Rainforest Alliance’s kikkerlogo geeft niet aan dat een voedingsproduct atrazine bevat
- Dit artikel is meer dan een jaar oud.
- Gepubliceerd op 19 september 2023 om 12:13
- Leestijd: 11 min
- Door: Rossen BOSSEV, AFP Bulgaria
- Vertaling en aanpassing: Charlotte STEENACKERS
Copyright © AFP 2017-2025. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
"Deze producten zijn bespoten met ATRAZINE, een herbicide. Het is wetenschappelijk bewezen dat de herbicide ASTRAZINE mannelijke kikkers, vrouwelijk maken door hun testosteron te verminderen die daardoor onvruchtbaar worden", luidt een van de misleidende Nederlandse berichten op Facebook. Het bericht dat meer dan 150 keer is gedeeld, verwijst naar producten met het logo van de NGO Rainforest Alliance.
De misleidende informatie, die AFP al in andere talen had gecontroleerd, dook onlangs op in verschillende berichten in het Nederlands (hier, hier en hier). In de posts wordt een afbeelding gedeeld met de logo's van verschillende merken en het logo van de Rainforest Alliance, dat rood is doorgestreept.
In april heeft AFP andere berichten met valse beweringen over de NGO gecontroleerd.
Waar staat het groene kikkerlogo voor?
Het groene kikkerlogo waar de valse berichten over gaan is een zegel dat wordt gebruikt door de Rainforest Alliance. De organisatie wordt op haar website beschreven als "een internationale non-profitorganisatie die werkt op het snijvlak van business, landbouw en bossen om verantwoord ondernemen tot het nieuwe normaal te maken".
"Het groene kikkerzegel van de Rainforest Alliance op verpakkingen betekent dat het product een gecertificeerd ingrediënt bevat - zoals koffie, thee, cacao of bananen - dat is geproduceerd met behulp van methoden die de drie pijlers van duurzaamheid ondersteunen: sociaal, economisch en ecologisch", zei een woordvoerder van de Rainforest Alliance tegen AFP in een e-mail van 4 april 2023. De organisatie gebruikt de roodoogboomkikker al meer dan 30 jaar, "omdat deze amfibie met heldere ogen veel voorkomt in de neotropen, waar onze oprichters zich voor het eerst inzetten voor de bescherming van tropische regenwouden", voegde de woordvoerder eraan toe.
De certificering houdt verschillende normen in met betrekking tot het behoud en de bescherming van ecosystemen en biodiversiteit, mensenrechten en het welzijn van landarbeiders.
Atrazine verboden voor gebruik door Rainforest Alliance en de EU
In de berichten wordt ten onrechte beweerd dat het kikkerlogo betekent dat de voedingsmiddelen zijn bespoten met atrazine (wat in sommige berichten onjuist wordt gespeld), maar het gebruik van het onkruidbestrijdingsmiddel is verboden door de NGO. Het is sinds 2004 ook verboden door de Europese Unie.
Zoals door het Amerikaanse Environmental Protection Agency (USEPA) wordt uitgelegd, wordt atrazine "gebruikt om eenjarige grassen en breedbladige onkruiden selectief te bestrijden voordat ze aangroeien", met "het hoogste gebruik op veldmaïs, suikermaïs, sorghum en suikerriet", maar ook op "tarwe, macadamianoten en guave, evenals niet-agrarisch gebruik zoals kwekerij/ornamenten en graszoden".
"Atrazine is verboden onder de Rainforest Alliance certificeringsstandaard, wat betekent dat boerderijen die onze standaard volgen het niet mogen gebruiken op gecertificeerde gewassen", zei een woordvoerder van de NGO aan AFP.
Atrazine staat op de lijst van verboden pesticiden in de richtlijnen voor pesticidenbeheer van de NGO (hier gearchiveerd).
Zelfs als Rainforest Alliance een procedure heeft die uitzonderlijk gebruik van pesticiden toestaat, komt atrazine niet voor in deze lijst van toegestane uitzonderingen, die voor het laatst werd gepubliceerd in juli 2023 (hier gearchiveerd).
"We hebben nooit een uitzondering toegestaan op het gebruik van atrazine onder de 'procedure voor uitzonderlijk gebruik'", zei een woordvoerder van Rainforest Alliance aan AFP in een andere e-mail van 18 april 2023.
"De certificering van Rainforest Alliance wordt uitgevoerd door externe certificeringsinstanties die geautoriseerd zijn om audits uit te voeren tegen onze standaard voor duurzame landbouw. Meer informatie over de regels voor certificeringsinstanties kan hier worden gevonden", legde de NGO-woordvoerder uit.
Hoewel atrazine goedgekeurd is in de VS, werd het in 2004 door de Europese Commissie verboden in de Europese Unie vanwege waterverontreiniging. Maar, zoals wordt uitgelegd in dit artikel van het Europees Milieuagentschap, "ondanks beperkingen op atrazine sinds 2007, wordt het nog steeds aangetroffen in grondwater omdat het zeer persistent is".
Hoe controleert de EU het verbod?
"Concentratielimieten zijn van toepassing op geïmporteerde producten die de EU binnenkomen", zei Dr. Stoilko Apostolov, voorzitter van "Bioselena"(een Bulgaarse stichting die biolandbouw promoot) op 3 april 2023 tegen AFP. Dit zijn de zogenaamde Maximum Residue Levels (MRL's), gedefinieerd door de European Food Safety Agency (EFSA) als "de hoogste niveaus van residuen van bestrijdingsmiddelen die wettelijk zijn toegestaan in of op levensmiddelen of diervoeders, gebaseerd op goede landbouwpraktijken (GAP) en de laagste blootstelling die nodig is om kwetsbare consumenten te beschermen".
"Als atrazine is toegestaan voor gebruik in Amerika, dan moeten alle bedrijven die producten importeren bij de productie waarvan een herbicide is gebruikt dat atrazine bevat, voldoen aan de EU MRL's", zei dr. Apostolov tegen AFP.
Verordening (EG) nr. 396/2005 stelt maximumgehalten vast voor residuen van bestrijdingsmiddelen in of op levensmiddelen en diervoeders van plantaardige en dierlijke oorsprong. Atrazine heeft de status "niet goedgekeurde stof", zei een woordvoerder van de EFSA aan AFP in een e-mail van 17 april 2023. "Wanneer het gebruik van bestrijdingsmiddelen niet op communautair niveau is toegestaan, moeten de MRL's op een passend laag niveau worden vastgesteld om de consument te beschermen tegen de inname van ongeoorloofde of buitensporige hoeveelheden bestrijdingsmiddelenresiduen", luidt overweging 21 van deze verordening.
De exacte waarden van de MLR's voor atrazine in of op bepaalde producten zijn geregeld in een andere verordening : verordering nr. 2016/440, vertelde de EFSA-woordvoerder ook aan AFP. Deze verordening geeft een lijst van verschillende levensmiddelen en de MLR's van atrazine voor elk van hen. Een volledige lijst MLR's van atrazine in levensmiddelen is hier gepubliceerd. Voor de meeste producten (granen, fruit of groenten) is de limiet vastgesteld op 0,05 mg/kg. Daarnaast is er een limiet van 0,1 mg/kg vastgesteld voor thee, koffiebonen en specerijen.
In 2015 publiceerde de EFSA een met redenen omkleed advies over het vaststellen van een nieuw maximumresidugehalte voor atrazine in granen, en op basis van haar conclusie werden de MLR's voor atrazine vastgesteld op 0,05 mg/kg. Volgens dit advies komt 0,05 mg/kg overeen met de kleinste hoeveelheid atrazine die kan worden bepaald met de controleprocedure die in de EU beschikbaar is.
"Dit maakt het voor producenten uit derde landen erg moeilijk om atrazine te gebruiken op producten die in de EU zullen worden geïmporteerd. Als je het vergelijkt met een ander herbicide, zoals glyfosaat bijvoorbeeld, zul je zien dat de maximale residulimieten voor sommige producten veel hoger zijn vastgesteld om boeren (uit de EU en derde landen) de stof te laten gebruiken", vertelde Salomé Roynel, beleids- en campagnemedewerker voor risicobeoordeling van bestrijdingsmiddelen bij het Pesticides Action Network aan AFP in een e-mail van 20 april 2023.
"Om ervoor te zorgen dat voedsel dat op de markt wordt gebracht voldoet aan de MRL's, nemen de EU-lidstaten (plus Noorwegen en IJsland) elk jaar monsters van verschillende voedingsmiddelen, die ze testen op residuen van bestrijdingsmiddelen", legde de EFSA-woordvoerder verder uit aan AFP. Hij voegde eraan toe dat "de monsters zowel voedingsmiddelen betreffen die binnen de EU zijn geproduceerd als voedingsmiddelen die uit derde landen zijn geïmporteerd".
"Het laatste jaarverslag van de EFSA over residuen van bestrijdingsmiddelen in levensmiddelen had betrekking op meer dan 88.000 voedselmonsters die in 2020 in de Europese Unie zijn verzameld. Het niveau van atrazine werd in 1 monster boven de MRL gevonden", zei de EFSA-woordvoerder aan AFP.
"Zoals met de meeste pesticiden hebben landarbeiders en anderen arbeiders die atrazine toepassen een hogere blootstelling en een hoger risico. In de VS worden mensen die atrazine niet gebruiken meer blootgesteld aan het product in drinkwater dan in voedsel", zei Bill Freese, wetenschappelijk directeur van de in de VS gevestigde NGO Centrum voor voedselveiligheid, tegen AFP in een e-mail van 14 april 2023.
"Omdat residulimieten worden vastgesteld voor onbewerkte producten, is het nog minder waarschijnlijk om residuen van atrazine te vinden in producten zoals chocoladerepen vanwege de verwerking van de grondstof", legde Salomé Roynel ook uit.
"Hoewel het op veel gewassen wordt gebruikt, is het niet in veel voedselmonsters aangetroffen, en dan nog alleen in zeer lage concentraties. Daarom is het zeer onwaarschijnlijk dat je aan atrazine wordt blootgesteld door het eten van voedsel", staat te lezen in de verklaring over de volksgezondheid van atrazine op het Toxic Substances Portal van het Amerikaanse Centers for disease control.
Atrazine tast het voortplantingssysteem van kikkers en de gezondheid van mensen aan
Het bewustzijn over de risico's van deze pesticide werd in 2002 aangewakkerd door biologieprofessor Tyrone Hayes van Berkeley.
"Atrazine is niet veilig", meldde professor Hayes aan AFP in een e-mail van 4 april 2023. Hij legde uit dat de Amerikaanse EPA had geconcludeerd dat atrazine waarschijnlijk een negatief effect heeft op 54% van alle soorten en 40% van alle habitats. "Het is mijn deskundige mening dat atrazine ook niet veilig is voor mensen, vooral voor landarbeiders en fabrieksarbeiders die consequent worden blootgesteld", "Atrazine wordt in verband gebracht met borstkanker en prostaataandoeningen, en soortgelijke effecten kunnen worden veroorzaakt bij blootgestelde laboratoriumknaagdieren", voegde hij eraan toe.
Prof. Tyrone Hayes, die kikkers bestudeerde die aan het herbicide werden blootgesteld, zei: "Mijn onderzoek naar kikkers toonde aan dat atrazine genetisch mannelijke kikkers vervrouwelijkte. Afhankelijk van de concentratie en de soort, omvatte de vervrouwelijking de ontwikkeling van eitjes in de testikels en in sommige gevallen de ontwikkeling van eierstokken en de volledige vervrouwelijking van sommige genetisch mannelijke individuen wat resulteerde in vruchtbare vrouwtjes. Deze effecten komen overeen met een afname van androgenen en een toename van oestrogeenproductie (veroorzaakt door atrazine) en soortgelijke effecten zijn waargenomen bij blootgestelde vissen, amfibieën, reptielen en vogels".
De wetenschapper onderzocht onder andere larven die werden blootgesteld aan atrazine door onderdompeling tijdens de gehele larvale-ontwikkeling in een onderzoek uit 2002, en in 2010 bestudeerde hij mannelijke kikkers die werden blootgesteld aan atrazine tijdens de gehele larvaleperiode en tot 3 jaar na de metamorfose.
Prof. Hayes legde verder uit dat "atrazine, met betrekking tot het voortplantingssysteem, een afname van testosteron en sperma veroorzaakt bij laboratoriumknaagdieren en dat mensen die zijn blootgesteld aan atrazine een laag aantal zaadcellen hebben. Bovendien wordt atrazine in verband gebracht met geboorteafwijkingen bij mensen wanneer de foetus wordt blootgesteld tijdens de zwangerschap".
De bioloog wijst op een onderzoek waaruit blijkt dat atrazine in verband wordt gebracht met abnormale genitale ontwikkeling bij mannen die in utero aan atrazine zijn blootgesteld. Volgens de samenvatting van het onderzoek waren "schattingen van de blootstelling aan atrazine op provincieniveau van de United States Geological Survey gekoppeld aan alle proefpersonen". Een ander onderzoek, aangehaald door professor Hayes in commentaar aan AFP, toonde dezelfde effecten aan bij laboratoriummuizen die atrazine kregen toegediend.
"Afwijkingen bij mensen zijn onder andere hypospadias (de urinebuis reikt niet tot het einde van de penis), cryptorchidisme (één of beide testikels dalen niet in het scrotum en blijven in het lichaam) en microphallus (de penis groeit niet)," zei professor Hayes.
Prof. Hayes legt zijn onderzoek naar atrazine uit in deze TEDx-toespraak uit 2018:
Het deel van de berichten in de posts op sociale media over de gevaren van atrazine is dus correct. Ook als het gaat om de gevolgen van atrazine voor kikkers, zijn de posts op sociale media vrij accuraat.
Bill Gates is niet de bedenker van de Rainforest Alliance
Het laatste deel van de berichten in het Nederlandse koppelt elk merk met het groene kikkerlogo aan filantroop en multimiljardair Bill Gates en roept op om bij deze producten weg te blijven.
De merken die op de foto staan zijn allemaal te vinden als onderdeel van de producten met het Rainforest Alliance gecertificeerde zegel (hier gearchiveerd). Dit betekent dat een ingrediënt in de producten van de merken of meer gecertificeerd zijn door de organisatie.
AFP heeft echter geen bewijs gevonden dat Gates betrokken is bij de oprichting van de NGO Rainforest Alliance.
De Rainforest Alliance heeft wel een subsidie gekregen van de Bill and Melinda Gates Foundation. In 2007 kende de stichting de Rainforest Alliance een bedrag van 5,3 miljoen dollar toe.
Volgens de website van de organisatie maakt Bill Gates echter geen deel uit van het bestuur of de directie van de organisatie. "De Rainforest Alliance is een onafhankelijke organisatie en is geen eigendom van een persoon of stichting", zei een woordvoerder van de NGO in een e-mail aan AFP van 17 juli 2023. Meer over het financieringsmodel van de organisatie is hier te vinden.
Rainforest Alliance werd in de jaren tachtig opgericht door de Amerikaanse milieuactivist Daniel Katz, voormalig voorzitter en CEO van de organisatie, die nu voorzitter is van de raad van bestuur. De CEO sinds 2021 is Santiago Gowland.
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op