Zogenaamd bewijs voor forse toename hartstilstanden onder voetballers is misleidend
- Dit artikel is meer dan een jaar oud.
- Gepubliceerd op 3 december 2021 om 21:52
- Leestijd: 8 min
- Door: Max BIEDERBECK, François D'ASTIER, AFP Allemagne, AFP Frankrijk
- Vertaling en aanpassing: Clémence OVEREEM
Copyright © AFP 2017-2024. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
"5-voudige toename van plotselinge hartdood bij FIFA-spelers in 2021", luidt de kop van een artikel op het weblog Frontnieuws, gepubliceerd op 17 november en sindsdien 70 keer gedeeld. Een identieke bewering verscheen hier op Dissident op 29 november, waar ook wordt beweerd dat deze sporters onlangs allemaal "het mRNA-vaccin hebben genomen." Beide websites verwijzen naar de Israëlische website "Real Time News'' als bron van de informatie, die op 13 november een lang verhaal over de zogenaamde toename publiceerde.
Enkele berichten op sociale media (op Twitter en Facebook) bevatten een screenshot met Franse tekst en een grafiek uit het originele verhaal van Real Time News. Hier wordt beweerd dat de toename 500% bedraagt – ondanks dat de vermenigvuldiging van 5 gelijk is aan een toename van 400%. Het percentage komt ook voor in deze virale post van oud-voetballer Bryan Roy, die in drie dagen tijd meer dan 2200 keer werd gedeeld.
Sinds de hartstilstand van de Deense voetballer Christian Eriksen tijdens een EK-wedstrijd afgelopen juni – die niet gevaccineerd was op het moment van het incident – geven tegenstanders van coronavaccinatie regelmatig de schuld aan het vaccin voor de hartproblemen van sporters. Dit is precies het geval bij het artikel van Real Time News, dat begint met een video van de instortende Eriksen.
Soortgelijke verhalen zijn veel verspreid in Nederland. Een invloedrijke kracht achter deze berichten is partijleider van Forum voor Democratie Thierry Baudet. Hij zei in een debat op 7 november dat er elk weekend een voetballer "dood neervalt" als gevolg van coronavaccins, en die regelmatig video's retweet van instortende sporters met de vraag: "Vaccin?" Het televisieprogramma Nieuwsuur classificeerde Baudet als de meest invloedrijke Twittergebruiker achter de hashtag "#vaccinatieschade".
Waar komt dit cijfer vandaan?
De auteur van het artikel, Yaffa Shir-Raz – die zichzelf presenteert als journalist gespecialiseerd in gezondheid – licht haar berekening toe in dit Engelstalige draadje dat ruim 2500 keer is geretweet sinds 15 november.
Ze creëerde een lijst met 108 publicaties in verschillende talen, waarin melding wordt gemaakt van de plotselinge dood van atleten in 2021. AFP kon deze 108 gevallen niet verifiëren. Ze komen soms van onbekende weblogs en media in verschillende talen of van tweets zonder bron.
Van ongeveer dertig links die willekeurig door AFP zijn geselecteerd, is de vaccinatiestatus van de atleet niet gespecificeerd of is het oorzakelijk verband tussen het overlijden en het vaccin niet vastgesteld. Tussen deze artikelen beweert de auteur 21 FIFA-voetballers te hebben geïdentificeerd die zijn overleden aan plotse hartdood (SCD) of plotselinge onverklaarbare dood (SUD).
Dit cijfer wil ze vervolgens vergelijken met voorgaande jaren om een trend te definiëren. "Om erachter te komen hoeveel doden er de afgelopen twee decennia zijn gevallen onder FIFA-spelers hebben we Wikipedia gebruikt", legt ze uit. Ze verwijst naar deze "Lijst van voetbalspelers die stierven tijdens het spelen" uit de online encyclopedie.
"Volgens Wikipedia waren er tussen 2001 en 2020 gemiddeld 4,2 sterfgevallen per jaar toegeschreven [aan fatale hartproblemen of plotse onverklaarbare dood]. In 2021 waren er volgens onze lijst echter 21 gevallen onder de FIFA-spelers", vertelt ze. Met andere woorden, er zouden in 2021 "ongeveer 5 keer meer" van dergelijke sterfgevallen zijn geweest dan in voorgaande jaren.
"Het is een cognitieve vertekening die nergens op gebaseerd is", zegt Jean-Marie Vailloud tegen AFP, cardioloog in een revalidatiekliniek in Marseille, op 26 november.
Het gebruik van online publicaties die erg van elkaar verschillen om een basissteekproef op te bouwen "en vervolgens een Wikipedialijst te nemen om te vergelijken en om trends uit te onttrekken, dat druist in tegen de wetenschappelijke praktijk", zei hij.
"Dit is geen wetenschappelijke benadering", zegt professor Xavier Jouven, cardioloog in het Europese Ziekenhuis Georges Pompidou in Parijs, epidemioloog en onderzoeker aan het Parijse Cardiovasculaire Onderzoekscentrum (PARCC), op 29 november.
"Als we actief op zoek gaan naar persartikelen over dit onderwerp, zullen we elk jaar gevallen van plotselinge dood bij sporters tegenkomen", merkte hij op. Maar "het onderwerp kan van jaar tot jaar anders worden behandeld", dus het is niet voldoende om betrouwbare statistieken te verkrijgen, zei hij.
Geen specifieke dynamiek
Om opheldering te verkrijgen over deze terugkerende geruchten over een plotselinge toename van hartaanvallen in het voetbal, nam AFP in oktober contact op met de commissie die verantwoordelijk is voor het register van "plotse hartdood" van de FIFA.
Dit is een werkgroep van de Universiteit van Saarbrücken (Duitsland), geleid door Florian Egger, die tussen 2014 en 2018 "617 gevallen van plotselinge dood" had geïdentificeerd, of meer dan honderd per jaar, volgens deze studie gepubliceerd in het British Medical Journal.
In een eerdere Duitstalige factcheck over een lijst van 30 nieuwsberichten die melding maakten van hartaanvallen bij atleten in 2021, had Egger aan AFP uitgelegd dat er "niet meer sterfgevallen onder voetballers zijn dan vóór de pandemie".
De officiële cijfers over plotse hartdoden op voetbalvelden voor het jaar 2021 worden nog geanalyseerd, zo legde hij op 25 november uit in een e-mail aan AFP. Maar "we zien geen specifieke dynamiek" in vergelijking met voorgaande jaren, zei hij.
Nelleke van der Houwen, wetenschapsvoorlichter van de Hartstichting legde op 3 december uit aan AFP: "Bij ons zijn er geen signalen of cijfers bekend die onderbouwen dat er sinds de coronavaccinatiecampagne sprake is van een drastische stijging van het aantal hartstilstanden of andere hartproblemen."
Van der Houwen zei dat de er momenteel alleen cijfers beschikbaar zijn over ontstekingen aan de hartspier bij het bijwerkingencentrum Lareb, die 231 meldingen ontving tot 19 oktober 2021 op een totaal van 24 miljoen toegediende coronavaccins. Van deze "zeldzame gevallen" staat het oorzakelijke verband niet vast.
Voormalig clubarts van de Rotterdamse voetbalclub Feyenoord, Casper van Eijck, vertelde op 2 december aan AFP dat hij niet op de hoogte is van een toename van hartstilstanden in het voetbal als gevolg van coronavaccinatie. Hij voegde eraan toe dat "in Nederland intensief wordt onderzocht bij topsporters of er afwijkingen aan het hart worden gevonden na een COVID-besmetting die tot een acute hartdood aanleiding kunnen geven."
Dr. Tim Meyer, voorzitter van de medische commissie van de Duitse voetbalbond (DFB) en arts van het Duitse nationale team, zei op 19 oktober tegen AFP: "Naar mijn mening is de bewering dat sterfgevallen in de sport of in het voetbal in het bijzonder zijn toegenomen na invoering van de COVID-19-vaccinatie ongegrond. De Franse voetbalbond (FFF) liet op 25 november aan AFP weten geen commentaar te geven op de kwestie. De Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) gaf op 1 december aan niet te kunnen reageren.
Hartproblemen in de sport
Het bovengenoemde PARCC inventariseert al jaren alle inzet door hulpdiensten voor hartstilstanden in Parijs en de buitenwijken, ook tijdens sportactiviteiten – niet alleen bij voetbal.
Volgens hun overzicht "is er in 2021 geen toename van het aantal hartstilstanden tijdens een sportactiviteit ten opzichte van voorgaande jaren in het gebied" dat zo'n 7.000.000 inwoners beslaat, legt professor Jouven uit.
De gevallen van plotseling overlijden in de sport dateren niet vanaf het verschijnen van coronavaccins. In de afgelopen jaren hebben verschillende plotse gevallen van overlijden de voetbalwereld geschokt, zoals die van de Kameroense Marc-Vivien Foé in 2003 of Spanjaard Antonio Puerta in 2007.
De Hartstichting omschrijft een "plotse hartdood" bij jongeren als "zeer zeldzaam". In Frankrijk treft het fenomeen ongeveer 1000 professionele en amateuratleten per jaar. Ongeveer 100 zijn onder de 35, voornamelijk mannen. In dit stadium blijven het "zeldzame" gebeurtenissen, volgens meerdere deskundigen.
"Er vallen altijd al doden in de sport, maar ze waren en zijn zeer zeldzaam", legt Tim Meyer uit. Volgens hem zijn atleten gemiddeld gezonder dan anderen, maar "helaas zijn er ook onopgemerkte hartziekten" die deze plotselinge problemen kunnen veroorzaken.
"Het risico bij zittende mensen is veel groter dan bij sporters", merkt Xavier Jouven op, die eraan toevoegt dat "regelmatig sporten" het lichaam sterker maakt tegen hart- en vaatziekten.
"Vanuit cardiovasculair oogpunt is er een enorm voordeel bij fysieke activiteit. Maar er kan inderdaad een extra risico zijn voor mensen die met hoge intensiteit oefenen en die bewezen of onzichtbare cardiovasculaire pathologieën hebben (waarvan de persoon zich niet bewust is, red.)", legde Jean-Marie Vailloud uit. De cardioloog dringt daarom aan op het verkrijgen van een medisch certificaat van een gezondheidsprofessional voor het beoefenen van een intensieve wedstrijdsport.
Bijwerkingen van vaccins
Sinds de start van vaccinaties tegen COVID-19 zijn verschillende gevallen van myocarditis (een ontsteking van het hart) bij adolescenten gemeld aan geneesmiddelenbewaking-instanties. Deze gevallen van myocarditis troffen vooral jonge mannen, na ontvangst van de tweede dosis.
In juni kwamen Amerikaanse experts bijeen om 323 gevallen van myocarditis te bestuderen bij adolescenten na injecties met Pfizer/BioNtech en Moderna. Momenteel is een "verhoogd risico" waargenomen bij mannen van 12 tot 29 jaar. In een gezamenlijke uitspraak van de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC) Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) van 23 juni, wordt benadrukt dat "de meeste gevallen mild zijn en dat individuen vaak op zichzelf of met minimale behandeling herstellen."
Deze publicatie van de CDC van augustus benadrukt dat de ACIP "de beschikbare gegevens heeft beoordeeld en heeft geconcludeerd dat de voordelen van COVID-19-vaccinatie opwegen tegen de risico's van myocarditis en beveelde het gebruik van het vaccin aan bij personen ouder dan 12 jaar." De bijwerkingen worden echter nog steeds gevolgd door geneesmiddelenbewaking-instanties in de wereld, zoals door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA).
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op