Mythes over vogelgriep verspreiden zich online na uitbraken

"Vogelgriep bestaat niet. Vogels kunnen qua ‘longen’ nooit griep hebben. Dus het is iets anders", schreef een socialemediagebruiker op 9 december 2025 op X in de commentaarsectie van een nieuwsartikel van Omroep West over de uitbraak van vogelgriep in Nederland. "Is die zogenaamde vogelgriep gebaseerd op dezelfde pcr test? Dan weet ik genoeg. En vogels kunnen geen griep krijgen", reageerde een andere internetgebruiker onder het artikel.

Een lange tekst met soortgelijke beweringen circuleerde in december 2025 ook op Facebook en werd meer dan 700 keer gedeeld. Deze en andere beweringen die suggereren dat de vogelgriep deel uitmaakt van een complottheorie, deden de ronde nadat verschillende media hadden bericht over massale uitbraken in Nederland.

Vogelgriep bestaat echter wel degelijk en kan worden getest met behulp van een PCR-test. Dat vertelde een deskundige aan AFP en dat blijkt uit informatie van gezondheidsinstellingen. Niet alleen pluimvee kan de ziekte oplopen. Er zijn veel gedocumenteerde gevallen bekend van andere vogels en zoogdieren die met het virus zijn besmet.

Image

Screenshots van reacties onder een artikel van Omroep West over vogelgriep en een incorrecte post op Facebook. Genomen op 16/12/25 en 23/12/25. Rood kruis toegevoegd door AFP

Vogels hebben 'luchtzakken'

Een virale Facebookpost beweerde ten onrechte: "Vogels krijgen geen griep, geen influenza, geen corona, hun biologie laat dat gewoonweg niet toe." Volgens de auteur van de post kan slijm zich niet "ophopen" in de luchtwegen van vogels omdat ze geen longen hebben zoals mensen.

Vogels hebben, net als zoogdieren, luchtwegen, maar deze luchtwegen zien er inderdaad anders uit: een vogel heeft luchtzakken. Door het ontbreken van longen is het lichaamsgewicht lager, waardoor een vogel gemakkelijker kan vliegen. 

Toen AFP hiernaar vroeg, legde Evelien Germeraad, onderzoeker bij Wageningen Bioveterinary Research (WBR), dat onderzoek doet naar vogelgriep in Nederland, op 15 december 2025 uit dat "de luchtwegen van vogels ook slijmvliezen bevatten". "Het vogelgriepvirus kan aanhechten aan bepaalde 'receptoren' in dit slijmvlies van de luchtpijp en in de luchtzakken."

Image

Screenshot van een infographic op https://bionieuws.nl. Genomen op 23/12/25

"Vogels kunnen dus zeker vogelgriep krijgen", aldus Germeraad.

Op zijn website schrijft het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) ook dat bij vogels "de ziekte de luchtwegen, het spijsverteringsstelsel en/of het zenuwstelsel aantast". 

Vogelgriep treft alle vogels

Een veelgemaakte bewering suggereert ook dat vogelgriep alleen kippen treft en dat dit een truc is om de pluimvee-industrie in te krimpen.

Er zijn echter veel bevestigde gevallen van besmettingen bij andere diersoorten en wilde vogels. Dit blijkt ook uit dit rapport van de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA), dat een overzicht geeft van alle gevallen van hoogpathogene aviaire influenza van juni tot september 2025 (hier gearchiveerd). Naast vogels zijn de afgelopen jaren ook verschillende zoogdieren, zoals vossen, getroffen. Dit gebeurt vaak wanneer ze een besmette prooi eten.

Volgens het RIVM lopen mensen bijna nooit vogelgriep op. "Als dat toch gebeurt, is dat alleen door intensief contact met besmette dieren", staat op de website te lezen. 

Volgens de Wereldorganisatie voor diergezondheid zijn er verschillende varianten van het vogelgriepvirus: de laagpathogene (minder besmettelijke) en de hoogpathogene (zeer besmettelijke) variant.

De laagpathogene variant is afkomstig van wilde watervogels, legt Germeraard uit. "In 1996 is het vogelgriepvirus in China in pluimvee gemuteerd tot een zeer ziekmakende variant. Vervolgens is het vogelgriepvirus in de hoog pathogene vorm weer in de wilde vogels terechtgekomen", zei ze. "Wilde trekvogels verspreiden dit virus nu wereldwijd."

In pluimveebedrijven verspreidt het virus zich snel omdat dieren vaak dicht op elkaar worden gehouden. Ook de nabijheid van andere pluimveebedrijven speelt een rol. Om verdere uitbraken te voorkomen, worden vaak hele stallen geruimd zodra een geval wordt ontdekt.

Critici stellen dat dergelijke intensieve veeteeltpraktijken niet alleen de verspreiding van aviaire influenza naar mensen versnellen, maar ook leiden tot massale sterfte onder dieren. Anderen wijzen echter op nieuw ontwikkelde vaccins als een veelbelovende oplossing om de ziekte te beteugelen.

PCR-tests zijn betrouwbaar

Ook de PCR-tests, die worden gebruikt om aviaire influenza op te sporen, roepen bij sommige internetgebruikers vragen op. Daarbij wordt bijvoorbeeld beweerd dat deze volgens de "uitvinder van de PCR-test" "geen causaal verband" tussen het RNA en de ziekte aantonen. 

Een PCR-tests wordt gebruikt om gevallen van vogelgriep snel op te sporen, maar "is niet de enige methode om aviaire influenza op te sporen", aldus Germeraard. "vanwege de snelheid wordt deze methode wel het meest ingezet voor vogelgriepdiagnostiek."

PCR-tests worden al sinds de jaren tachtig gebruikt en maakt het mogelijk om verschillende ziekten op te sporen. De test detecteert RNA: de genetische bouwsteen van het virus. PCR-tests kunnen voor verschillende virussen worden ontwikkeld, zoals ook het geval was voor het COVID-19-virus. 

AFP weerlegde de valse bewering dat de uitvinder van de PCR-test zou hebben toegegeven dat zijn uitvinding nutteloos was al in 2020 en 2021, toen dezelfde beweringen de ronde deden tijdens de coronapandemie. De uitvinder, Kary B. Mullis, ontving in 1993 de Nobelprijs voor Scheikunde, maar is een controversieel figuur die de rug toekeerde naar wetenschappelijke gemeenschap. In het verleden ontmoedigde Mullis het gebruik van PCR om met name hiv op te sporen, maar niet voor andere ziekten. 

AFP heeft geen verklaring van Mullis gevonden waarin hij de effectiviteit van zijn test voor het opsporen van infectieziekten ontkent. Een Google-zoekopdracht met de trefwoorden "Mullis", 'PCR' en "infectieziekten" in het Engels leverde evenmin resultaten op.

Lees hier meer factchecks van AFP over de vogelgriep.