Er zijn niet meer arrestaties wegens 'online opmerkingen' in het Verenigd Koninkrijk dan in Rusland

"De UK begint nog dictatorialer te worden dan Rusland" schreef 'finfluencer' Mees Wijnants op 13 oktober 2025 bij een Facebookreel. In de video beweert hij dat in het Verenigd Koninkrijk naar verluidt 12.000 arrestaties zijn verricht vanwege "gemene of hatelijke reacties online". In Rusland, zo vervolgt de maker van de video, werden slechts "3319 mensen" gearresteerd omdat ze hun mening hadden geuit.

Maar die vergelijking gaat niet op, vertelden deskundigen aan AFP. De 3000 arrestaties waarnaar in de video wordt verwezen, zijn volgens experts slechts een fractie van de daadwerkelijke onderdrukking in Rusland. Sinds het begin van de grootschalige invasie van Oekraïne door Moskou in 2022 heeft de Russische regering een reeks nieuwe wetten ingevoerd die de vrijheid van meningsuiting zowel online als offline ernstig beperkt.

Hoewel er inderdaad sprake is van toenemende spanningen rond de grenzen van de vrijheid van meningsuiting in het Verenigd Koninkrijk, omvat het cijfer van "12.000 arrestaties" ook ernstigere aanklachten die geen verband houden met de vrijheid van meningsuiting, zoals huiselijk geweld en terroristische daden.

Image

Screenshot van misleidende reel op Facebook. Genomen op 6/11/25. Oranje kruis toegevoegd door AFP.

De conservatieve talkshowpresentator Tucker Carlson deed eerder ook soortgelijke beweringen. In een vrijwel identieke video die op 25 september 2025 in het Engels werd gepubliceerd, stelt Carlson dat in 2023 "12.000 mensen" in het Verenigd Koninkrijk zijn gearresteerd en gevangengezet wegens "overtredingen van de vrijheid van meningsuiting". Hij vergelijkt dit met "3319 arrestaties" in Rusland en beschuldigt het Verenigd Koninkrijk van "totalitarisme". 

Carlson, die eerder kritiek kreeg vanwege een vriendelijk interview met Vladimir Poetin in 2024, propageerde in het verleden al herhaaldelijk informatie die aansluit bij de verhaallijn van het Kremlin.

De video is een reactie op recente debatten in het Verenigd Koninkrijk over vrijheid van meningsuiting en het toezicht op bepaalde discours, zowel online als offline. Extreemrechtse en conservatieve stemmen trekken steeds vaker vergelijkingen tussen het Verenigd Koninkrijk en totalitaire staten. Daarbij verwijzen ze naar wat zij beschouwen als censuur rond kwesties als migratie, LGBTQ+-rechten en feminisme.

Het meest opvallende incident was de zaak van Lucy Connolly, een kinderoppas uit Northampton die werd veroordeeld tot een gevangenisstraf vanwege racistische opmerkingen die zij online had geplaatst na de moord op drie jonge meisjes tijdens een dansles in Southport in juli 2024. Meer dan 30 mensen werden gearresteerd wegens het aanzetten tot rassenhaat online tijdens de anti-migrantenrellen die uitbraken na de steekpartijen in Southport.

Er is ook extra kritiek geuit naar aanleiding van de arrestaties van Just Stop Oil of pro-Palestijnse activisten. 

De Britse regering erkende eerder al dat het handhaven van de vrijheid van meningsuiting niet zonder uitdagingen is. Tijdens een recent interview  met de BBC pleitte de Britse minister van Volksgezondheid Wes Streeting voor meer controle op de wetgeving inzake online uitingen, waarbij hij toegaf dat deze herziening nodig was. "Het is soms moeilijk voor de politie, omdat zij de wet moeten toepassen zoals die is geschreven, en niet zoals die bedoeld was", zei hij.

In een rapport uit 2025 werd ook gekeken naar de reactie van de politie op de onrust na de steekpartijen in Southport en werd erkend dat de directheid en toegankelijkheid van online content het politiewerk bemoeilijkt.

In Nederland wordt het recht op vrijheid van meningsuiting gewaarborgd door artikel 7 van de Nederlandse grondwet en artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Hierin staat dat iedereen vrij is om zijn mening te uiten en informatie te verzamelen, zolang dit niet in strijd is met de wet. Er zijn enkele grenzen op de vrijheid van meningsuiting. Het is bijvoorbeeld verboden om iemand te beledigen op grond van ras, godsdienst, geloof, handicap of seksuele geaardheid (het discrimineren of aanzetten tot haat tegen leden van een bepaalde groep) of om aan te zetten tot geweld of andere strafbare feiten. Deze handelingen zijn ook online strafbaar. Er vonden al enkele veroordelingen plaats hierover, maar deze zijn zeldzaam.

'12.000 arrestaties' per jaar in het Verenigd Koninkrijk

Uit een geavanceerde zoekopdracht op Google blijkt dat het cijfer van de '12.000 arrestaties' uit 2023 afkomstig lijkt te zijn uit een artikel in de Britse krant The Times dat op 4 april 2025 werd gepubliceerd. De '12.000 arrestaties per jaar' waarnaar in het artikel wordt verwezen, hadden echter niet allemaal betrekking op online comments.

De journalisten verzamelden gegevens over alle arrestaties die zijn verricht op grond van artikel 127 van de Communications Act 2003 en artikel 1 van de Malicious Communications Act 1988. De krant deed dit via Woo-verzoeken bij politiekorpsen in Engeland en Wales. 

Beide wetten stellen het verzenden van berichten met een "grof beledigend of onfatsoenlijk, obsceen of bedreigend karakter" strafbaar. Artikel 127 van de Communications Act heeft betrekking op het misbruik van "openbare elektronische communicatienetwerken", zoals het internet en sociale-mediaplatforms, maar ook mobiele telefoonnetwerken. Volgens de Malicious Communication Act is het strafbaar om bedreigende of beledigende berichten te verzenden via "een brief, elektronische communicatie of artikel van welke aard dan ook".

Strafrechtadvocaat Raj Chada legde op 28 oktober 2025 aan AFP uit dat deze wetgeving al bestond vóór het internet en "vrij algemeen is geformuleerd". "Ze is niet specifiek bedoeld voor online comments," voegde hij eraan toe. 

De brede reikwijdte van de wetgeving wordt ook vermeld in het artikel in The Times zelf. Een woordvoerder van de politie van Leicestershire merkte bijvoorbeeld op dat deze gegevens een hele reeks communicatiedelicten kunnen omvatten, niet alleen beledigende "online commentaren", maar ook zaken die verband houden met "ernstige misdrijven in verband met huiselijk geweld" of  terrorisme.  

Lorna Woods, hoogleraar internetrecht aan de Universiteit van Essex, legde op 27 oktober 2025 aan AFP eveneens uit dat communicatiedelicten soms gevallen omvatten die verband houden met fysiek geweld, zoals "intimidatie of huiselijk geweld" of gevallen van "zeer agressief en herhaaldelijk misbruik" zoals tegen vrouwelijke politici, of verkrachtingsbedreigingen. Andere gevallen hebben betrekking op antisemitisme of op online gepubliceerde beelden, zoals in het geval van de brand in de Grenfell Tower.

"Het strafbare feit wordt gebruikt om een breed scala aan omstandigheden te dekken, en dat is misschien een deel van de zorg – het scala aan omstandigheden dat mogelijk onder de wet valt," voegde ze eraan toe. 

De vrijheid van meningsuiting in het Verenigd Koninkrijk wordt gewaarborgd door artikel 10 van de Human Rights Acts, maar kan door overheidsinstanties worden beperkt als zij kunnen aantonen dat hun optreden "rechtmatig, noodzakelijk en evenredig" is. Dit kan ook strafbare feiten omvatten.

Meer dan 20.000 aanhoudingen in Rusland vanwege anti-oorlogsuitingen

Experts die AFP sprak, konden ook geen gegevens vinden over de vermeende 3319 arrestaties in Rusland in verband met de vrijheid van meningsuiting. Volgens gegevens verzameld door de Russische mensenrechtenorganisatie OVD-info worden momenteel meer dan 4000 mensen in Rusland om politieke redenen strafrechtelijk vervolgd. Daarvan worden 1281 mensen specifiek vervolgd vanwege hun anti-oorlogshouding. 

Maria Kuznetsova, mensenrechtenonderzoeker aan de universiteit van Harvard, wees AFP op 21 oktober 2025 er ook op dat Rusland, in tegenstelling tot de VS of het VK, een systeem van "administratieve vervolging" kent voor niet-strafbare feiten, wat meestal resulteert in een boete of kortdurende aanhoudingen. "Het is vergelijkbaar met een bekeuring voor te hard rijden," zei ze, en "voor die overtredingen heeft Rusland tienduizenden politieke aanklachten, zoals het vasthouden van mensen na een protest en hen vervolgens een boete opleggen". 

"Het is de meest populaire manier om mensen te vervolgen, omdat het dreigend genoeg is, maar veel gemakkelijker en sneller dan 'normale' strafrechtelijke vervolging", aldus Kuznetsova. 

Sinds de start van Ruslands grootschalige invasie van Oekraïne werden al meer dan 20.000 mensen aangehouden vanwege hun anti-oorlogshouding. Ongeveer de helft daarvan werd beschuldigd van "het in diskrediet brengen van het leger", legde Dmitry Anisimov, de woordvoerder van OVD-info, op 23 oktober 2025 uit aan AFP. In Rusland kan het "in diskrediet brengen van het leger" leiden tot hoge geldboetes van minimum 100.000 roebel (ongeveer 1000 euro), een werkstraf van drie jaar of een gevangenisstraf tot 5 jaar.

"De dreiging van zware straffen, waaronder lange gevangenisstraffen, heeft massale protesten veel zeldzamer gemaakt," vertelde Anisimov. "Wij denken dat dit mensen heeft aangezet tot meer anonieme en minder traceerbare vormen van protest, vooral online."

Volgens Anisimov "zijn de wetten opzettelijk vaag en flexibel, waardoor het voor de autoriteiten gemakkelijk is om iemand uit te kiezen en vervolgens een passende aanklacht te vinden op basis van gemak of stemming". Rusland beschikt over een breed scala aan juridische aanklachten die in grote lijnen kunnen worden toegepast om afwijkende meningen te onderdrukken, zoals dubbelzinnige overtredingen in verband met "extremisme" en "nepnieuws".

Sinds de COVID-19-pandemie en de oorlog in Oekraïne zijn de vrije media ook aanzienlijk verstomd. Het Kremlin voerde ook in een sneltempo nieuwe wetten in om critici de mond te snoeren. Alleen al in 2024 werden 45 journalisten vervolgd in Rusland. Van degenen die een straf kregen opgelegd, werden de meesten beschuldigd van het verspreiden van "nepnieuws" over het leger. Dit houdt in dat iedereen die zonder toestemming van het Kremlin informatie over het leger publiceert, kan worden veroordeeld tot 15 jaar gevangenisstraf.