Experts weerleggen online beweringen over stijgende elektriciteitsprijzen in de Baltische staten
- Gepubliceerd op 26 februari 2025 om 12:38
- Leestijd: 5 min
- Door: Liesa PAUWELS, AFP Nederland
Copyright © AFP 2017-2025. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
De Baltische landen Estland, Letland en Litouwen werden in februari 2025 succesvol aangesloten op het Europese stroomnet na het ontkoppelen van het Russische stroomnet in een historische stap die door EU-chef Ursula von der Leyen werd geprezen als de "bevrijding van bedreigingen en chantage". Nadat online berichten opdoken die de stap onterecht in verband brachten met stijgende energieprijzen in de drie landen, verduidelijkten experts dat de Baltische staten geen elektriciteit meer uit Rusland hadden geïmporteerd sinds vlak na de inval in Oekraïne. Ze vertelden dat de stijgende energiekosten deels te wijten waren aan schade aan een onderzeekabel tussen Estland en Finland en een seizoensgebonden stijging in de vraag naar elektriciteit.
"De stroomprijzen in de Baltische landen zijn na de afkoppeling van het Russische stroomnet duidelijk gestegen, omdat de regio nu volledig op het Europese net is aangewezen," schreef een socialemediagebruiker op Facebook op 18 februari 2025.
Soortgelijke berichten op verschillende socialemediaplatforms meldden dat de elektriciteitsprijzen in de regio met meer dan 300 per cent omhoog waren geschoten in vergelijking met de week ervoor en linkten dit aan de afkoppeling van het Russische stroomnet.
Volgens experts hebben de stijgende elektriciteitsprijzen echter niets te maken met de afkoppeling. Ze zijn voornamelijk te wijten aan schade aan de EstLink-2 kabel, die Estland met Finland verbindt, en een toename van de seizoensgebonden vraag naar elektriciteit.
De berichten doken op nadat Estland, Letland en Litouwen zich op 8 februari 2025 officieel hadden losgekoppeld van het door Rusland gecontroleerde BRELL-elektriciteitsnet.
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie bleven de Baltische staten via dit netwerk verbonden met Rusland en Wit-Rusland. De beslissing om deze banden te verbreken was een van de langetermijndoelstellingen voor de Baltische landen, die al sinds hun toetreding tot de EU in 2004 naar energieonafhankelijkheid van Rusland streefden.
De oorlog in Oekraïne gaf het project een dringende impuls, maar hoewel ze na de invasie geen Russisch gas en elektriciteit meer kochten, bleven hun stroomnetten nog verbonden met Rusland en Wit-Rusland. De Baltische staten waren nog steeds afhankelijk van Moskou voor het behoud van de stabiliteit van het stroomnet (dat wil zeggen: het beheer van de spanning en frequentie van het netwerk), wat hen kwetsbaar maakte voor storingen van buitenaf.
Kabelschade
Volgens Igor Krupenski, professor aan de afdeling Energietechnologie van TalTech in Estland, is de recente piek in de elektriciteitsprijzen geen direct gevolg van de ontkoppeling met Rusland, maar is deze te wijten aan het falen van de EstLink-2 kabel. Deze kabel, die Estland met Finland verbindt, raakte in december 2025 beschadigd, waardoor de toegang tot goedkopere Finse kernenergie ernstig werd beperkt. De Finse autoriteiten doen momenteel onderzoek naar een olietanker die vanuit een Russische haven is vertrokken vanwege een vermoedelijke "sabotage" van de stroomkabel.
Krupenski merkte op dat het uitvallen van de EstLink-2 kabel "de marktprijzen aanzienlijk heeft beïnvloed".
Arvydas Galinis, hoofd van het Onderzoekslaboratorium voor Energiesystemen van het Litouwse Energie-instituut, beaamde dat de belangrijkste oorzaak van de prijsstijging de uitval van de EstLink-2 kabel is, die "onvoldoende elektriciteitstransmissie tussen Scandinavië en de Baltische landen veroorzaakte".
De schade aan de EstLink-2 kabel vond plaats enkele weken nadat andere kabels in de Baltische Zee werden doorgesneden bij soortgelijke incidenten, waarvan experts en politici zeggen dat ze deel uitmaken van een "hybride oorlog" tussen Rusland en Westerse landen. In januari 2025 kondigde de NAVO de start aan van een patrouillemissie in de Baltische Zee, Baltic Sentry, om kritieke onderwaterinfrastructuur te beveiligen.
Seizoensgebonden vraag en stijgende gasprijzen
Naast de schade aan de EstLink-2 kabel speelt ook de seizoensgebonden hoge vraag een belangrijke rol in de gestegen prijzen, zei Krupenski, "omdat de wintertemperaturen het elektriciteitsverbruik doen stijgen". Bovendien hebben de "stijgende aardgasprijzen invloed op de elektriciteitsprijzen, omdat gascentrales vaak de uiterste prijs op de markt bepalen," voegde hij eraan toe. Dit betekent dat de prijzen van elektriciteit opgewekt uit andere bronnen ook stijgen, wanneer de gasprijzen stijgen.
Galinis merkte op dat de beperkte opwekking van wind- en zonne-energie in de Baltische landen als gevolg van ongunstige klimatologische omstandigheden, ook heeft bijgedragen aan de noodzaak om te vertrouwen op "duurdere elektriciteitsbronnen, voornamelijk gascentrales".
Volgens Krupenski zal de situatie naar verwachting verbeteren zodra de EstLink-2 verbinding is hersteld en de seizoensgebonden vraag afneemt.
Ontkoppeling heeft "geen gevolgen voor Baltische consumenten"
De loskoppeling van het Russische netwerk "heeft geen directe invloed op de elektriciteitsvoorziening of prijsstelling voor Baltische consumenten", aldus Krupenski. Aangezien de Baltische staten al geïntegreerd waren in het Europese elektriciteitssysteem via de Nord Pool-markt, is de ontkoppeling in de eerste plaats een technische verandering en dat heeft geen invloed op de prijs van elektriciteit.
"De Baltische landen hebben al lange tijd geen elektriciteit uit Rusland geïmporteerd," legde hij uit. Sinds de grootschalige Russische invasie in Oekraïne hebben de Baltische landen de import van elektriciteit uit het BRELL-net stopgezet en de inspanningen voor het loskoppelen ervan opgevoerd.
"De enige impact is technisch," volgens Krupenski. "Het handhaven van de netstabiliteit gebeurt nu volledig via synchronisatie met het Europese vasteland. Dit was een geplande en noodzakelijke stap naar volledige energieonafhankelijkheid."
In een rapport uit 2024 van het monitoringbedrijf Mediaskopas werd gewezen op de voortdurende Russische desinformatiecampagnes gericht op het energiebeleid van de Baltische staten. Terwijl deze landen evolueerden naar een grotere integratie met het Europese net, probeerden Russische mediakanalen wantrouwen te zaaien rond hun energiestrategieën. Het rapport suggereert dat deze inspanningen deel uitmaken van een bredere Russische campagne om de energieonafhankelijkheid van de Baltische staten te verzwakken.
De Baltische landen hebben over het algemeen een positief beeld van de EU en nemen sinds de invasie van Oekraïne een hard standpunt in tegen Rusland. In Letland en Estland, waar ongeveer een kwart van de bevolking Russische roots heeft, blijft de invloed van Rusland echter goed voelbaar en veel Russischtaligen in de landen vertrouwen voor informatie vaak op Russische staatsnieuwszenders.
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op
