Uit context gehaalde beelden wakkeren complottheorieën over branden in Hawaï aan
- Dit artikel is meer dan een jaar oud.
- Gepubliceerd op 31 augustus 2023 om 14:55
- Leestijd: 11 min
- Door: AFP USA, AFP Hongarije, AFP Zuid-Korea
- Vertaling en aanpassing: Charlotte STEENACKERS
Copyright © AFP 2017-2025. Voor commercieel gebruik van deze inhoud is een abonnement vereist. Klik hier voor meer informatie.
Een van de meest wijdverspreide complottheorieën is de ongefundeerde bewering dat de branden zijn aangestoken door een gericht energiewapen (Directed Energy Weapon (DEW)). Gerichte energiewapens gebruiken geconcentreerde elektromagnetische energie die wordt afgevuurd met de snelheid van het licht om vijandelijke troepen en middelen te bestrijden, aldus het Accountability Office van de Amerikaanse overheid.
Er is geen bewijs dat er gerichte energiewapens bij betrokken waren en berichten die beelden delen om deze theorie te ondersteunen gebruiken foto's die dateren van gebeurtenissen in 2018 of vervalste beelden van de brand in Hawaï, zoals we hieronder uitleggen.
Hoewel ambtenaren nog steeds de exacte oorzaak onderzoeken, zeggen de National Weather Service (NWS) en onafhankelijke experts dat droog, winderig weer een hoog risico op brand heeft gecreëerd.
Alarmerende weersomstandigheden voor brand
Zoals uitgelegd in dit Engelstalige AFP-factcheck-artikel zei Susan Buchanan, directeur public affairs van de National Weather Service, aan AFP dat het agentschap lokale functionarissen tot een week van tevoren had gewaarschuwd "voor gevaarlijke brandweersomstandigheden op de Hawaïaanse eilanden". Een officiële waarschuwing werd ook uitvaardigd een paar dagen voordat het vuur uitbrak (hier gearchiveerd).
Er waren volgens Arnaud Trouve, voorzitter van het Department of Fire Protection Engineering van de Universiteit van Maryland, alarmerende weersomstandigheden. Trouve had het over "rodevlagcondities", die de NWS op haar website als volgt beschrijft : "een combinatie van warme temperaturen, een zeer lage luchtvochtigheid en sterkere wind wordt verwacht die een verhoogd risico op brandgevaar met zich meebrengt".
Trouve zei dat hij niet gelooft dat de branden in Hawaï moeten worden toegeschreven aan "buitengewone bronnen".
Bliksem en andere natuurverschijnselen - of menselijke activiteiten zoals technisch falen en brandstichting - zijn vaker de oorzaak van brand, zei hij.
De nabijgelegen orkaan veroorzaakte neerwaartse winden die vlammen en sintels konden versterken. Michael Gollner, universitair hoofddocent werktuigbouwkunde aan de Universiteit van Californië-Berkeley en onderzoeker op het gebied van branddynamica, zei dat dit vooral gevaarlijk kan zijn in gemeenschappen met houten gebouwen en weinig bescherming tegen bosbranden.
"Hoewel de ontstekingsbron onbekend is, zou deze afkomstig kunnen zijn van elektriciteitsleidingen die beschadigd zijn door de wind of van een andere mogelijke toevallige bron," zei hij. "Met deze harde wind en een grote hoeveelheid droog gras rondom de gemeenschap, is er geen noodzaak voor een ontsteking vanuit de 'ruimte'."
Autoriteiten onderzoeken nog steeds de oorzaak van de ramp op Hawaii, maar The Washington Post en andere Amerikaanse media hebben gemeld dat omgevallen hoogspanningskabels mogelijk de eerste branden hebben veroorzaakt (hier, hier en hier gearchiveerd).
Hawaiian Electric gaf op zondag 27 augustus een verklaring vrij (hier gearchiveerd) als reactie op een rechtszaak die werd aangespannen door Maui County (link hier gearchiveerd) waarin werd beweerd dat de verwoesting voorkomen had kunnen worden als de elektriciteitskabels waren afgesloten.
In zijn verklaring zei het nutsbedrijf dat een brand was veroorzaakt door elektriciteitsdraden die in de ochtend van 8 augustus door de harde wind naar beneden waren gekomen, maar dat de brandweer had gezegd dat de brand was geblust. Het bedrijf zei dat de verwoestende brand die in de namiddag van dezelfde dag uitbrak in het westen van Maui ontstond nadat elektriciteitsleidingen daar "meer dan zes uur zonder stroom hadden gestaan".
Experts hebben gezegd dat niet-autochtoon gras in oude suikerrietvelden de vlammen ook heeft aangewakkerd (link hier gearchiveerd).
Deze beelden zijn uit 2018 en van andere locaties in de VS, niet van Hawaii in 2023
Nederlandse en Duitse berichten op sociale media meldden dat het gerucht ging dat een "laserachtige straal" Maui had geraakt vlak voor de branden.
De afbeelding die werd gebruikt om wat er onjuist wordt beweerd te illustreren, toont echter de lancering van een raket van het Amerikaanse ruimtevaartbedrijf SpaceX. Het bedrijf deelde op Twitter onder andere de afbeelding van het lanceringsevenement op de luchtmachtbasis Vandenberg in Californië vanaf zijn officiële Twitter-account op 23 mei 2018.
De afbeelding werd ook gepubliceerd in artikelen over de raketlancering van 2018, bijvoorbeeld in deze slideshow van afbeeldingen.
Een andere afbeelding waarop blijkbaar een lichtstraal te zien is die de grond raakt, werd hier in het Nederlands gedeeld, met als onderschriften "ooggetuige Hawaï" en "Directed-Energy Weapons".
De afbeelding (groen omkaderd door AFP in de volgende schermafbeelding) circuleert echter al minstens sinds 2018 online, zo blijkt uit omgekeerde zoekopdrachten naar afbeeldingen.
Snopes, een ander factcheckmedium, meldde destijds (link hier gearchiveerd) dat de foto waarschijnlijk licht toonde van een gecontroleerde brand bij een olieraffinaderij in Ohio. Dit werd ook door verschillende getuigen gezien. De vlammen veroorzaakten "lichtzuilen" (een visueel effect dat kan optreden bij zeer koud winterweer) in de hemel, volgens Snopes en andere media.
Deze video is van Chili in 2018, niet van Hawaï in 2023
Een andere video van een schijnbare lichtstraal die werd gedeeld met een bericht waarin in het Nederlands wordt beweerd dat het verband houdt met de branden in Hawaï, toont in werkelijkheid een explosie in Chili. Soortgelijke posts met de Chileense beelden verschenen ook in andere talen, waaronder Koreaans en Engels.
Door een omgekeerde zoekopdracht op Google van keyframes uit de clip vonden we een overeenkomstige, hogere resolutie video die gedeeld werd op TikTok door een gebruiker genaamd "piersolisv" op TikTok op 26 mei 2023 -- maanden voor de Maui bosbranden (link hier gearchiveerd).
Het Spaanstalige onderschrift van de video luidt: "Context: een vriend in zijn appartement in Macul, de lichten gingen uit, er ging een explosie af, hij leunde naar buiten en zag deze bliksem 5 keer (wat voor mij meer een laser is dan bliksem). Degene in de video is de laatste die ontplofte...".
Met behulp van de beschrijving van de TikTok-gebruiker, was AFP in staat om de beelden op Google Earth te geolokaliseren naar een gebied in de buurt van Macul in Santiago, gelegen in de omgeving van een agrarische school.
Hieronder zie je een vergelijking van de scène in de TikTok-video (links) en Google Earth (rechts), met overeenkomstige structuren gemarkeerd door AFP:
De lokale omroep Chilevision News meldde op 30 mei dat de lichtstraal op de beelden waarschijnlijk werd veroorzaakt door licht dat weerkaatste op de camera (link hier gearchiveerd).
Een beeld-voor-beeld beoordeling van de video laat zien dat de explosie verscheen vóór wat een lichtstraal lijkt te zijn:
Het rapport toont een interview met Humberto Verdejo, een hoogleraar in elektrotechniek aan de Universiteit van Santiago de Chile waarin hij zegt dat de explosie op de video waarschijnlijk werd veroorzaakt door een boomtak die tegen een elektriciteitspaal botste als gevolg van de sterke rukwinden in de stad die dag.
Foto van brandende kerk in Hawaii is bewerkt
Berichten op sociale media in verschillende talen, waaronder in het Nederlands, hebben ook een gemanipuleerde afbeelding gedeeld die een lichtstraal lijkt te tonen die een kerk in Hawaï raakt, waarmee de complottheorieën dat hoogenergetische lasers de dodelijke bosbranden hebben veroorzaakt, verder worden aangewakkerd.
De gemanipuleerde afbeelding deed de ronde na het delen van een post van 12 augustus 2023 door Matt Wallace, een extreem-rechtse social media persoonlijkheid die eerder misinformatie heeft gepromoot.
Op de originele foto van Maui News fotograaf Matthew Thayer is geen laser te zien die vanuit de lucht wordt afgevuurd. De online gedeelde versie werd bijgesneden, horizontaal omgedraaid en aangepast om de lichtstraal toe te voegen.
"De hal van de historische Waiola Church in Lahaina en de nabijgelegen Lahaina Hongwanji Mission worden overspoeld door vlammen langs Wainee Street op dinsdag 8 augustus 2023 in Lahaina, Hawaii," aldus het originele fotobijschrift op de website van The Maui News en in de fotocatalogus van Associated Press (hier en hier gearchiveerd).
View this post on Instagram
The Maui News deelde de foto ook op Instagram (hier gearchiveerd) zonder de lichtstraal die uit het dak van de kerk komt.
Volgens Mike Rothschild, een expert op het gebied van de QAnon-beweging en auteur van het boek "Jewish Space Lasers", zijn de complottheorieën over lasers, die ooit beperkt bleven tot randfiguren, online in opmars sinds de Californische bosbranden in 2010. "Het werkt op het gebrek aan basiskennis dat complotdenkers hebben over hoe vuur en wind werken," zei Rothschild. "De theorie is vooral geschikt voor sociale media omdat het past bij foto's van branden waarop lichtstralen te zien zijn die zogenaamd uit de kosmische ruimte komen."
De branden hebben wel degelijk bomen verbrand -- in tegenstelling tot wat er onjuist wordt beweerd
Een artikel op Frontnieuws dat op 15 augustus werd gepubliceerd en volgens de website meer dan 10.000 keer is bekeken, herhaalde de ongegronde beweringen dat een gericht energiewapen de brand had veroorzaakt en meldde dat het verdacht was dat sommige bomen intact waren gebleven terwijl huizen in de verwoeste historische badplaats Lahaina waren afgebrand.
AFP heeft al vaker onjuiste informatie van deze website ontkracht (hier, hier en hier).
Terwijl de branden huizen en bedrijven in de as legden, beschadigden ze ook de lokale vegetatie, zoals een 150 jaar oude banyan boom, zoals wordt uitgelegd in deze Engelstalige factcheck van AFP.
Een van de video's die circuleren op sociale media toont nog een luchtfoto van de verwoeste stad Lahaina, samen met de bewering dat de bomen nog overeind staan. Maar de beelden tonen duidelijk verschroeide en zwartgeblakerde bomen zonder bladeren. Satellietbeelden van voor en na de branden tonen de omvang van de verwoesting, inclusief het verdwijnen van groen.
Experts legden aan AFP uit dat het geen ongewoon fenomeen is dat de vlammen sommige bomen spaarden.
Camille Stevens-Rumann, assistent-directeur van ecologisch onderzoek en monitoring bij het Colorado Forest Restoration Institute, zei aan AFP op 15 augustus 2023 dat verschillende soorten vegetatie ook op verschillende manieren reageren.
Uit onderzoek blijkt dat sommige bomen die inheems zijn op Maui, waaronder de mamane, brandwerende eigenschappen hebben (hier gearchiveerd).
"Veel tropische bomen zoals degene die op Hawaï groeien, hebben vaak een hoog watergehalte, wat betekent dat ze minder snel zullen branden, zelfs als het droog is in vergelijking met gras en al het droge hout van huizen en structuren", volgens Stevens-Rumann.
Wilde branden kunnen zich zelfs in een "domino-effect" van huis tot huis verspreiden als ze dicht bij elkaar staan en de omringende vegetatie intact laten. Het Amerikaanse ministerie van Landbouw heeft soortgelijke brandpatronen gerapporteerd in plaatsen zoals Grass Valley, Californië (hier gearchiveerd).
Heeft u content gezien die u door AFP wilt laten verifiëren?
Neem contact met ons op