Geen bewijs voor verkiezingsfraude tijdens de Tweede Kamerverkiezingen 2021

“Er is fraude gepleegd”, beweert Willem Engel onder andere in dit Facebookbericht, gepubliceerd op 17 maart 2021 - minder dan twee uur nadat de exitpoll van de Tweede Kamerverkiezingen bekend werd gemaakt.

Engel verklaarde ook dat "alle stemmen moeten worden herteld" en dat er dit jaar nieuwe verkiezingen zullen komen. Zijn post geeft geen details over deze vermeende fraude.

De lijst van Willem Engel kreeg volgens de voorlopige prognose slechts 0,1 procent van de stemmen en hij won geen zetel.

Image

Screenshot van de Facebookpost door Willem Engel, vastgelegd op 19 maart 2021

Waar komen deze beweringen vandaan?

Toen AFP deze beweringen onderzocht, werd het al snel duidelijk dat de vermeende fraude betrekking hebben op Engel’s poging om een zetel te behalen met een haastig gevormde partij die uit verschillende kieskringen werd geweerd.

Willem Engel deed mee met zijn partij Lijst 30. Hij richtte de partij op in februari 2021, nadat hij als kandidaat was geroyeerd uit de partij Vrij en Sociaal Nederland (VSN).

In dit artikel door Rijnmond wordt vermeld dat Engel van de kandidatenlijst was geschrapt omdat VSN-lijsttrekker Bas Filippini hem “te radicaal en te activistisch” vond.

Engel startte zijn nieuwe beweging samen met voormalig VSN-voorzitter Anna Zeven. Het was deze partij die zich kandidaat stelde voor de verkiezingen met een lijst van 21 kandidaten die op hun website werden gepresenteerd.

De Kiesraad oordeelde echter dat zowel de VSN als Lijst 30 slechts in een beperkt aantal kieskringen voldeden aan de vereisten om verkiesbaar te zijn, aldus dit NOS-artikel.

Het feit dat de twee groepen afzonderlijke kandidatenlijsten hebben ingediend, lijkt de oorzaak van de verwarring te zijn, aldus de NOS. “Omdat er maar een als VSN op het stembiljet geregistreerd kan worden, staat de tweede op nummer 30 als 'blanco lijst'.”

Engel's bewering over fraude

Engel beweerde in dit nieuwsbericht van het Leidsch Dagblad dat hij niet mee kon doen in drie districten en beschuldigde de Kiesraad van fraude. Hij had aangifte gedaan tegen de Kiesraad omdat de nodige ondersteuningsverklaringen - noodzakelijk voor nieuwe partijen om mee te doen aan de verkiezingen - volgens hem onterecht waren afgekeurd.

AFP sprak op 18 maart per e-mail met Willem Engel. Hij beweerde dat ondersteuningsverklaringen waren "verdwenen" of ten onrechte waren afgewezen. Hij zei ook dat ondersteuningsverklaringen zijn “verplaatst” van zijn Lijst 30 naar de VSN-lijst. Dit zou naar verluidt zijn geconstateerd door twee partijleden die de gelegenheid hadden om de afhandeling van de verklaringen door de Kiesraad in te zien, zei hij.

Engel stuurde aan AFP een brief, gedateerd op 17 maart 2021, die hij van het Openbaar Ministerie (OM) had ontvangen waarin de aangifte geseponeerd wordt. Het OM bevestigt dat de kieslijst van Engel's partij door de Kiesraad voor acht kieskringen is afgewezen. “Uw beroep is echter door de Raad van State afgewezen. Daarbij heeft u een formulier ontvangen waaruit blijkt hoeveel ondersteuningsverklaringen per kieskring dubbel waren ingediend of ongeldig waren.”

Het OM voegt eraan toe dat dezelfde ondersteuningsverklaringen zijn ingediend door “Vrij en Sociaal Nederland (Lijst 33).”

Engel beweerde ook dat goedgekeurde ondersteuningsverklaringen met terugwerkende kracht werden afgewezen. Op deze beschuldiging antwoordde het OM dat de Kiesraad de Kieswet correct had gevolgd: “Voorts is mij gebleken, dat de Raad van State in haar uitspraak van 16 februari 2021 al tot dit oordeel is gekomen. Om die reden heeft de Raad van State uw bezwaren hieromtrent ongegrond verklaard.”

Geen bewijs

Het OM concludeert: “Met inachtneming van de door u gegeven beschrijving van de feiten en omstandigheden en de mij ter beschikking staande stukken, ben ik van oordeel dat hierin geen begin van bewijs valt te ontwaren van het strafbare feit ‘fraude’ (...) Gelet op het hiervoor overwogene, is er geen sprake van een strafbaar feit en zie ik geen aanleiding uw aangifte verder te onderzoeken.”

Er zijn geen nieuwsberichten die verkiezingsfraude bevestigen. AFP Factcheck deed ook navraag bij verschillende autoriteiten. Het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat verantwoordelijk is voor de organisatie van de Tweede Kamerverkiezingen, vertelde ons op 18 maart: "Wij hebben hiervoor geen aanwijzingen."

De persvoorlichter van de Kiesraad, Heleen Hörmann, vertelde AFP in een e-mail op 18 maart: "Op dit moment hebben wij geen enkele indicatie om te veronderstellen dat er gefraudeerd is bij deze verkiezing."

Een hertelling?

Een van de beweringen van Engel was de eis dat de stemmen opnieuw moesten worden geteld. Het proces voor een hertelling wordt hier beschreven op de website van de Kiesraad. Persvoorlichter Hörmann vertelde AFP dat bezwaren tegen de resultaten tot 26 maart kunnen worden ingediend. “Wij stellen bij die gelegenheid de officiële uitslag vast. Mocht daar reden voor zijn, dan kunnen wij besluiten tot een hertelling." Verklaringen van alle stembureaus worden in overweging genomen om de betrouwbaarheid van de stemming te bepalen, en kunnen worden gebruikt om te besluiten om tot hertelling of herstemming over te gaan als daar een reden voor is, zei ze.

Risico’s van desinformatie

Op dit moment kunnen de beweringen van Willem Engel niet met enig bewijs worden ondersteund en is er geen reden om aan te nemen dat er verkiezingsfraude heeft plaatsgevonden. AFP nam contact op met Alice Stollmeyer, algemeen directeur van Defend Democracy, een onafhankelijke stichting die onderzoek doet naar de "interne, externe en technologische bedreigingen" voor de democratie. We vroegen haar naar de mogelijke impact van beschuldigingen van verkiezingsfraude. Stollmeyer vertelde ons op 19 maart via e-mail (de links zijn van haarzelf):

“De Nederlandse samenleving heeft een groot vertrouwen in in de onpartijdigheid van het voor de Nederlandse verkiezingen verantwoordelijke ministerie (Binnenlandse Zaken) en haar vermogen om de verkiezingen op professionele en transparante wijze te organiseren. Het is onverantwoord dat (kandidaat-)politici voor politiek gewin proberen twijfel te zaaien over de betrouwbaarheid van onze democratische processen en instituties.”

Het wantrouwen dat gezaaid wordt met dergelijke uitspraken kan moeilijk ongedaan gemaakt worden: “Het 'frame’ verkiezingsfraude probeert de manier waarop we naar de werkelijkheid kijken te beïnvloeden. Woorden kunnen gevaarlijk zijn, zeker bij herhaling. Wie zaadjes van twijfel zaait, zal uiteindelijk wantrouwen oogsten. En vertrouwen terugwinnen is vele malen lastiger dan het beschadigen ervan.”