Nee, de zware mist in Nederland werd niet veroorzaakt door 'chemtrails'

"Al dagenlang dikke mist. Wat is er met het weer aan de hand. Iets te veel chemtrails gestrooid misschien?" staat in een screenshot van wat op het eerste gezicht lijkt op een kop uit een Volkskrant-artikel. Het screenshot werd op 19 januari 2025 gepubliceerd op Facebook en werd sindsdien op grote schaal gedeeld, waarbij sommige socialemediagebruikers leken te geloven dat het om een echte kop van de krant ging.

Hetzelfde screenshot werd ook gepubliceerd op andere socialemediasites zoals X, evenals soortgelijke beweringen die de mist in verband brengen met chemtrails. Mensen vermeldden ook de slechte geur van de mist en waarschuwden dat deze slecht kon zijn voor de gezondheid. 

'Chemtrails' verwijst naar een samenzweringstheorie die al geruime tijd de ronde doet waarin ten onrechte beweerd wordt dat condenssporen of ‘contrails’, de zichtbare sporen achter de vleugels van een vliegtuig, eigenlijk schadelijke chemicaliën zijn die opzettelijk worden gesproeid. Aanhangers van de theorie suggereren verschillende motieven voor het zogenaamde sproeien, zoals sterilisatie, vermindering van de levensverwachting, gedachtencontrole of manipulatie van het weer. In werkelijkheid, zeggen experts, bestaan contrails voornamelijk uit waterdamp of ijskristallen.

De recente dichte mist werd niet veroorzaakt door zogenaamde chemtrails, maar is eerder een combinatie van luchtvervuiling en stabiele weersomstandigheden, vertelden experts aan AFP. De Volkskrant publiceerde ook geen artikel waarin werd verwezen naar chemtrails. Het ging om een bewerkte screenshot van hun site.

Image

Screenshot van bewerkte foto op Facebook. Genomen op 24/1/25.

Gemanipuleerde screenshot

Veel Nederlandse kranten besteedden uitgebreid aandacht aan de dagenlange mist. Ook de Volkskrant publiceerde verschillende artikelen over de mist, maar onderzoek door AFP wees uit dat het wijdverspreide screenshot met "chemtrails" in de kop nooit door de krant werd gepubliceerd.

Een geavanceerde zoekopdracht met de trefwoorden 'site:volkskrant.nl' en 'chemtrails' op Google liet ons zien dat een dergelijke kop in verband met de mist niet werd gepubliceerd op de website van de krant. Een andere zoekopdracht naar "chemtrails" direct op de site van de Volkskrant leverde ook geen resultaten op die verband hielden met de mist.

Ook het zoeken naar de afbeelding van de mistige weg die in de screenshot wordt gebruikt, op volkskrant.nl leverde niets op.

Een nieuwe geavanceerde zoekopdracht met het trefwoord 'mist' en 'site:volkskrant.nl' leidde ons naar het oorspronkelijke artikel dat de Volkskrant op 17 januari 2025 publiceerde met een kop die luidt: "Al dagenlang dikke mist. Wat is er met het weer aan de hand?" De kop eindigt daar, zonder enige vermelding van chemtrails.

Archiveringsprogramma's zoals WaybackMachine laten ook geen gegevens zien over een dergelijke kop met vermelding naar 'chemtrails' die door de Volkskrant zou zijn gepubliceerd.

In het Volkskrant-artikel zelf leggen verschillende experts uit hoe de mist is ontstaan en waarom hij zo lang heeft aanhield. De tekst maakt geen melding van chemtrails en ondersteunt de samenzweringstheorie niet.

Het artikel citeert KNMI-meteoroloog Lone Mokkenstorm: "Er zit een koude plaklaag van vochtige lucht opgesloten onder in de atmosfeer." En Pier Siebesma, expert aan de TU Delft, voegde eraan toe dat het totale aantal 'mistdagen' in Nederland sinds de jaren 1970 aanzienlijk is gedaald, wat hij koppelt aan de verbeterde luchtkwaliteit. 

AFP nam contact op met de krant voor een reactie op de bewerkte kop, maar ontving bij publicatie nog geen antwoord. 

Image

Screenshot van originele artikel (links) en van de bewerkte screenshot (rechts). Genomen op 24/1/25.

Hardnekkige mist door stabiel weer

Herman Russchenberg, wolkenexpert en hoogleraar Geoscience en Remote Sensing aan de TU Delft, legde op 24 januari 2025 aan AFP uit dat de mist het gevolg was van stabiele weersomstandigheden en een hogedrukgebied dat zich boven Nederland had gevormd. 

"We hadden de afgelopen weken erg stabiel weer en een hogedrukgebied, dus alles wat zich in de atmosfeer vormde kon niet makkelijk weg. Toevallig hadden we ook zuidenwinden, als gevolg van het hogedrukgebied, die veel vocht meebrachten en mist vormden," zei hij.

Die vochtige lucht condenseert in de koude temperaturen en produceert mistvelden. "En met weinig wind kan de mist ook niet weg, waardoor hij blijft hangen," voegde Russchenberg eraan toe.

Het is niet ongewoon dat mist slecht ruikt in de winter, legde hij uit. "Mensen hebben houtkachels aan, dus ze stoken die uitlaatgassen lekker aan. Die kunnen dan niet weg."

Een woordvoerder van Longfonds, een non-profit organisatie die zich inzet voor mensen met longziekten, vertelde AFP op 27 januari 2025 ook dat het "normaal is dat mensen last kunnen hebben van mist".

In een video die het fonds op 16 januari 2025 op hun sociale media plaatsten, leggen ze uit dat er bij mist een hoge luchtvochtigheid is die de longen kan irriteren. "Door de weinige wind stapelt de luchtvervuiling zich op en kunnen mensen zich benauwd voelen," schreven ze.

Volgens Russchenberg heeft dit ook te maken met de manier waarop mist zich vormt. De mistdruppels groeien rond een stofdeeltje, "dus hoe meer stof je hebt, hoe meer mist je kunt krijgen," zei hij.

'Chemtrails' is een samenzweringstheorie

AFP heeft het bestaan van zogenaamde chemtrails al meermaals ontkracht.

Russchenberg beaamde ook dat de mist "geen verband houdt met chemtrails". Zelfs als chemtrails echt zouden zijn, zou een laaghangende mist als deze niet mogelijk zijn om te creëren vanuit een vliegtuig vele kilometers hoog in de lucht, legde hij uit: "Op 10 kilometer hoogte is het niet handig en ook niet logisch om iets op de grond te strooien, want de mist is maar een paar honderd meter dik."

In september 2024 namen AFP factcheckers in Griekenland contact op met Edward Parson, hoogleraar milieurecht aan de Universiteit van Californië-Los Angeles (UCLA). Hij vertelde hun dat "de chemtrails complotdenkers verhalen verzinnen als ze geloven dat er op grote schaal chemicaliën in de atmosfeer worden gespoten en dat het bewijs de witte wolkenstrepen achter vliegtuigen zijn." 

Hij voegde eraan toe dat "dit niet gebeurt en de witte sporen achter vliegtuigen water of ijs zijn en een deel van de uitlaat van de motoren, met kleine hoeveelheden vervuilende stoffen erin zoals in alle uitlaatgassen van voertuigen." 

Verschillende instanties, zoals de Royal Aeronautical Society of Great Britain, het Amerikaanse Environmental Protection Agency en het Nederlands Meteorologisch Instituut, hebben eerder in detail uitgelegd dat er geen bewijs is voor het bestaan van chemtrails.