noodzakelijk om zoveel mogelijk wereldwijd verspreide getijdestations te hebben, waarvan de gegevens zijn gecorrigeerd voor landhoogte en bodemdaling en andere lokale invloedsfactoren.
Volgens NASA-gegevens die op deze manier zijn verzameld, is het "wereldwijde gemiddelde zeeniveau (global mean sea level - GMSL, ed.) sinds 1880 met ongeveer 22 centimeter gestegen bij getijdemeters aan de kust over de hele wereld", legde Torsten Albrecht van PIK uit. Het tempo van de zeespiegelstijging is aanzienlijk versneld, vooral in de afgelopen decennia. Ingo Sasgen van het AWI voegde hieraan toe: "Tegenwoordig kan het mondiale zeeniveau zeer nauwkeurig worden bepaald met behulp van satellieten en autonome drijvende boeien en worden uitgesplitst in afzonderlijke hoeveelheden. In de periode van januari 1993 tot december 2016 bedroeg de gemiddelde snelheid van de GMSL 3,05 millimeter met een afwijking van 0,24 millimeter per jaar."
De Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering (Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC) van de Verenigde Naties stelt in haar rapport van 2021 dat "menselijke invloed zeer waarschijnlijk" de belangrijkste oorzaak is van de wereldwijde zeespiegelstijging sinds tenminste 1971.
Invloed van bouwmaatregelen op de kustlijn
Luiz Paulo de Freitas Assad, oceanoloog en professor in de meteorologie aan de Federal University of Rio de Janeiro, zei op 10 juni 2024 tegen AFP dat de gevolgen van klimaatverandering in Brazilië de afgelopen jaren sterk merkbaar zijn geweest: "Niet alleen aan de kustlijn van de staat Rio de Janeiro, maar ook in andere regio's van Brazilië hebben we al een opmerkelijk erosieproces gezien als gevolg van de stijging van de zeespiegel en natuurlijk de toename van de frequentie en intensiteit van extreme gebeurtenissen in de oceaan en de atmosfeer."
De Freitas Assad wijst ook op de invloed van menselijk ingrijpen op de vorming van de kustlijn. Het feit dat de kustlijn bij de Suikerbroodberg bij Rio de Janeiro op de foto's van 1880, 1910 en 2020 zo anders uitziet, is grotendeels te wijten aan het feit dat de Guanabara-baai is veranderd door landwinningsmaatregelen en infrastructuurprojecten. "Op veel plaatsen waren de verstedelijkingsprocessen in de buurt van kustgebieden niet georganiseerd. De ontbossing van mangroven en andere ecosystemen bij de kust vermindert de veerkracht van deze omgevingen tegen het proces van zeespiegelstijging als gevolg van de opwarming van de aarde nog verder," legde de Freitas Assad uit.
AFP heeft eerder onjuiste of misleidende beweringen over zeespiegelstijging als gevolg van klimaatverandering ontkracht. Twee foto's van het Vrijheidsbeeld in New York bewijzen bijvoorbeeld niet dat de zeespiegel daar gelijk zal blijven. Ook in Venetië blijft de zeespiegel stijgen, ondanks een korte periode van laag water. Alle Nederlandse Factcheck-artikelen over het onderwerp klimaat zijn hier te lezen.
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op