Beweringen dat westerse landen kort voor de aardbeving hun ambassadeurs uit Turkije hebben teruggetrokken zijn ongegrond

"Lijst van landen die hun leidende ambassadeurs 24 uur voordat de aardbeving toesloeg uit Turkije hebben teruggetrokken", luidt een Nederlandse Twitter-post die meer dan 300 keer is gedeeld op sociale media. Het bericht somt vervolgens tien westerse landen op die dat zouden hebben gedaan, waaronder Canada, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, België, Italië, Nederland, Frankrijk, Denemarken en Australië.

Image

Screenshot van ongegronde bericht vastgelegd op 21 maart 2023

Het bericht verscheen nadat een aardbeving met een kracht van 7,8 op 6 februari het zuidoosten van Turkije en buurland Syrië had getroffen en waarbij meer dan 50.000 mensen om het leven kwamen. De berichten werden honderden keren gedeeld op Nederlandse sociale media, en soortgelijke berichten circuleerden over de hele wereld, onder andere in Australië, Nieuw-Zeeland, Canada, Groot-Brittannië, Slowakije, Finland en Duitsland, waar ze duizenden keren werden gedeeld. Berichten met een soortgelijke lijst circuleerden ook in Hongarije, waarbij een artikel van het persbureau Associated Press als bron werd aangehaald dat echter niets met de aardbeving te maken had.

Sommige gebruikers van sociale media koppelden de beweringen aan complottheorieën dat de aardbevingen in Turkije en Syrië door de mens waren veroorzaakt. "Consulaten sluiten, US marine schip komt in TR, rare wolken verschijnen, blauwe lichtflitsen en dan twee mega aardbevingen, heel verdacht allemaal", beweerde een gebruiker onder een van de ongegronde berichten. Anderen verwezen naar het Amerikaanse High-frequency Active Auroral Research Program (HAARP). AFP heeft eerder beweringen over een verband tussen HAARP en de aardbeving ontkracht, bijvoorbeeld hier en hier.

Vertegenwoordigers van verschillende van de genoemde westerse ambassades in Turkije vertelden AFP dat hun ambassadeurs ten tijde van de natuurramp in het land waren.

Turkije is een van de meest seismisch actieve regio's ter wereld. Een combinatie van factoren, waaronder de timing, de locatie van het epicentrum en de zwakke constructie van ingestorte gebouwen, maakte de beving van februari volgens deskundigen bijzonder dodelijk.

Ambassades ontkennen beweringen

Vertegenwoordigers van de Franse, Canadese, Duitse, Belgische, Nederlandse en Italiaanse ambassades in Turkije bevestigden aan AFP dat hun ambassadeurs in het land waren tijdens de aardbeving begin februari.

"De Nederlandse ambassadeur is niet geëvacueerd. Hij is sinds begin 2023 niet meer uit Turkije geweest", antwoordde Soleiman Ghafouri, tweede secretaris van de Nederlandse ambassade in Turkije, en voegde eraan toe dat ambassadeur Joep Wijnands ten tijde van de ramp thuis in Ankara was.

Een woordvoerder van de Belgische Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken vertelde AFP op 23 februari 2023 dat het Belgische consulaat in Istanbul nog steeds gesloten is voor het publiek vanwege een "terroristische dreiging" na het verbranden van kopieën van de Koran. De woordvoerder zei echter dat het consulaat operationeel was en dat de Belgische ambassade in Ankara open was op de dag van de aardbeving.

"Alle Belgische diplomatieke en consulaire medewerkers in Turkije waren op 6 februari om vijf uur 's ochtends volledig klaar om de gevolgen van de aardbeving op te vangen, inclusief de omstandigheden van meer dan 200 Belgen die in de zwaarst getroffen gebieden wonen", vertelde de woordvoerder aan AFP.

Uit sociale media berichten van 6 februari van geverifieerde profielen van de tien ambassades, opgespoord en beoordeeld door AFP, blijkt ook dat hun personeel in Turkije aan het werk was na de aardbeving.

Hoewel de Amerikaanse ambassade niet direct reageerde op de vraag van AFP, verscheen de Amerikaanse ambassadeur in Turkije Jeffry Flake op CNN vanuit Ankara de dag na de aardbeving om ongeveer 12:07 lokale tijd om de aardbeving te bespreken met presentator Jake Tapper.

Twitterberichten van de Britse ambassadeur in Turkije, Jill Morris, suggereren ook dat zij ten tijde van de aardbeving in Turkije was. Zo plaatste ze een foto van een bezoek aan het Britse consulaat-generaal in Istanbul op 26 januari, een post over de aardbeving op 6 februari - de dag dat de aardbeving het land trof - om 8:07 uur lokale tijd, en een foto op 13 februari van humanitaire hulp in Ankara voor mensen die door de aardbeving waren getroffen.

Bovendien werden de Nederlandse en Franse ambassadeurs enkele dagen voor de aardbeving in Turkije gefotografeerd. De Frans-Turkse alliantie Küçük Kulüp Derneği in Izmir plaatste op Twitter een foto van de Franse ambassadeur Hervé Magro tijdens een bezoek op 3 februari. De Nederlandse ambassadeur Joep Wijnands werd dezelfde dag gefotografeerd tijdens een ontmoeting met de Turkse politicus Ahmet Davutoglu in het hoofdkwartier van zijn partij in Ankara.

AFP heeft zowel de Deense als de Australische ambassade om commentaar gevraagd, maar geen van beide heeft op 23 maart gereageerd.

AP-artikel ging over diplomatieke spanningen over veiligheidszorgen, niet over de aardbeving

Zoals hierboven vermeld, wordt in sommige berichten in andere talen een artikel van Associated Press aangehaald als de vermeende bron van de misleidende beweringen. De kop van dit artikel luidt: "Turkije zegt dat Westen details over veiligheidsdreiging niet heeft gedeeld". Het artikel is echter gedateerd op 3 februari 2023, wat betekent dat het drie dagen voor de aardbeving is gepubliceerd.

Het artikel verwijst naar spanningen tussen Turkije en sommige westerse landen in verband met de massale sluiting van Europese consulaten in Istanbul om veiligheidsredenen. Dit werd ook gemeld door AFP.

Image

Screenshot van het AP-artikel dat verkeerd werd weergegeven in Hongaarse berichten (vastgelegd op 3.3.2023; groene pijl toegevoegd door AFP)

De veiligheidswaarschuwingen kwamen op het moment dat de diplomatieke spanningen toenamen door de weigering van Turkije om Zweden en Finland toe te laten tot het NAVO-verdedigingsverbond. Deze spanningen zijn verergerd door protesten vorige maand waarbij een anti-islamitische extremist kopieën van de Koran verbrandde buiten de ambassades van Turkije in Stockholm en Kopenhagen.

Ook in Den Haag scheurde Edwin Wagensveld, de Nederlandse voorman van Pediga, op 22 januari een Koran aan stukken uit protest tegen de islam en immigratie.

In sommige landen met grote moslimgemeenschappen brak als reactie daarop protest uit, zoals in Libanon en Afghanistan, waar Nederlandse vlaggen werden verbrand.

Zoals vermeld op de pagina van de Nederlandse regering, staat in het reisadvies dat als gevolg van de recente demonstraties in Zweden, Denemarken en Nederland waarbij een Koran werd verbrand of verscheurd, er een "verhoogde dreiging van een aanslag tegen Westerse doelen, diplomatieke vertegenwoordigingen en gebedshuizen, vooral in Istanbul. Vanwege deze dreiging is het Nederlandse consulaat-generaal in Istanbul tijdelijk niet toegankelijk voor publiek". Het consulaatadvies is overgenomen door de Nederlandse ambassade in Ankara.

Turkse functionarissen uitten hun groeiende frustratie over de westerse veiligheidswaarschuwingen en ontbood de ambassadeurs en topafgezanten van negen westerse landen om de daad te veroordelen. AFP meldde dat de ambassadeurs en hoge ambtenaren van België, Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Italië, Nederland, Zweden, Zwitserland en de Verenigde Staten op 2 februari deelnamen aan een vergadering in het ministerie van Buitenlandse Zaken in Ankara.