Nee, Nederlandse scholen zetten geen wormen op het menu

"Wormen en andere insecten zijn toegevoegd aan het menu op Nederlandse scholen," stond te lezen in een bericht dat op 15 oktober 2024 op X werd gepubliceerd. "Lokale media melden dat de veranderingen aan de schoolmenu's zijn doorgevoerd om de opwarming van de aarde tegen te gaan en vlees te vervangen door milieuvriendelijkere alternatieven," ging de post verder. Bij het bericht werd een kort videofragment gevoegd waarin kinderen meelwormen mochten proeven. 

Dezelfde beweringen deden ook de ronde op Facebook en Telegram. Soortgelijke berichten verschenen in verschillende talen, zoals in het Duits, Bulgaars en Frans. 

Nederlandse scholen hebben echter geen insecten in hun schoolmenu's geïntroduceerd. De videoreportage ging over een workshop waar kinderen konden experimenteren met verschillende soorten eiwitten, waaronder insecten en peulvruchten, als een alternatief voor vlees. 

Image

Screenshot van incorrecte berichten op Telegram. Genomen op 21/10/24.

Gastles over eten voor basisschoolleerlingen

In de rechterbovenhoek van het videofragment dat aan de berichten werd toegevoegd, zien we het logo van de Nederlandse omroep RTV Oost. Als we geavanceerd zoeken op internet naar "RTV Oost" en "insecten", vinden we een artikel van het mediakanaal met de titel "Meelworm op het menu in lespakket honderd basisscholen in Overijssel" met de volledige videoreportage (hier gearchiveerd). Sommige berichten gebruiken dezelfde of een vergelijkbare formulering als de kop van het artikel. In het artikel wordt beschreven hoe leerlingen van basisschool Octopus in Zwolle de wormen en ander voedsel konden proeven in het kader van lessen over gezond en duurzaam eten. De reportage werd gefilmd en gepubliceerd in oktober 2022.

De workshop was onderdeel van het lesprogramma "Smaaklessen" van Wageningen University & Research (WUR) voor leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs. In de workshops met insecten leren leerlingen meer over "avontuurlijke eiwitten", met andere woorden, eiwitten die ze niet gewend zijn. 

Fieke Franken, teamleider van het project Smaaklessen, vertelde AFP op 21 oktober 2024 dat de workshop onderdeel is van een breder curriculum dat scholen kunnen gebruiken om "kinderen meer kennis en vaardigheden mee te geven zodat ze later zelf de gezonde en duurzame keuze kunnen maken". Andere lessen die door het project zijn voorbereid gaan bijvoorbeeld over gezond eten, voedselproductie of consumentenvaardigheden.

Ze benadrukte ook dat ze "een organisatie zijn die in het hele land voedseleducatielessen ontwikkelt en geen schoollunches aanbiedt".

Op 21 oktober 2024 bevestigde Ingeborg de Ruiter, directeur van basisschool Octopus, aan AFP dat de videoreportage inderdaad op de school was gemaakt. Het werd gemaakt tijdens een gastles in groep 7 als een eenmalige educatieve activiteit. Ze legde uit dat "de kinderen insecten en bonen konden proeven als een manier om (duurzamere) eiwitten te eten." Ouders werden vooraf geïnformeerd over deze activiteit. 

De Ruiter voegde eraan toe dat "kinderen in Nederland en op de school hun eigen snacks, lunch en drinken meenemen. [...] Ouders zijn verantwoordelijk voor het dieet van hun kinderen." Hoewel gezonde opties zoals fruit en water over het algemeen worden aangemoedigd, zijn er geen regels over het eten van vlees of andere alternatieven. 

Het Voedingscentrum is de door de Nederlandse overheid gesubsidieerde instelling die voedingsadvies geeft aan scholen en ouders over gezonde voeding. Woordvoerder Maartje Boot schreef op 23 oktober 2024 in een email aan AFP dat "meelwormen geen onderdeel zijn van voeding op scholen, de meeste trommeltjes worden nog 'gewoon' gevuld met boterhammen."

Scholen in Nederland bieden niet altijd gratis maaltijden aan op school, dit hangt af van de school zelf. Bijvoorbeeld, alleen scholen waar ten minste 30% van de leerlingen uit gezinnen met een laag inkomen komt, kunnen deelnemen aan het door de staat gesubsidieerde maaltijdprogramma.

Misinformatie over het eten van insecten

Het idee dat insecten een duurzame alternatieve eiwitbron kunnen zijn, ter vervanging van vlees, vangt steeds meer wind. Hoewel de voedingswaarde van insecten vergelijkbaar is met die van vlees, is er voor het kweken van insecten veel minder voer nodig dan voor traditioneel vee. Bovendien is de uitstoot van broeikasgassen wel 100 keer lager dan bij een varken of rund.

Naarmate de belangstelling voor het eten van insecten toeneemt, stijgt ook de desinformatie over het onderwerp. In het verleden heeft AFP al meerdere beweringen over de consumptie van insecten gefactcheckt. Mensen uiten hun bezorgdheid over de veiligheid ervan of zijn bang dat insecten zonder hun medeweten in hun voedsel worden verwerkt.

De afgelopen jaren heeft de EU geleidelijk aan insecten goedgekeurd voor de Europese markt (hier gearchiveerd). Deze worden echter onder strikte voorwaarden op de markt gebracht (hier gearchiveerd). Ze moeten bijvoorbeeld duidelijk gelabeld worden als insecten en er moet aan strenge eisen worden voldaan bij het kweken. Omdat dit nieuwe voedingsmiddelen op de EU-markt zijn, mogen ze alleen worden gebruikt in een bepaald type producten. Afhankelijk van het insect kan dit variëren van koekjes tot vleesvervangers.

Volgens het veiligheidsrapport over meelwormen, gepubliceerd door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA), veroorzaakt het eten van meelwormen "geen enkel voedingsnadeel" en wordt het "veilig geacht binnen de grenzen van de voorgestelde toepassingen". Rapporten over sprinkhanen en huiskrekels komen ook tot die conclusie. Het enige waar je rekening mee moet houden is dat insecten allergische reacties kunnen veroorzaken bij mensen die ook allergisch zijn voor schelpdieren en huisstofmijt.

Hoewel het in Nederland en Europa geen gewoonte is om insecten te eten, is het niets nieuws. In veel culturen staan insecten al duizenden jaren op het menu. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) eten ongeveer twee miljard mensen al insecten als onderdeel van hun dieet, voornamelijk in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. In Mexico bijvoorbeeld, zijn mierenlarven een populaire delicatesse.

In het afgelopen decennium zijn veel bedrijven succesvol begonnen met het kweken van insecten voor menselijke en dierlijke consumptie. Ook in Nederland en België hebben insectenkwekerijen aan populariteit gewonnen (hier gearchiveerd). Sommige boerderijen combineren zelfs de productie van insecten, zoals meelwormen, met traditionele veeteelt.