Saharazand kan magnetisch zijn en komt niet van 'chemtrails'
- Gepubliceerd op 11 april 2025 om 10:07
- Leestijd: 7 min
- Door: Liesa PAUWELS, Paula CABESCU, AFP Nederland, AFP Roemenië
Copyright © AFP 2017-2025. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
"Dit sproeien ze in Nederland/ België/ Duitsland de lucht in," schreef een Facebookgebruiker eind maart 2025, naast een video van een Nederlandse man die Saharastof van zijn auto schraapt en het naar binnen brengt om het tegen een magneet te houden.
"De giftige goedjes worden in opdracht van uw overheid uitgevoerd. Lekkere giftige stofjes verspreiden. Want de bevolking moet worden uitgedund," postte een ander op Facebook op 24 maart 2025. Hij voegde een video toe als "bewijs" dat een drone zand zou hebben verspreid over auto's op een parkeerplaats.
Woestijnstof of 'Saharazand' kan echter van nature mineralen of ijzer bevatten, waardoor het magnetisch wordt. Dit fenomeen wordt in Nederland al eeuwenlang waargenomen en is goed gedocumenteerd. Het is dus niets nieuws. Experts benadrukken dat het op geen enkele manier verband houdt met chemtrails, die niet bestaan. Bovendien verduidelijkte de maker van de virale AI-gegenereerde video later op zijn account dat de beelden nep waren.
Saharazand, of stof, zoals het eigenlijk genoemd wordt, bereikt de Lage Landen vaak aan het einde van de winter of in het vroege voorjaar, wanneer sterke zuidenwinden woestijnzand uit de Saharawoestijn in Noord-Afrika omhoog blazen in de atmosfeer. Het woestijnstof reist dan verder noordwaarts naar Europa.
De fijne stofdeeltjes komen naar beneden als het regent en laten een roodachtig spoor achter op gladde oppervlakken zoals auto's, ligstoelen of zonnepanelen, waardoor sommige mensen zich haasten om het vuil op te ruimen, zoals eind maart 2025 in Nederland gebeurde.
"Het stof uit de Sahara dat regelmatig richting Nederland waait, heeft dan al ruim 2,000 km afgelegd en is door die grote afstand al zeer fijnkorrelig. Het is dan ook meestal een mengsel van silt en klei," legde Jan Berend Stuut op 7 april 2025 uit aan AFP. Stuut doet onderzoek naar eolisch stof, zoals dat uit de Saharawoestijn, bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee.
Het woestijnstof komt vaker voor in landen rond de Middellandse Zee, maar met harde wind kan het tot in Noord-Europa komen.
Woestijnstof kan magnetisch zijn
Zoals te zien is in de filmpjes op sociale media, kan woestijnstof magnetische eigenschappen vertonen door de natuurlijke samenstelling van het zand.
"De typische oranje kleur die het stof heeft, wordt veroorzaakt door een laagje/coating van ijzer rond de stofdeeltjes," legde Stuut uit. "Dit kan het stof magnetisch maken."
"Soms kan het echter ook simpelweg zo zijn dat er magnetische mineralen [...] voorkomen in het stof," voegde hij eraan toe. De nadruk ligt hier op "kunnen", want volgens Stuut worden deze magnetische eigenschappen niet vaak waargenomen.
Toen AFP in 2024 contact opnam met Lucian Petrescu, professor geologie aan de Universiteit van Boekarest, legde hij op vergelijkbare wijze uit dat het stof in de Sahara bestaat uit verschillende minerale korrels, dat kan gaan van kwarts tot veldspaat. Het bevat ook diverse oxiden, maar het is de aanwezigheid van ijzeroxide - een verbinding met magnetische eigenschappen - die het stof zijn roodachtige kleur en magnetische eigenschappen geeft.
"Saharastof dat in Nederland aankomt bestaat hoofdzakelijk uit kwarts (SiO2) maar door de uitsortering op korrelgrootte, korrelvorm en dichtheid, kan het ook plaatvormige mineralen zoals de mica's biotiet en muscoviet bevatten," aldus Stuut.
Relu Roban, professor aan de afdeling Mineralogie aan de Universiteit van Boekarest, zei in mei 2024 tegen AFP dat Saharastof zich ook zou kunnen mengen met antropogeen stof op weg naar Europa. Dit zijn stofdeeltjes afkomstig van menselijke activiteiten, bijvoorbeeld van industriële bronnen, zoals metaalverwerking en kolenverbranding.
Volgens het Copernicusprogramma van de EU, dat ook golven Saharastof volgt die Europa binnenwaaien, "hangt het af van de concentratie en de hoogte" of het stof schadelijk is voor de gezondheid. Stoftransport op grote hoogte heeft minder kans om een significante invloed te hebben op de luchtkwaliteit aan het aardoppervlak. "Maar belangrijke stofwolken aan de oppervlakte brengen fijn en grof stof met zich mee, wat de luchtkwaliteit verslechtert en ademhalings- of zelfs cardiovasculaire risico's met zich mee kan brengen."
Op de vraag of het rode stof gevaarlijk is, antwoordde Stuut dat dit in Nederland niet het geval was "omdat het om zulke kleine hoeveelheden gaat". In andere regio's, zoals het Caribisch gebied, is het fijnstof in grotere hoeveelheden aanwezig en dat kan leiden tot een slechte luchtkwaliteit tot ademhalingsproblemen.
Geen nieuw fenomeen
Neerslag met woestijnzand is een oud en veelbeschreven verschijnsel. Volgens het KNMI is Saharazand sinds 1900 minstens 15 keer op grote schaal in Nederland waargenomen.
Historisch gezien leidde de ongewone roodachtige kleur van de regen tot mythen en bangmakerij over de oorsprong ervan. Vaak werd gedacht dat deze zogenaamde 'bloedregens' werden veroorzaakt door insecten of ze werden gezien als onheilspellende tekenen, zoals een straf van God of des duivels.
Pas later begonnen wetenschappers de ware oorsprong van het stof te onderzoeken. Charles Darwin, bijvoorbeeld, was een van de eersten die monsters verzamelde van het fijne rode stof dat op zijn schip neerdaalde terwijl hij op de Atlantische Oceaan voer. Hij stuurde het naar de Duitse wetenschapper Christian Gottfried Ehrenberg voor analyse. De originele monsters van Ehrenberg worden nog steeds bewaard in het Natuurhistorisch Museum in Berlijn.
Volgens Stuut "zijn er publicaties over Saharastof dat gevonden werd in Finland, opgebouwd in archieven van moerassen". Deze moerassen zijn ombrotroof, wat betekent dat al het materiaal dat erin valt uitsluitend uit de lucht komt, legde hij uit. "Als daar archieven door gevormd kunnen worden, moet dat dus al veel langer dan recentelijk voorkomen."
AI-gegenereerde video
Veel socialemediagebruikers deelden ook een video van een drone die zogenaamd zand over auto's op een parking 'spuit' en grepen dit aan als 'bewijs' dat we bedrogen worden.
Bij het opzoeken van het account waarvan de TikTok-handle zichtbaar is op de virale video's (@luukvdstreets), vinden we al snel de originele beelden terug die op 23 maart 2025 werden gedeeld.
De auteur van de video plaatste drie clips over het vermeende 'Saharazand', waarbij hij de vaak gedeelde video van de drone liet zien met verschillende tekstoverlays zoals "eindelijk ook bewijs van de drones", "dit is waarom je auto er zo goor uitziet in de ochtend" en "wanneer de lokale wasserette weer omzet nodig hebben krijg je deze op je dak". Vervolgens postte hij een vierde op 24 maart, waarin hij uitlegde dat de video's waren gemaakt met behulp van AI-software en "hoe makkelijk het wel niet is".
"Geloof vooral niet alles wat je op internet ziet," vervolgde de auteur van de video's.
'Chemtrails' is een samenzweringstheorie
In tegenstelling tot de ongegronde beweringen op sociale media zijn de magnetische eigenschappen van het woestijnstof geen bewijs van chemtrails en ook geen bewijs dat er iets van bovenaf wordt gespoten, zei Petrescu toen hem hiernaar werd gevraagd.
Chemtrails verwijst naar een samenzweringstheorie die al lange tijd de ronde doet en waarbij ten onrecht wordt beweerd dat condenssporen of 'contrails', de zichtbare sporen achter de vleugels van een vliegtuig, schadelijke chemicaliën bevatten die opzettelijk in de lucht worden gespoten.
Aanhangers van de theorie suggereren verschillende motieven voor het zogenaamde sproeien, zoals sterilisatie, vermindering van de levensverwachting, mind control of weersmanipulatie. In werkelijkheid, zeggen experts, bestaan contrails voornamelijk uit waterdamp of ijskristallen.
"Het fabeltje van zogenaamde magnetische chemtrails sluit ik - nogmaals - uit," aldus Stuut.
Verschillende instanties, waaronder de Royal Aeronautical Society of Great Britain, het Amerikaanse Environmental Protection Agency en het KNMI, legden eerder ook uitgebreid uit dat er geen bewijs is voor het bestaan van chemtrails.
AFP factcheckt regelmatig beweringen over chemtrails, zoals hier, hier en hier.
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op