Natriumbicarbonaat is geen wondermiddel tegen kanker of andere kwalen, zeggen experts

Baking soda, of natriumbicarbonaat, is een basische verbinding die in veel huishoudens gebruikt wordt voor tal van toepassingen: van het schoonmaken van vettige oppervlakken tot rijsmiddel in baksels. Verschillende online posts en zelfhulpboeken promoten echter onbewezen medische claims over het veelzijdige middel, zoals vermeende vaatverwijdende effecten, het vermogen om het bloed te verdunnen of zelfs beweringen dat het "kankercellen kan doden". Hoewel natriumbicarbonaat in de medische wereld wordt gebruikt om de zuurgraad van bloed en urine te helpen reguleren bij bepaalde nieraandoeningen, vertelden experts aan AFP dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat deze bredere gezondheidsclaims ondersteunt. Zo is er geen bewijs dat het kankercellen kan doden of voor andere doelen kan dienen die er vaak aan worden toegeschreven binnen de kringen van de alternatieve geneeswijzen.

Op 9 mei 2025 plaatste een zelfverklaarde 'gezondheidsblog' Healthwatch Nederland, met meer dan 100.000 volgers op Facebook, online een afbeelding met een lijst van vermeende gezondheidsvoordelen van zuiveringszout of baking soda. Het bericht beweerde dat zuiveringszout "ontstekingsremmend" werkt, "de vloeibaarheid van het bloed verhoogt", "vaatverwijdende eigenschappen heeft", "schimmeldodend" is, "helpt bij osteoporose" en "kankercellen doodt". Het bericht werd meer dan 180 keer gedeeld.

In de commentaarsectie van de afbeelding stapelden verontruste reacties zich op. Zo had iemand spijt dat hij voor conventionele kankerbehandeling had gekozen in plaats van baking soda te proberen en een andere vroeg zich af welke dosis hun hond met lymfeklierkanker moest krijgen. Een Facebookgebruiker schreef dat ze haar man, die blaaskanker heeft, een week lang een mengsel van zuiveringszout, citroen en warm water had gegeven, maar dat ze moest stoppen toen zijn bloeddruk en hartslag plotseling piekten.

Dezelfde blog Healthwatch Nederland promoot ook een e-book op de website over de "genezende werking van baking soda". Daarin staat onder andere dat zuiveringszout een "uitstekende behandeling tegen kanker" is en dat "uit onderzoek blijkt dat natriumbicarbonaat de pH-waarde van tumoren verhoogt en spontane uitzaaiingen afremt". Op de website wordt beschreven hoe ze streven naar de "demedicalisering" van de samenleving en wordt onder andere opgeroepen om homeopathie, holistische geneeskunde en kruidengeneeskunde in Nederland dezelfde wettelijke status te geven als conventionele geneeskunde.

De Facebookpagina poste in 2017 ook al dezelfde lijst met vermeende voordelen, die meer dan 500 keer gedeeld werd.

Image

Screenshot van incorrect bericht op Facebook. Genomen op 6 juni 2025. Rood kruis toegevoegd door AFP.

Maar natriumbicarbonaat is geen behandeling tegen kanker en doodt geen tumoren door de pH-waarde te veranderen, zeggen experts. Ook helpt het niet tegen de andere genoemde aandoeningen die uit het bericht. Hoewel het kan worden gebruikt in specifieke medische contexten, zoals het corrigeren van de zuurgraad van het bloed bij sommige nieraandoeningen, is er geen wetenschappelijk bewijs dat het gebruik van zuiveringszout andere gezondheidsvoordelen zou hebben.

Geen middel tegen kanker

Natriumbicarbonaat is een alkalische stof. In combinatie met zuren vindt een chemische reactie plaats waarbij zuur wordt geneutraliseerd en water en kooldioxide worden geproduceerd. In de geneeskunde wordt de stof soms gebruikt om brandend maagzuur te verlichten, omdat het maagzuur kan neutraliseren. In sommige gevallen worden natriumbicarbonaattabletten ook voorgeschreven om de pH-waarde van het bloed of de urine aan te passen bij nierpatiënten. Omdat de nieren helpen bij het reguleren van de zuurgraad van het lichaam, is deze aanpassing soms nodig als ze niet goed functioneren.

Medische experts en kankerorganisaties vertelden echter aan AFP dat het doden van kankercellen of het genezen van kanker niet tot de voordelen van natriumbicarbonaat worden gerekend.

Volgens Cancer Research UK zijn er geen klinische studies gepubliceerd over de effectiviteit van zuiveringszout als kankermedicijn. De organisatie wijst alleen op enkele laboratoriumstudies die het potentiële gebruik van natriumbicarbonaat in kankeronderzoek hebben onderzocht. Deze experimenten, uitgevoerd in gecontroleerde labomgevingen, toonden aan dat zuiveringszout mogelijk de vorming van spontane uitzaaiingen zou kunnen verminderen. Op zijn website legt Cancer Research UK echter uit niet van op de hoogte te zijn dat deze onderzoeken ooit hebben geleid tot klinische proeven bij mensen.

De Nederlandse kankerorganisatie KWF vertelde ook aan AFP op 28 mei 2025 ook dat, voor zover bekend is bij de organisatie, een gunstig effect van pH-therapie nooit wetenschappelijk is aangetoond in klinische studies met kankerpatiënten en dat er "vooralsnog geen bewijs is dat het innemen van natriumbicarbonaat of een bepaald dieet je totale lichaams-pH kan beïnvloeden, laat staan dat het effect heeft op kanker".

De Nederlandse organisatie World Cancer Research schrijft idem op zijn website dat "er geen bewijs is dat natriumbicarbonaat kanker kan helpen" en adviseert geen zuiveringszout in te nemen om kanker te genezen.

Image

Pot met zuiveringszout die wordt gebruikt om deodorant te maken in Roubaix, Noord-Frankrijk, op 16 september 2019. (AFP / DENIS CHARLET)

Natriumbicarbonaat is geen behandeling voor RA of osteoporose

In een van de posts verwijst een socialemediagebruiker ook naar een studie in The Journal of Immunology die zogenaamd toelicht "hoe zuiveringszout ontstekingen uitschakelt en het immuunsysteem kalmeert" en waarin zou worden aangetoond dat "zuiveringszout een veilige en effectieve remedie is voor auto-immuunziekten zoals (reumatoïde) artritis".

Er werd inderdaad een kleinschalig onderzoek gepubliceerd in 2018 bij laboratoriumratten en gezonde mensen dat voldoet aan de beschrijving in het bericht, waarin wordt gesuggereerd dat orale inname van natriumbicarbonaat mogelijk gunstig zou kunnen zijn voor ontstekingsaandoeningen, zoals reumatoïde artritis. De studie werd destijds aangehaald in tal van gezondheidsblogs.

Reumatoïde artritis of RA is een chronische auto-immuunziekte die pijnlijke ontstekingen veroorzaakt in de gewrichten van patiënten en is een van de meest voorkomende vormen van reuma.

Gevraagd naar het onderzoek en de effecten van zuiveringszout op ontstekingen en het immuunsysteem, vertelde Ronald van Vollenhoven, hoofd van de afdeling Klinische Immunologie en Reumatologie van het Amsterdam Universitair Medisch Centrum, op 18 juni 2025 aan AFP dat de mogelijke effecten van zuiveringszout op het immuunsysteem niet goed zijn onderzocht en dat de bestaande rapporten van matige kwaliteit zijn en zeer speculatief blijken te zijn.

"In elk geval," voegde hij eraan toe, "wordt het innemen van bicarbonaat bij auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis niet aanbevolen door betrouwbare autoriteiten." "Er zijn mij ook geen patiënten bekend die hierbij baat zouden hebben gehad," aldus van Vollenhoven.

Professor Rik Lories, afdelingshoofd van de dienst reumatologie van het Universitair Ziekenhuis in Leuven, zei op 24 juni 2025 ook tegen AFP dat er geen bewijs is dat het gebruik van zuiveringszout ondersteunt bij RA of osteoporose.

Hij vertelde dat "op grotendeels theoretische gronden", het aanpassen van de PH-waarde van het bloed mogelijk een ontstekingsremmend effect zou kunnen hebben, "maar dat concept niet is aangetoond in een systeem dat geschikt is om een vertaling naar de klinische praktijk te maken.".

Geen 'bloedverdunnend' effect

In de berichten en in het gepromote e-boek wordt ook beschreven dat zuiveringszout "vaatverwijdende eigenschappen heeft, de vloeibaarheid van het bloed verhoogt, de levering van zuurstof via de bloedsomloop vergemakkelijkt en de vrijgave van zuurstof door hemoglobine ondersteunt" waardoor er "meer zuurstof naar de haarvaten en cellen" zou stromen.

Maar, toen hem naar deze eigenschappen werd gevraagd, zei Erik Klok, hoogleraar Interne Geneeskunde en internist Vasculaire Geneeskunde in het Leids Universitair Medisch Centrum, op 19 juni 2025 tegen AFP dat er bij hem niks bekend is over zogezegde vaatverwijdende eigenschappen van zuiveringszout, en dat hij dit ook niet fysiologisch kan beredeneren. "De viscositeit (vloeibaarheid) van bloed wordt zeker niet beïnvloed door natriumbicarbonaat," voegde hij eraan toe.

Hij legde uit dat bicarbonaat de natuurlijke zuur-base buffer is die de nier gebruikt om de pH van het bloed in balans te houden. "Bij een lagere pH kan zuurstof makkelijker vrijkomen. Aangezien bicarbonaat de pH feitelijk verhoogt, is het tegenovergestelde van wat wordt beweerd waar," aldus Klok.

Ook trombose-expert aan het UMC Maastricht Hugo ten Cate vertelde op 18 juni 2025 aan AFP uit dat er bij zijn weten "niets van enige betekenis bekend is over een bloedverdunnend effect van baking soda".

Baking soda werkt niet tegen schimmelinfecties

Baking soda vaak wordt gebruikt als een makkelijk en goedkoop schoonmaakmiddel, onder andere om schimmel op oppervlakken te verwijderen, of zelfs als huis-tuin-en-keukenmiddeltje om schimmels op planten aan te pakken. Maar, zeggen experts, er zijn geen aanwijzingen dat het kan worden gebruikt voor medische toepassingen om schimmelinfecties te behandelen.

Zo vertelde Jochem Buil, klinisch microbioloog in het Radboudumc, aan AFP op 30 juni 2025 dat er wel in labo's onderzoek is gedaan naar het effect van zuiveringszout op verschillende soorten schimmels, waaronder ook schimmels die infecties veroorzaken bij mensen, maar dat dit niet werd onderzocht bij mensen.

Toen AFP op 30 juni 2025 contact opnam met Katrien Lagrou, professor in de Klinische Microbiologie aan de Universiteit van Leuven, merkte zij ook op dat zuiveringszout niet wordt gebruikt voor de behandelingeernstige schimmelinfecties, en ook niet is opgenomen in de richtlijnen voor de behandeling van oppervlakkige schimmelinfecties zoals mond- of vaginale infecties.

"Ik heb geen weet van klinische studies met betrekking tot natriumbicarbonaat en schimmelinfecties," voegde ze eraan toe.

Beperkt gebruik voor nierpatiënten

In de officiële database met medische richtlijnen voor specialisten wordt natriumbicarbonaat ook niet genoemd als een mogelijke behandeling voor kanker, osteoporose, hart- en vaatziekten of schimmelinfecties. Het wordt echter wel gebruikt in bepaalde situaties, wanneer het aanpassen van de zuur-base balans van het lichaam medisch noodzakelijk is, bijvoorbeeld in het geval van bepaalde nierziekten.

Gerjan Navis, hoogleraar experimentele nefrologie aan de Faculteit Medische Wetenschappen van de Universiteit van Groningen, legde op 3 juni 2025 aan AFP uit dat normaal gesproken het lichaam zelf de zuur-base balans handhaaft. "Dit is een sterk ontwikkeld homeostatisch mechanisme, juist omdat de werking van veel metabole enzymen sterk afhankelijk is van de heersende pH".

Echter, onder specifieke omstandigheden, zoals nierziekte, kunnen deze buffersystemen falen, wat leidt tot een ophoping van zuur in het lichaam (metabole acidose). "Om deze gebrekkige bufferwerking van de nieren te compenseren, wordt natriumbicarbonaat voorgeschreven," zei ze.

Dat echode ook Mahdi Salih, internist-nefroloog in het Erasmus MC Ziekenhuis in Rotterdam. Hij zei op 4 juni 2025 tegen AFP dat er inderdaad een "beperkte indicatie is voor het gebruik van bicarbonaat bij mensen met chronische nierschade en lage bloedzuurgraad", en benadrukte dat er "voor alle andere dingen (zoals kankercellen) geen medische indicatie en geen bewijs is".

Effect op bloeddruk en maagproblemen

De zuurgraad van het lichaam zelf (afgezien van de maag) wordt uiterst nauwkeurig gereguleerd. Het lichaam houdt deze zuurgraad binnen zeer nauwe grenzen onder normale omstandigheden. Hierdoor zorgt de inname van zuren of alkalische stoffen eerder voor een belasting van de lichaamsmechanismen die de zuurtegraad in het lichaam reguleren dan dat het helpt.

Bovendien bevat natriumbicarbonaat natrium, hetzelfde element dat wordt aangetroffen in keukenzout. Het is bekend dat een hoge natriuminname de bloeddruk verhoogt, wat de reden is waarom het gebruik van natriumbicarbonaat niet wordt aanbevolen voor personen met een hoge bloeddruk of een neiging tot hypertensie.

Reumatoloog Lories wees er ook op dat een teveel aan bicarbonaat ook andere potentiële nadelen heeft (naast een hogere bloeddruk), zoals het negatieve effect op de nierfunctie en de vorming van nierstenen, hoewel kleine hoeveelheden waarschijnlijk geen verschil maken.

Ook tonen verschillende studies aan dat de inname van natriumbicarbonaat gastro-intestinale bijwerkingen kan veroorzaken, zoals een onaangenaam of opgeblazen gevoel en winderigheid.