Nederlandse politie heeft niet gewaarschuwd voor Martinelli en andere oplichtingstrucs op sociale media

Beweringen over de zogenaamde oplichterij werden in verschillende Facebook posts gemaakt die sinds maart duizenden keren zijn gedeeld, zoals hier, hier en hier. Op 29 juni verscheen dezelfde tekst op Facebook in een post met een politie logo, wat de indruk geeft dat de politie het gedeeld zou hebben. Deze post alleen al werd meer dan 23,000 keer gedeeld en meerdere keren gekopieerd.

Image

Screenshot van een van de Facebook posts, gemaakt op 1 juli 2020

De posts maken een aantal beweringen over drie vermeende oplichtingstrucs via telefoons. Eerst wordt gezegd dat er “morgen” een video zal verschijnen “genaamd Martinelli” en dat het openen van deze video je telefoon zal hacken. De posts melden dan dat er een bericht komt over een update naar WhatsApp Gold en waarschuwen ook hier niet op te klikken. Er staat ook dat het opnemen van een telefoontje van het nummer 06-41215011, of het terugbellen van dit nummer, veel geld kost. Volgens de Facebook posts worden deze waarschuwingen “door de politie gedeeld”. 

Deze beweringen zijn onjuist. Een politiewoordvoerder vertelde AFP Factcheck dat ze deze waarschuwingen niet hebben gegeven en ook niet op de hoogte zijn van het bestaan van dergelijke oplichterij. Er bestaat geen bewijs voor een Martinelli video en het mobiele nummer genoemd in de post is niet in gebruik. Hoewel er in 2016 berichten verschenen over een WhatsApp Gold phishing truc bestaat er geen bewijs dat deze nog altijd circuleert. 

Geen politie huisstijl

Woordvoerder Suzanne Rijnaars-van de Graaf bevestigde aan AFP Factcheck dat de Nederlandse politie geen waarschuwingen over de vermeende oplichting heeft gegeven. Via e-mail legt ze uit dat dat de berichten die de politie-stijl proberen na te bootsen door het logo te gebruiken duidelijk verschillen van authentieke politieberichten. 

• Foto’s en video’s in echte sociale media-berichten van de politie gebruiken altijd het witte “vlammetje” als beeldmerk, legt Rijnaars-van de Graaf uit. Hoewel het politie logo ook in de misleidende posts gebruikt wordt, is dit in een andere stijl. “In deze post wordt het politie logo misbruikt,” zegt ze, verwijzend naar het vlammetje in geel op een blauw schild.  
• Posts van politie “zijn altijd afkomstig van officiële politie accounts”, zegt ze. Dit is niet het geval in de nep-posts waar alleen in staat dat het bericht “door de politie gedeeld” wordt. 
• Volgens Rijnaars-van de Graaf verwijzen posts van de politie bijna altijd naar meer informatie over het onderwerp op de politie.nl website. Ook dit ontbreekt bij de posts. 
• De donkere achtergrondkleur in de misleidende posts en de zin “dit was net op Radio2” maken het er “niet geloofwaardiger op dat de politie de afzender is”, zegt ze. 

De onderstaande Facebook-post door Politie Nederland uit juli 2019 over een phishing-truc bevestigt een aantal van de stijlelementen genoemd door Rijnaars-van de Graaf. De video bevat het beeldmerk met het vlammetje en de post linkt naar een politie.nl pagina met meer informatie over phishing.

Image

Zij-aan-zij vergelijking van de echte (L) en neppe (R) politieberichten op Facebook, screenshots gemaakt op 1 juli 2020

Geen meldingen van oplichterij

Rijnaars-van de Graaf vertelt AFP Factcheck ook dat ze geen bewijs kan vinden van meldingen door slachtoffers van de vermeende oplichtingstrucs. “Meerdere collega’s waaronder binnen het cybercrime cluster hebben wel gehoord van de berichten die doorgestuurd worden, maar nooit van de scams zelf, dus het lijkt me zeer onwaarschijnlijk dat het echt bestaat,” zegt ze. 

Internationale hoax

De op Facebook gemaakte beweringen kwamen de afgelopen jaren, deels of in het geheel, al meerdere keren voorbij in verschillende landen waaronder Nederland. 

1. Martinelli video

Het is onduidelijk wat in de post bedoeld wordt met “een video op WhatsApp genaamd Martinelli”. AFP Factcheck kon geen bewijs vinden van het bestaan van zo’n video. Berichten over een “Martinelli” video werden in februari 2018 al ontkracht door de Amerikaanse factcheck-organisatie Snopes. Volgens hen verscheen de hoax oorspronkelijk in het Spaans. De nationale politie van Spanje zei op 29 juli 2017 in een tweet dat het om een hoax ging. 

Circula por #WhatsApp? este mensaje advirtiendo sobre el "vídeo de Martinelli"??#Stopbulos, ✋?no lo compartas https://t.co/TtAb0aYNUE pic.twitter.com/R4aOovWAo3

— Policía Nacional (@policia) July 29, 2017

2. WhatsApp Gold

Volgens mediaberichten circuleerde er in 2016 inderdaad een WhatsApp Gold scam. Snopes berichtte dat verschillende WhatsApp-gebruikers een aanbieding hadden ontvangen om WhatsApp Gold, een zogenaamde nieuwe premium dienst, te downloaden. Door de link te volgen kwamen gebruikers volgens het bericht terecht bij een website waar ze werden geïnstrueerd malware te downloaden. Rijnaars-van de Graaf kon ook voor deze oplichterij geen bewijs van meldingen vinden. 

In Nederland meldde de NOS in april 2018 al dat er een hoax rondging op WhatsApp over de Martinelli video en WhatsApp gold. Radar schreef dat ze meldingen hadden ontvangen dat de misleidende berichten opnieuw circuleerden in november 2018 en maart 2020. 

3. 06-41216011

AFP Factcheck constateerde dat het telefoonnummer in de post niet in gebruik is. Een woordvoerder voor de toezichthouder Autoriteit Consument en Markt (ACM) vertelde AFP Factcheck dat het nummer bestemd is voor gebruik van mobiele telefonie volgens het Nummerplan Telefonie- en ISDN-diensten, waarin de regels over Nederlandse telefoonnummers vastgelegd zijn. 

“Andere diensten, zoals premium rate-diensten, zijn niet mogelijk met dit soort nummers. ACM heeft nooit geconstateerd dat bij mobiele nummers hogere tarieven in rekening worden gebracht dan de normale tarifering die wordt gehanteerd voor het bellen naar mobiele nummers,” vertelde woordvoerder Jasmijn Dieselen aan AFP Factcheck.